Η αγορά μπορεί να κάνει την πράσινη μετάβαση, αλλά θέλει... βοήθεια

Όσο λάθος και αν είναι τα οικονομικά, το σημείο αφετηρίας τους πάντως είναι σωστό: οι άνθρωποι πράγματι ανταποκρίνονται στα κίνητρα.

Ας υποθέσουμε ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αποτελούν τις κυρίαρχες τεχνολογίες για τον ενεργειακό εφοδιασμό- ας υποθέσουμε, εν ολίγοις, ότι είναι πιο επικερδές να χρησιμοποιούνται ηλιακές, αιολικές ή άλλες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας από ό,τι τα ορυκτά καύσιμα. Οι δυνάμεις της αγοράς θα οδηγούσαν τότε από μόνες τους τον μετασχηματισμό των οικονομιών προς μια κατεύθυνση προστασίας του κλίματος.

Ίσως να είναι και πάλι απαραίτητο να μειωθεί το κόστος του κεφαλαίου στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες. Ίσως και πάλι να χρειαστεί να επιταχυνθεί η μεταφορά τεχνολογίας. Όμως ο άνεμος του κέρδους θα ήταν ούριος. Είναι αυτός ο κόσμος στον οποίον ζούμε; Αν όχι, πώς θα μπορούσαμε να τον δημιουργήσουμε;

Ας αρχίσουμε με μια απλή πρόταση: αν κάτι είναι κερδοφόρο, θα πραγματοποιηθεί. Οι διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων μπορούν να πουλήσουν μετοχές σε επιχειρήσεις ορυκτών καυσίμων και οι τράπεζες να αρνηθούν να τις χρηματοδοτήσουν. Ορισμένοι επενδυτές μπορεί να αρνηθούν να κατέχουν ή να χρηματοδοτούν εταιρείες που κάνουν πράγματα που θεωρούν κακά. Αλλά ο συνάδελφος αρθρογράφος μου, ο Stuart Kirk, έχει δίκιο ότι κάποιος άλλος θα τις κατέχει και θα τις χρηματοδοτεί, εφόσον είναι κερδοφόρες.

Οι φορείς αυτοί μπορεί να είναι ξένες κυβερνήσεις και επιχειρήσεις ή εγχώριες ιδιωτικές οντότητες. Η ρύθμιση μπορεί να περιορίσει ορισμένες δραστηριότητες. Αλλά η πολιτική αντίσταση είναι πιθανό να καταστήσει δύσκολη μια τέτοια ρύθμιση - σκεφτείτε τη συζήτηση σχετικά με την παραγωγή ορυκτών καυσίμων στις ΗΠΑ.

Επιπλέον, οι παραγωγοί πετρελαίου θα υπερασπιστούν τα συμφέροντά τους μέχρι θανάτου, όπως έδειξαν στην COP27 στην Αίγυπτο. Αν κάποιος αμφιβάλλει για το πόσο δύσκολο είναι να σταματήσει μια κερδοφόρα επιχείρηση, ας ρίξει μια ματιά στην ιστορία της απαγόρευσης των ναρκωτικών.

Πόσο κοντά βρισκόμαστε λοιπόν στο να καταστήσουμε τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας την κυρίαρχη τεχνολογία για τον ενεργειακό εφοδιασμό; Η απάντηση είναι ότι έχουμε σημειώσει αξιοσημείωτη πρόοδο. Αλλά δεν είναι αρκετά γρήγορη ώστε να είναι μετασχηματιστική εντός του σχετικού χρονικού περιθωρίου, το οποίο έχει γίνει όλο και μικρότερο ως αποτέλεσμα των καθυστερήσεων των τελευταίων δεκαετιών.

Τα καλά νέα είναι ότι, όπως δείχνει ο Διεθνής Οργανισμός Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, από το 2010 έχει σημειωθεί δραματική πτώση του λεγόμενου «σταθμισμένου κόστους» της ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Αυτό ισχύει για την χερσαία και υπεράκτια αιολική ενέργεια και ακόμη περισσότερο για την ηλιακή ενέργεια. Το κόστος βρίσκεται πλέον στο χαμηλότερο σημείο του εύρους για την παραγωγή από ορυκτά καύσιμα ή και κάτω από αυτό. Αυτό είναι δυνητικά μετασχηματιστικό (βλ. διαγράμματα)

Τα κακά νέα είναι ότι αυτή η πτώση του κόστους δεν υπήρξε αρκετά μετασχηματιστική και δεν συντελέστηκε αρκετά γρήγορα. Το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην ηλεκτροπαραγωγή αυξήθηκε πράγματι. Στην ΕΕ, έφθασε το 25% το 2021. Αλλά στο σύνολο του κόσμου εξακολουθούσε να είναι μόνο 13%. Εν τω μεταξύ, οι συνολικές εκπομπές από όλες τις πηγές δεν έχουν μειωθεί.

Ωστόσο, αν πρόκειται να διατηρηθεί ζωντανό το όριο του 1,5C, οι συνολικές εκπομπές πρέπει να μειωθούν απότομα έως το 2030, ιδίως στην ηλεκτροπαραγωγή. Για να συμβεί αυτό, θα πρέπει να υπάρξει τεράστια επέκταση της χρήσης αυτού που ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας αποκαλεί «πηγές χαμηλών εκπομπών», το μεγαλύτερο μέρος των οποίων θα προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενώ η χρήση ορυκτών καυσίμων θα μειωθεί κατά ένα τρίτο. Να θυμόμαστε ότι αυτό θα γίνει μέσα στα επόμενα οκτώ χρόνια.

Τίποτα δεν συνέβη στο Σαρμ ελ Σέιχ που να υποδηλώνει ότι αυτό είναι πιθανό. Οι λόγοι για τη σχετικά αργή προσαρμογή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μέχρι στιγμής, ακόμη και όταν αυτές έχουν γίνει πιο ανταγωνιστικές, είναι πολλοί: το πλεόνασμα της εγκατεστημένης δυναμικότητας χαμηλού οριακού κόστους, όχι μόνο στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας αλλά και στη θέρμανση, τις μεταφορές και τη βιομηχανία· το κόστος μιας γρήγορης μετάβασης σε εναλλακτικές λύσεις· η αντίσταση στην απώλεια υφιστάμενων επιχειρήσεων και θέσεων εργασίας στην παραγωγή, τη διύλιση και τη διανομή· η αντίσταση στην κατασκευή ηλιακών και αιολικών πάρκων· η αντίσταση στην ανάληψη των αναγκαίων επενδύσεων για την ολοκλήρωση των συστημάτων· και οι δυσκολίες στη διευθέτηση της χρηματοδότησης για τις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά και για τα νοικοκυριά σχεδόν παντού. Η καθυστέρηση των πάντων οφείλεται στην απόλυτη αδράνεια.

Με τις δυνάμεις της αγοράς να πιέζουν όλο και περισσότερο προς τη σωστή κατεύθυνση, το ερώτημα είναι πώς θα τις επιταχύνουμε. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, παρά τον σκεπτικισμό σχετικά με τις προσπάθειες να αναγκαστούν οι επιχειρήσεις που επιδιώκουν το κέρδος να ακολουθήσουν ηθικούς στόχους, χαίρομαι που αυτές οι επιθυμητές αλλαγές είναι τουλάχιστον σύμφωνες με αυτό που λένε ξεκάθαρα οι αγορές: μπορεί κανείς να ελπίζει ότι θα τα πάει καλά κάνοντας καλό. Επιπλέον, όπως υποστηρίζει ο ΔΟΕ, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, εκτός του ότι είναι όλο και πιο φθηνές, προσθέτουν ασφάλεια στον ενεργειακό εφοδιασμό. Ναι, ο άνεμος και ο ήλιος ποικίλλουν κατά τη διάρκεια της ημέρας και των εποχών. Αλλά ο Βλαντίμιρ Πούτιν δεν μπορεί να τις αποκόψει. Για την Κίνα, την Ευρώπη και την Ινδία, για να αναφέρουμε μόνο τρεις μεγάλους παίκτες, η υπόθεση της ασφάλειας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι συντριπτική.

Σε γενικές γραμμές, πέντε αλλαγές πολιτικής πρέπει να γίνουν ή να ενισχυθούν: αύξηση των επενδύσεων στην επιστημονική έρευνα· αύξηση των επιδοτήσεων για την εφαρμογή νέων τεχνολογιών, με στόχο την επιτάχυνση της εκμάθησης από την πράξη σε κάθε μία από αυτές, καθώς και την επιτάχυνση των επενδύσεων σε συμπληρωματικές τεχνολογίες· παύση των επιδοτήσεων των ορυκτών καυσίμων, οι οποίες ανήλθαν σε 700 δισ. δολάρια το 2021, εκτός από τη δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα· εισαγωγή της τιμολόγησης του άνθρακα με έναν από τους διάφορους πιθανούς τρόπους, ίσως εμποδίζοντας τις μελλοντικές μειώσεις των τιμών της ενέργειας να λειτουργήσουν πλήρως στην αγορά· και μείωση του κινδύνου χρηματοδότησης, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Τίποτα από αυτά δεν είναι καινούργιο. Αλλά η πολιτική μπορεί να είναι. Ναι, ο κόσμος έχει μιλήσει πολύ περισσότερο από ό,τι έχει δράσει. Ναι, έχει μείνει πολύ πίσω από το σημείο που πρέπει να είναι. Και όχι, η αγορά δεν πρόκειται να επιτύχει την απαιτούμενη μετάβαση αρκετά γρήγορα. Αλλά υπάρχει τώρα μια σημαντική ευκαιρία να παρασχεθεί ασφαλής, καθαρή και φθηνή ενέργεια σε όλους. Επιπλέον, η δυνατότητα αυτή θα μπορούσε, με την κατάλληλη υποστήριξη, να δημιουργήσει μια παγκόσμια επενδυτική έκρηξη που θα απορροφήσει την πλεονάζουσα εξοικονόμηση για μια παρατεταμένη περίοδο.

Η ενεργειακή μετάβαση δεν θα πρέπει πλέον να σημαίνει αυστηρότητα και αυτοθυσία για πάντα, αλλά μια ευκαιρία την οποία οι πολιτικοί θα μπορούν να «πουλήσουν». Θα πρέπει να προσπαθήσουν να κάνουν πολύ περισσότερα.

© The Financial Times Limited 2022. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation