Παράθυρο επιστροφής μεταναστών στην Ελλάδα από Κομισιόν

Η απόφαση ισχύει από 13/3/2017 και αφορά μετανάστες οι οποίοι θα συλλαμβάνονται σε άλλα κράτη μέλη και αποδεδειγμένα εισήλθαν στο κοινοτικό έδαφος από τη χώρα μας.

Δημοσιεύθηκε: 8 Δεκεμβρίου 2016 - 13:56

Θεωρώντας ότι η Ελλάδα έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο προς τη σωστή λειτουργία του συστήματος ασύλου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε σήμερα να αρχίσει από τις 15 Μαρτίου του 2017 και μετά, η σταδιακή επανέναρξη των επιστροφών μεταναστών στην Ελλάδα, μέσω του κανονισμού του Δουβλίνου.

Σημειώνεται ότι η απόφαση αφορά μόνο τους μετανάστες οι οποίοι θα συλλαμβάνονται σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ και για τους οποίους θα είναι αποδεδειγμένο ότι εισήλθαν στο κοινοτικό έδαφος από την Ελλάδα μετά τις 15 Μαρτίου 2017.

Στην ανακοίνωσή της η Επιτροπή τονίζει ότι η Ελλάδα έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο προς μια σωστή λειτουργία του συστήματος ασύλου, σημειώνει το ΑΠΕ. Η Επιτροπή τονίζει ότι έχει καταγραφεί σημαντική πρόοδος όσον αφορά στη βελτίωση των συνθηκών για την υποδοχή και την καταγραφή των μεταναστών, καθώς και τη λειτουργία του συστήματος ασύλου. Η ταυτοποίηση και η καταγραφή των μεταναστών που εισέρχονται στην Ελλάδα είναι πλέον στο 100% και ως εκ τούτου σήμερα κλείνει και η διαδικασία επί παραβάσει που είχε ανοίξει η Επιτροπή κατά της Ελλάδας το 2015.

Επιπλέον, η Επιτροπή αναφέρει πως με αυτόν τον τρόπο θα ασκηθούν πιέσεις στα κράτη-μέλη να αυξήσουν τον αριθμό των μετεγκαταστάσεων από την Ελλάδα σε 2.000 το μήνα από τον Δεκέμβριο και στις 3.000 από τον Απρίλιο, δεδομένου ότι με την επανεκκίνηση των επιστροφών δεν θα υπάρχει πλέον κίνητρο για τους μετανάστες να διέρχονται παράνομα σε άλλα κράτη-μέλη, ενώ με αυτόν τον τρόπο θα προχωρήσει η διαδικασία για την κατάργηση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα.

Η Επιτροπή θεωρεί πως η επιστροφή στη νομιμότητα του υφιστάμενου κανονισμού, θα συμβάλει σημαντικά στη συζήτηση για την αναθεώρηση του Κανονισμού του Δουβλίνου, η οποία έχει ήδη ξεκινήσει και αναμένεται να συνεχιστεί στο αυριανό Συμβούλιο των υπουργών Εσωτερικών και στη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου.

Αξίζει να σημειωθεί πως η Επιτροπή έχει συμπεριλάβει στην πρότασή της κάποιες δικλείδες ασφαλείας, έτσι ώστε σε περίπτωση που αυξηθούν και πάλι οι ροές σημαντικά, να μην πραγματοποιούνται οι επιστροφές.

Συγκεκριμένα, η Ελλάδα θα πρέπει για κάθε περίπτωση επιστροφής ξεχωριστά να δίνει το πράσινο φως, ενώ η Επιτροπή θα παρακολουθεί στενά την κατάσταση για οποιαδήποτε αλλαγή της κατάστασης.

Ερωτήσεις και απαντήσεις από Κομισιόν για την επιστροφή των μεταναστών

Τι υιοθέτησε σήμερα η Επιτροπή;

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε σήμερα την τέταρτη σύστασή της σχετικά με τα συγκεκριμένα μέτρα που πρέπει να λάβει η Ελλάδα προκειμένου να εξασφαλιστεί η σωστή λειτουργία του συστήματος ασύλου και καθορίζει τις προϋποθέσεις για τη σταδιακή επανέναρξη των μεταφορών δυνάμει του κανονισμού του Δουβλίνου. Μια πρώτη Σύσταση είχε απευθυνθεί προς την Ελλάδα σχετικά με τα επείγοντα μέτρα που έπρεπε να ληφθούν εν όψει της ενδεχόμενης επανέναρξης ορισμένων μεταφορών βάσει του κανονισμού του Δουβλίνου στις 10 Φεβρουαρίου, δεύτερη Σύσταση εκδόθηκε στις 15 Ιουνίου και τρίτη Σύσταση στις 28 Σεπτεμβρίου.

Τι είναι ο κανονισμός του Δουβλίνου;

Ο κανονισμός του Δουβλίνου θεσπίζει τα κριτήρια και τους μηχανισμούς βάσει των οποίων προσδιορίζεται ποιο κράτος μέλος της ΕΕ είναι υπεύθυνο για την εξέταση μιας αίτησης ασύλου. Οι κανόνες αυτοί στοχεύουν στη διασφάλιση ταχείας πρόσβασης στη διαδικασία ασύλου και στην εξέταση μιας αίτησης κατ' ουσίαν από ένα και μόνο, σαφώς καθορισμένο, κράτος μέλος. Η βασική αρχή του ισχύοντος καθεστώτος του Δουβλίνου ορίζει ότι η αρμοδιότητα εξέτασης μιας αίτησης χορήγησης ασύλου βαρύνει κατά κύριο λόγο το κράτος μέλος που διαδραμάτισε τον σημαντικότερο ρόλο στην είσοδο του αιτούντα στην ΕΕ.

Για να λειτουργήσει το Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου, πρέπει να υπάρχει πραγματική δυνατότητα επιστροφής των αιτούντων άσυλο στο κράτος πρώτης εισόδου στην ΕΕ, όπως προβλέπουν οι από κοινού συμφωνηθέντες κανόνες της ΕΕ. Η διασφάλιση ενός πλήρως λειτουργικού συστήματος του Δουβλίνου αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των ευρύτερων προσπαθειών για τη σταθεροποίηση της πολιτικής ασύλου, μετανάστευσης και συνόρων και για την αποκατάσταση της κανονικής λειτουργίας του χώρου Σένγκεν. Οι προσπάθειες αποκατάστασης της λειτουργίας του συστήματος του Δουβλίνου θα πρέπει με τη σειρά τους να οδηγήσουν στην αποκατάσταση της κανονικής λειτουργίας του χώρου Σένγκεν.

Τον Μάιο του 2016, η Επιτροπή πρότεινε τη μεταρρύθμιση του συστήματος του Δουβλίνου, συμπεριλαμβανομένης της θέσπισης νέου μηχανισμού ισότιμης αντιμετώπισης που θα εξασφαλίζει ότι δεν θα ασκείται δυσανάλογη πίεση στο σύστημα ασύλου κανενός κράτους μέλους. Μέχρι την ολοκλήρωση αυτών των μεταρρυθμίσεων, ωστόσο, οι ισχύοντες κανόνες πρέπει να συνεχίσουν να εφαρμόζονται πλήρως.

Γιατί σήμερα οι αιτούντες άσυλο δεν μεταφέρονται πίσω στην Ελλάδα σύμφωνα με τον κανονισμό του Δουβλίνου;

Οι μεταφορές βάσει του κανονισμού του Δουβλίνου από άλλα κράτη μέλη προς την Ελλάδα έχουν ανασταλεί από το 2011, σε συνέχεια δύο αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) και του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) που διαπίστωσαν συστημικές ελλείψεις του ελληνικού συστήματος χορήγησης ασύλου.

Έκτοτε, καταβάλλονται συνεχείς προσπάθειες από τις ελληνικές αρχές, με τη συνδρομή της Επιτροπής, της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO), κρατών μελών και διεθνών και μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ), προκειμένου να βελτιωθεί η λειτουργία του συστήματος ασύλου. Η Ελλάδα έχει πραγματοποιήσει σημαντική πρόοδο στον τομέα της μεταρρύθμισης του συστήματος ασύλου της.

Ωστόσο, όπως ανέφερε η Επιτροπή στις προηγούμενες συστάσεις που απηύθυνε στην Ελλάδα, η τρέχουσα προσφυγική και μεταναστευτική κρίση συνεχίζει να ασκεί πιέσεις στα συστήματα ασύλου και μετανάστευσης της Ελλάδας, ως κύρια χώρα πρώτης εισόδου μέσω της διαδρομής της Ανατολικής Μεσογείου. Παρόλο που η δήλωση ΕΕ-Τουρκίας οδήγησε σε σημαντική μείωση του αριθμού των ημερήσιων αφίξεων από την Τουρκία προς την Ελλάδα, συνεπάγεται επίσης νέες ευθύνες για τις ελληνικές αρχές. Η κατάσταση στην Ελλάδα έχει επίσης μεταβληθεί σημαντικά, από το defacto κλείσιμο του διαδρόμου των Δυτικών Βαλκανίων, γεγονός που εμποδίζει τους υπηκόους τρίτων χωρών να συνεχίσουν το ταξίδι τους. Ως εκ τούτου, πάνω από 62 000 υπήκοοι τρίτων χωρών που έχουν φθάσει παράτυπα βρίσκονται σήμερα στην Ελλάδα.

Προκειμένου να ληφθούν υπόψη οι συνέπειες που έχει δημιουργήσει η παρούσα δύσκολη κατάσταση στη συνολική λειτουργία του συστήματος ασύλου, και για να αποφευχθεί μια επιπλέον δυσβάσταχτη επιβάρυνση της Ελλάδας, η Επιτροπή, σε προηγούμενες Συστάσεις, υπογράμμισε την ανάγκη περαιτέρω βελτιώσεων. Στην τελευταία Σύσταση που απηύθυνε στις 28 Σεπτεμβρίου, η Επιτροπή ανακοίνωσε ότι θα προβεί σε απολογισμό της επιτευχθείσας προόδου και θα εκδώσει περαιτέρω συστάσεις πριν από το τέλος του έτους.

Ποια προβλήματα προκαλεί αναστολή των μεταφορών προς την Ελλάδα βάσει του καθεστώτος του Δουβλίνου;

Με την αναστολή των μεταφορών βάσει του κανονισμού του Δουβλίνου, οι αιτούντες άσυλο που φθάνουν παράτυπα στην Ελλάδα έχουν κίνητρο να επιδιώξουν να μεταβούν παράτυπα σε άλλα κράτη μέλη (πρόκειται για τις λεγόμενες «δευτερογενείς μετακινήσεις»), δεδομένου ότι δεν θα επιστραφούν πίσω στην Ελλάδα.

Η κατάσταση αυτή υπονομεύει την ορθή λειτουργία του συστήματος Σένγκεν, καθώς και την εφαρμογή των δύο προγραμμάτων επείγουσας μετεγκατάστασης. Οι αιτούντες θα συνεχίσουν να μην εντάσσονται οικειοθελώς στο πρόγραμμα μετεγκατάστασης αν θεωρούν ότι μπορούν να μετεγκαθίστανται μόνοι τους στη χώρα της επιλογής τους. Ομοίως, αν άλλα κράτη μέλη θεωρούν ότι οι αιτούντες άσυλο φθάνουν στα σύνορά τους ούτως ή άλλως χωρίς δυνατότητα επιστροφής τους, θα είναι λιγότερο διατεθειμένα να δεχθούν μεταφορές στο πλαίσιο της διαδικασίας μετεγκατάστασης.

Πρέπει να αποκαταστήσουμε την ομαλή λειτουργία του συστήματος. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό ενόψει της μελλοντικής μεταρρύθμισης του συστήματος του Δουβλίνου. Προκειμένου ο μελλοντικός μηχανισμός ισότιμης αντιμετώπισης να λειτουργήσει αποτελεσματικά, θα πρέπει να γίνει επανέναρξη των μεταφορών βάσει του κανονισμού του Δουβλίνου, ώστε να εκλείψει κάθε κίνητρο για δευτερογενείς μετακινήσεις.
Τι προβλέπει η σημερινή σύσταση της Επιτροπής όσον αφορά τις μεταφορές προς την Ελλάδα βάσει του κανονισμού του Δουβλίνου;

Στην τέταρτη Σύστασή της, η Επιτροπή επισημαίνει ότι η Ελλάδα έχει επιτύχει σημαντική πρόοδο όσον αφορά στη θέσπιση των βασικών θεσμικών και νομικών δομών για την ομαλή λειτουργία του συστήματος ασύλου.

Συγκεκριμένα, πέρυσι η Ελλάδα αύξησε σημαντικά το συνολικό δυναμικό υποδοχής της, τόσο για παράτυπους μετανάστες όσο και για αιτούντες διεθνή προστασία. Η χώρα αύξησε επίσης τις δυνατότητες στέγασης για ευάλωτους αιτούντες, ιδίως για τους ασυνόδευτους ανηλίκους. Η Ελλάδα ενίσχυσε επίσης την ικανότητα της Ελληνικής Υπηρεσίας Ασύλου, ενώ έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος σε ό,τι αφορά την ίδρυση των Περιφερειακών Γραφείων Ασύλου. Με τη σύσταση της Αρχής Προσφυγών καθώς και των Επιτροπών Προσφυγών, τον Απρίλιο του 2016, πραγματοποιήθηκε σημαντική πρόοδος προκειμένου οι αιτούντες άσυλο να διαθέτουν αποτελεσματική πρόσβαση σε μέσα προσφυγής κατά αρνητικής απόφασης σχετικά με το αίτημά τους· επίσης, έχει ενσωματωθεί στην ελληνική νομοθεσία η παροχή δωρεάν νομικής συνδρομής στους αιτούντες κατά το στάδιο της προσφυγής. Οι νομικές διατάξεις για την πρόσβαση στην εκπαίδευση και την ψυχοκοινωνική στήριξη στα παιδιά των αιτούντων άσυλο έχουν επίσης ενισχυθεί.

Συγχρόνως, η Επιτροπή προσδιόρισε μια σειρά προκλήσεων (βλ. παρακάτω).

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο σήμερα η Επιτροπή δεν συνιστά την πλήρη επανέναρξη των μεταφορών προς την Ελλάδα. Αντ' αυτού, η σύσταση δρομολογεί μια διαδικασία προς τη σταδιακή επανέναρξη των μεταφορών προς την Ελλάδα βάσει του κανονισμού του Δουβλίνου. Οι αιτούντες θα πρέπει να μεταφέρονται μόνον εάν οι ελληνικές αρχές παρέχουν ατομικές εγγυήσεις κατά περίπτωση ότι ο αιτών άσυλο θα φιλοξενηθεί σε κατάλληλα κέντρα υποδοχής και θα τύχει μεταχείρισης σύμφωνης με τα πρότυπα που ορίζονται στο δίκαιο της ΕΕ. Προς το παρόν, δεν συνιστάται η μεταφορά ευάλωτων μεταναστών (ιδίως των ασυνόδευτων ανηλίκων) προς την Ελλάδα.

Από πότε θα γίνει η σταδιακή επανέναρξη των μεταφορών;

Η επανέναρξη των μεταφορών δεν θα έχει αναδρομική ισχύ και θα αφορά μόνον σε αιτούντες άσυλο οι οποίοι εισήλθαν παράτυπα στην Ελλάδα από την 15η Μαρτίου 2017 και μετά ή για τους οποίους η Ελλάδα είναι υπεύθυνη από την 15η Μαρτίου βάσει άλλων κριτηρίων του Δουβλίνου.

Ευάλωτοι αιτούντες, όπως οι ασυνόδευτοι ανήλικοι, προς το παρόν δεν θα μεταφέρονται στην Ελλάδα.

Τι θα συμβεί εάν ξαφνικά ο αριθμός των αφίξεων αυξηθεί και πάλι;

Η Επιτροπή θα παρακολουθεί διαρκώς την κατάσταση και θα επικαιροποιεί τη σύστασή της εάν το κρίνει αναγκαίο – για παράδειγμα, εάν το απαιτήσουν νέες περιστάσεις, όπως η αιφνίδια αύξηση του αριθμού των αφίξεων στην Ελλάδα· Η σύσταση αναφέρει ρητώς ότι κάθε μεταφορά θα πρέπει να πραγματοποιείται βάσει της παροχής ατομικών διασφαλίσεων από την Ελλάδα σχετικά με την υποδοχή των αιτούντων άσυλο και την εξέταση των αιτήσεών τους. Στόχος της σύστασης δεν είναι να επιβαρύνει την Ελλάδα με δυσβάσταχτο βάρος, αλλά να εξασφαλίσει τη σωστή λειτουργία του ελληνικού συστήματος ασύλου και την επιστροφή της Ελλάδας στο σύστημα του Δουβλίνου.

Επιπλέον, η σύσταση συνδυάζεται με πρόσκληση προς τα άλλα κράτη μέλη να αναλάβουν δεσμεύσεις και να προβούν στη μετεγκατάσταση τουλάχιστον 2 000 αιτούντων άσυλο μηνιαίως από την Ελλάδα από τον Δεκέμβριο του 2016, και 3 000 μηνιαίως από τον Απρίλιο του 2017.

Έχουν εξασφαλιστεί ατομικές εγγυήσεις για τα άτομα που πρόκειται να μεταφερθούν στην Ελλάδα;

Η Ελλάδα υποχρεούται να παρέχει συγκεκριμένες εγγυήσεις σχετικά με τη μεταχείριση της οποίας θα τύχει κάθε άτομο που πρόκειται να μεταφερθεί. Αυτό σημαίνει ιδίως ότι στον αιτούντα θα προσφερθεί κατάλληλη φιλοξενία και ότι η αίτηση ασύλου του θα εξεταστεί εγκαίρως και σύμφωνα με τα πρότυπα που ορίζονται στη νομοθεσία της ΕΕ (Οδηγία για τις συνθήκες υποδοχής και Οδηγία για τις διαδικασίες ασύλου).

Επιπλέον, θα πρέπει να συσταθεί μηχανισμός στήριξης και υποβολής εκθέσεων αποτελούμενος από ομάδα εμπειρογνωμόνων της EASO. Με τη συμβολή της ομάδας αυτής θα εξασφαλίζεται η τήρηση των εν λόγω προτύπων (standards) στην πράξη όσον αφορά στα μεταφερόμενα πρόσωπα.

Ποια άλλα μέτρα πρέπει να ληφθούν από την Ελλάδα για τη βελτίωση του συστήματος ασύλου της;

Η Σύσταση που εκδόθηκε σήμερα προσδιορίζει τα υπόλοιπα συγκεκριμένα μέτρα που θα πρέπει να λάβει ή να διατηρήσει η Ελλάδα για την σταδιακή επανένταξη της χώρας στο σύστημα του Δουβλίνου. Κατά προτεραιότητα, η Επιτροπή συνιστά στην Ελλάδα να πράξει επειγόντως τα εξής:

να συνεχίσει τις προσπάθειές της για τη δημιουργία κατάλληλων ανοικτών εγκαταστάσεων υποδοχής, τόσο μόνιμων όσο και προσωρινών, και, κυρίως, να φροντίσει ώστε όλες αυτές οι εγκαταστάσεις να παρέχουν κατάλληλες συνθήκες υποδοχής, ακόμη και τον χειμώνα, και μάλιστα κατεπειγόντως για τους ευάλωτους αιτούντες, συμπεριλαμβανομένων των ασυνόδευτων ανηλίκων·

-να καταστήσει δυνατή την αποτελεσματική πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου, διασφαλίζοντας μεταξύ άλλων ότι η Ελληνική Υπηρεσία Ασύλου είναι επαρκώς στελεχωμένη και οργανωμένη και διαθέτει τις κατάλληλες μεθόδους εργασίας για την αντιμετώπιση των τρεχουσών και μελλοντικών υποθέσεων·

-να διασφαλίσει ότι η Αρχή Προσφυγών είναι επαρκώς στελεχωμένη και διαθέτει επαρκή αριθμό Επιτροπών προσφυγών για τη διεκπεραίωση όλων των εκκρεμουσών και μελλοντικών προσφυγών·
να διενεργεί συνεχείς εκτιμήσεις των αναγκών σε ικανότητα υποδοχής και σε ανθρώπινους πόρους που απαιτούνται για τη διεκπεραίωση των αιτήσεων ασύλου και των προσφυγών·

-να εξασφαλίσει την αποτελεσματική εφαρμογή του νομικού πλαισίου για δωρεάν νομική αρωγή·

-να δημιουργήσει υποδομές για ευάλωτους αιτούντες, συμπεριλαμβανομένων των ασυνόδευτων ανηλίκων, ιδίως με την κατά προτεραιότητα θέσπιση διαδικασίας αρμόζουσας επιτροπείας·

-να μεριμνήσει για την πλήρη χρησιμοποίηση της σημαντικής χρηματοδότησης που παρέχει η ΕΕ σχετικά με την κάλυψη των επειγουσών αναγκών των μεταναστών που βρίσκονται στην Ελλάδα, ιδίως όσον αφορά στις συνθήκες υποδοχής, και συγκεκριμένα μέσω της κινητοποίησης χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση των πόρων που είναι διαθέσιμοι από τα εθνικά προγράμματα του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης και του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας.

Ποια μέτρα θα πρέπει να λάβουν τα κράτη μέλη;

Σύμφωνα με την αρχή της αλληλεγγύης και της δίκαιης κατανομής ευθυνών, τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να συμβάλλουν στην επίτευξη του στόχου της Σύστασης και να λάβουν μέτρα για να διευκολύνουν την επανέναρξη των μεταφορών προς την Ελλάδα, βάσει του κανονισμού του Δουβλίνου.

Ειδικότερα, τα υπόλοιπα κράτη μέλη, ανταποκρινόμενα σε σχετικές εκκλήσεις της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO), θα πρέπει να προβαίνουν στη μετεγκατάσταση αιτούντων άσυλο από την Ελλάδα σύμφωνα με τις αποφάσεις για μετεγκατάσταση και να αποστέλλουν εμπειρογνώμονες για να συνδράμουν τις ελληνικές αρχές.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να συνεργάζονται στενά με τις ελληνικές αρχές σε περιπτώσεις μεμονωμένων μεταφορών. Η συνεργασία αυτή περιλαμβάνει τη μέριμνα ώστε να προσφέρεται κατάλληλη φιλοξενία στο άτομο που πρόκειται να μεταφερθεί και η αίτηση ασύλου του να εξετάζεται εγκαίρως και σύμφωνα με τα πρότυπα που καθορίζονται από τη νομοθεσία της ΕΕ (Οδηγία για τις συνθήκες υποδοχής και Οδηγία για τις διαδικασίες ασύλου).

Τι συμβαίνει με τους αιτούντες άσυλο που εισήλθαν μέσω της Ελλάδας και βρίσκονται τώρα σε άλλα κράτη μέλη – θα επιστρέψουν στην Ελλάδα βάσει του συστήματος του Δουβλίνου;

Η σύσταση της Επιτροπής αφορά στην επανέναρξη της σταδιακής μεταφοράς μόνο των προσώπων που εισήλθαν παράτυπα στην Ελλάδα από τις 15 Μαρτίου 2017 και μετά (ή άλλων προσώπων για τα οποία η Ελλάδα είναι για οποιονδήποτε άλλο λόγο υπεύθυνη από την ημερομηνία αυτή και μετά, σύμφωνα με τους κανόνες του Δουβλίνου). Η σύσταση δεν αφορά στα πρόσωπα που βρίσκονταν ήδη σε άλλα κράτη μέλη πριν τις 15 Μαρτίου 2017.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, το κράτος μέλος όπου διαμένουν επί του παρόντος και έχουν υποβάλει αίτηση ασύλου θα είναι πλέον υπεύθυνο για τη διεκπεραίωση των αιτήσεων ασύλου τους βάσει των ισχυόντων κανόνων του Δουβλίνου.

Οι ισχύοντες κανόνες προβλέπουν ορισμένες εξαιρέσεις που απαλλάσσουν τα κράτη μέλη από την υποχρέωση να δεχθούν εκ νέου αιτούντες για τους οποίους ήταν αρχικά τα ίδια υπεύθυνα, και συγκεκριμένα:

-εάν κάποιο άλλο κράτος μέλος χορηγήσει πιστοποιητικό διαμονής (residencedocument) σε αιτούντα, τότε το συγκεκριμένο κράτος μέλος είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης ασύλου του·

-εάν έχουν περάσει 12 μήνες από την παράτυπη διέλευση των συνόρων και το κράτος μέλος που ήταν αρχικά υπεύθυνο δεν έχει ακόμη αναλάβει την ευθύνη (ρητώς ή μη απαντώντας σε αίτημα αναδοχής)·

-εάν δεν πραγματοποιηθεί η μεταφορά του ενδιαφερομένου εντός έξι μηνών, τότε το κράτος μέλος που ήταν αρχικά υπεύθυνο απαλλάσσεται από την υποχρέωση αναδοχής ή εκ νέου ανάληψης του ενδιαφερομένου και η ευθύνη μεταβιβάζεται στο αιτούν κράτος μέλος (το όριο αυτό μπορεί να παραταθεί σε ένα έτος, εάν η μεταφορά δεν πραγματοποιήθηκε λόγω φυλάκισης του ενδιαφερομένου, ή σε 18 μήνες εάν ο ενδιαφερόμενος διαφεύγει).

Σύμφωνα με τις προτάσεις της Επιτροπής για μια μελλοντική μεταρρύθμιση του συστήματος του Δουβλίνου, η εκπνοή των προθεσμιών δεν θα έχει πλέον ως αποτέλεσμα τη μετάθεση των ευθυνών μεταξύ των κρατών μελών, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε μη τήρηση των κανόνων και την παρακώλυση της διαδικασίας. Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, εφόσον ένα κράτος μέλος έχει καθοριστεί ως υπεύθυνο για μια αίτηση ασύλου, το εν λόγω κράτος μέλος θα παραμένει αρμόδιο για αυτήν.

Ποια είναι τα επόμενα βήματα;

Η τακτική υποβολή εκθέσεων από την Ελλάδα σχετικά με την πρόοδο που πραγματοποιεί είναι ουσιαστικής σημασίας προκειμένου να διασφαλισθεί η πλήρης εφαρμογή της Σύστασης της Επιτροπής. Έως τις 15 Φεβρουαρίου 2017, η Ελλάδα θα πρέπει να υποβάλει έκθεση η οποία θα πρέπει να περιλαμβάνει, συγκεκριμένα, περιγραφή του τρόπου με τον οποίο οι ελληνικές αρχές εφαρμόζουν τη διαδικασία για την παροχή διασφαλίσεων σε μεμονωμένες περιπτώσεις μεταφοράς έναντι της σχετικής νομοθεσίας της ΕΕ. Στη συνέχεια, η Ελλάδα θα πρέπει να υποβάλλει έκθεση ανά δύο μήνες για την εφαρμογή της Σύστασης.

Με βάση τις εν λόγω εκθέσεις και κάθε άλλη σχετική πληροφορία που έχει στη διάθεσή της ή άλλες εξελίξεις, η Επιτροπή θα υποβάλλει τακτικά εκθέσεις σχετικά με την πρόοδο που πραγματοποιείται για την εφαρμογή της Σύστασης και θα επικαιροποιεί, εάν κρίνεται αναγκαίο, τις επιμέρους συστάσεις που περιέχονται σε αυτήν.

Ποιες είναι οι νομικές συνέπειες της παρούσας Σύστασης; Είναι δεσμευτική;

Πρόκειται για μη δεσμευτική Σύσταση της Επιτροπής προς τα κράτη μέλη. Την ευθύνη των αποφάσεων για την επανέναρξη αυτών των μεταφορών σε μεμονωμένες περιπτώσεις φέρουν αποκλειστικά οι αρχές των κρατών μελών, υπό τον έλεγχο των δικαστηρίων, τα οποία μπορούν να υποβάλλουν αίτηση έκδοσης προδικαστικής απόφασης στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο σχετικά με την ερμηνεία του κανονισμού του Δουβλίνου.

Ποιες άλλες δράσεις αναλαμβάνει η Επιτροπή προς στήριξη της Ελλάδας ώστε να βελτιώσει τις συνθήκες για τους πρόσφυγες;

Η Επιτροπή και οι οργανισμοί της ΕΕ συνεργάζονται με τις ελληνικές αρχές από την έναρξη της προσφυγικής κρίσης και καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για τη στήριξη της Ελλάδας ώστε να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της μετανάστευσης, να ανταποκριθεί στις ανθρωπιστικές ανάγκες επιτόπου και να βελτιώσεις τις συνθήκες για τους μετανάστες και τους πρόσφυγες.

Η διασφάλιση κατάλληλων συνθηκών υποδοχής στην Ελλάδα αποτελεί κατά πρώτο και κύριο λόγο αρμοδιότητα των ελληνικών αρχών. Παρέχουμε στήριξη προς τις ελληνικές αρχές για τη βελτίωση των συνθηκών υποδοχής των μεταναστών και των αιτούντων άσυλο και για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τα πρότυπα που ορίζονται στη νομοθεσία της ΕΕ, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για ασυνόδευτους ανηλίκους και άλλες ευάλωτες ομάδες.

Έχουμε ορίσει συντονιστή της ΕΕ, ο οποίος βρίσκεται επιτόπου με αυτή ακριβώς την αποστολή: να βοηθά τις ελληνικές αρχές, τους οργανισμούς της ΕΕ και τις ΜΚΟ για τη διαχείριση της κατάστασης.

Επί του παρόντος, σχεδόν 900 (860) συνολικά εμπειρογνώμονες έχουν αναπτυχθεί στην Ελλάδα από τον Οργανισμό Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (655) και την EASO. Η συνολική παρουσία της EASOστην Ελλάδα περιλαμβάνει 205 εμπειρογνώμονες, εκ των οποίων οι 136 βρίσκονται στα νησιά (στοιχεία έως τις 28/11).

Έχουμε επίσης διαθέσει πάνω από 1 δισ. EUR ως χρηματοδοτική βοήθεια προς την Ελλάδα για τη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης. Διατέθηκαν 198 εκατ. EUR από το Μέσο Στήριξης Έκτακτης Ανάγκης, πάνω από 353 εκατ. EUR για χρηματοδότηση έκτακτης ανάγκης από τα Ταμεία Εσωτερικών Υποθέσεων και 509 εκατ. EUR χορηγήθηκαν στην Ελλάδα στο πλαίσιο των εθνικών προγραμμάτων για την περίοδο 2014-2020. Κατ' επέκταση η Ελλάδα αποτελεί τον σημαντικότερο αποδέκτη χρηματοδότησης από τα Ταμεία Εσωτερικών Υποθέσεων.

Η Επιτροπή κάλεσε επίσης όλα τα κράτη μέλη να παρέχουν στήριξη στους οργανισμούς της ΕΕ που συνεργάζονται ακατάπαυστα με τις ελληνικές αρχές επιτόπου στην Ελλάδα προκειμένου να μειώσουν την πίεση στα κέντρα υποδοχής.

Για την κάλυψη των άμεσων αναγκών ενόψει της επικείμενης χειμερινής περιόδου, φορείς που λαμβάνουν χρηματοδότηση από την ΕΕ πραγματοποιούν αυτή τη στιγμή εργασίες προσαρμογής στις χειμερινές συνθήκες. Έχει δοθεί προτεραιότητα στη βόρεια και δυτική Ελλάδα, δεδομένου ότι επικρατεί πολύ περισσότερο ψύχος εκεί. Συγκεκριμένο παράδειγμα αποτελεί ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, ο οποίος έχει αναλάβει δράση για να βοηθήσει στην προσαρμογή των καταυλισμών στις χειμερινές συνθήκες, παρέχοντας και εγκαθιστώντας μονωμένα δάπεδα για τα αντίσκηνα, βοηθώντας στη βελτίωση της αποστράγγισης, και των στεγών στους χώρους όπου οι κάτοικοι των καταυλισμών πλένουν τα ρούχα τους και εγκαθιστώντας προστατευμένους από τις καιρικές συνθήκες χώρους αποδυτηρίων και αναμονής στα ντους και τις τουαλέτες.

Σε συνεργασία με άλλους ανθρωπιστικούς φορείς, ο Ερυθρός Σταυρός έχει επίσης αρχίσει να διανέμει χειμερινά είδη έκτακτης ανάγκης, όπως θερμικές κουβέρτες, υπνόσακους, αδιάβροχα, κολάν, χειμερινές κάλτσες, καπέλα για τον χειμώνα, γάντια και κασκόλ στους μετανάστες και τους πρόσφυγες σε 7 διαφορετικά κέντρα στην ηπειρωτική Ελλάδα και σε άλλα σημεία, αναλόγως των αναγκών.

Τι κάνει η Επιτροπή για να βοηθήσει συγκεκριμένα τους ασυνόδευτους ανηλίκους;

Η προστασία των ευάλωτων μεταναστών, συμπεριλαμβανομένων των ασυνόδευτων ανηλίκων, αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Η Επιτροπή ανησυχεί ιδιαίτερα όσον αφορά στις συνθήκες για τους ασυνόδευτους ανηλίκους και άλλους ευάλωτους αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα. Ο Πρόεδρος Γιούνκερ επέλεξε να δώσει έμφαση στο ζήτημα αυτό στην ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης το 2016, όπου κάλεσε την Ελλάδα να αντιμετωπίσει επειγόντως το ζήτημα.

Το υπέρτερο συμφέρον του παιδιού θα πρέπει να αποτελεί το πρωταρχικό μέλημα σε όλες τις διαδικασίες που εφαρμόζονται για τους ασυνόδευτους ανηλίκους. Η νομοθεσία της ΕΕ για το άσυλο, τη μετανάστευση και την εμπορία ανθρώπων περιλαμβάνει ειδικές διατάξεις για την προστασία των συμφερόντων των ασυνόδευτων ανηλίκων, τις οποίες υποχρεούνται να τηρούν όλα τα κράτη μέλη. Το Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου προβλέπει την εκπροσώπηση των ασυνόδευτων ανηλίκων καθ' όλη τη διάρκεια της διαδικασίας ασύλου, για παράδειγμα μέσω της τοποθέτησής τους με ενήλικους συγγενείς, σε ανάδοχες οικογένειες ή σε κατάλληλες δομές φιλοξενίας, και λαμβάνοντας ανά πάσα στιγμή μέριμνα για την κατάλληλη διαβίωσή τους.

Στις 13 Ιουλίου 2016, η Επιτροπή πρότεινε να ενισχυθούν περαιτέρω οι εγγυήσεις για τους ασυνόδευτους ανηλίκους, συμπεριλαμβανομένων ιδίως μέτρων για την εξασφάλιση ταχείας και αποτελεσματικής επιτροπείας για τα παιδιά αυτά. Σύμφωνα με τις νέες διατάξεις, οι αρμόδιες αρχές πρέπει να ορίζουν έναν επίτροπο το συντομότερο δυνατό το αργότερο εντός πέντε εργάσιμων ημερών από τη στιγμή που ένας ασυνόδευτος ανήλικος υποβάλει αίτηση ασύλου. Οι προτάσεις αυτές αποτελούν μέρος της ευρύτερης μεταρρύθμισης του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου που παρουσίασε η Επιτροπή τον Μάιο και Ιούλιο του 2016 (συμπεριλαμβανομένης της μεταρρύθμισης του μηχανισμού του Δουβλίνου). Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο πρέπει τώρα να συμφωνήσουν επί των προτάσεων της Επιτροπής προκειμένου να εγκριθεί η μεταρρύθμιση αυτή.