Ο «μεγάλος στασιμοπληθωρισμός» θα χτυπήσει σκληρά μετοχές-ομόλογα

Μετά το στασιμοπληθωρισμό (υψηλός πληθωρισμός και σοβαρές υφέσεις) της δεκαετίας του 1970 και των αρχών της δεκαετίας του 1980, ακολούθησε η περίοδος που έμεινε γνωστή ως Great Moderation και χαρακτηρίστηκε από χαμηλό πληθωρισμό στις προηγμένες οικονομίες, σχετικά σταθερή και ισχυρή οικονομική ανάπτυξη, με σύντομες και ρηχές υφέσεις, χαμηλές αποδόσεις ομολόγων και απότομη αύξηση επικίνδυνων ενεργητικών όπως οι μετοχές, θυμίζει σε άρθρο του στο Ρroject Syndicate ο Ν. Ρουμπινί.

Αυτή η παρατεταμένη περίοδος χαμηλού πληθωρισμού συνήθως εξηγείται από τη μετακίνηση των κεντρικών τραπεζών σε αξιόπιστες πολιτικές στόχευσης του πληθωρισμού μετά τις χαλαρές νομισματικές πολιτικές της δεκαετίας του 1970 και την προσήλωση των κυβερνήσεων σε σχετικά συντηρητικές δημοσιονομικές πολιτικές (με ουσιαστική τόνωση μόνο κατά τη διάρκεια ύφεσης).

Όμως, πιο σημαντικές από τις πολιτικές από την πλευρά της ζήτησης ήταν τα πολλά θετικά σοκ προσφοράς που αύξησαν τη δυνητική ανάπτυξη και μείωσαν το κόστος παραγωγής, διατηρώντας έτσι τον πληθωρισμό υπό έλεγχο.

Αλλά, εξηγεί ο γνωστός οικονομολόγος, η Great Moderation άρχισε να «ραγίζει» κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2008 και στη συνέχεια κατά τη διάρκεια της ύφεσης του 2020 λόγω της πανδημίας. Και στις δύο περιπτώσεις, ο πληθωρισμός παρέμεινε αρχικά χαμηλός λόγω των κραδασμών της ζήτησης και οι χαλαρές νομισματικές, δημοσιονομικές και πιστωτικές πολιτικές εμπόδισαν την έναρξη του αποπληθωρισμού. Τώρα όμως ο πληθωρισμός έχει επιστρέψει, αυξάνοντας απότομα, ειδικά το περασμένο έτος, λόγω ενός μείγματος παραγόντων σε ζήτηση και προσφορά.

Από την πλευρά της προσφοράς, η αντίδραση κατά της υπερ-παγκοσμιοποίησης έχει αποκτήσει δυναμική, δημιουργώντας ευκαιρίες για λαϊκιστές και νατιβιστές πολιτικούς και οπαδούς του προστατευτισμού. 

Η πολιτική αντίσταση στη μετανάστευση έχει περιορίσει την παγκόσμια μετακίνηση ανθρώπων, ασκώντας πρόσθετη ανοδική πίεση στους μισθούς. Λόγοι εθνικής ασφάλειας και στρατηγικής έχουν περιορίσει περαιτέρω τις ροές τεχνολογίας, δεδομένων και πληροφοριών. Και τα νέα εργασιακά και περιβαλλοντικά πρότυπα, όσο σημαντικά και αν είναι, εμποδίζουν τόσο το εμπόριο, όσο και τις νέες κατασκευές.

Αυτή η βαλκανοποίηση της παγκόσμιας οικονομίας είναι βαθιά στασιμοπληθωριστική και συμπίπτει με τη δημογραφική γήρανση, όχι μόνο στις ανεπτυγμένες χώρες, αλλά και σε μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες όπως η Κίνα. Επειδή οι νέοι τείνουν να παράγουν και να αποταμιεύουν, ενώ οι ηλικιωμένοι ξοδεύουν τις αποταμιεύσεις τους, αυτή η τάση είναι επίσης στασιμοπληθωριστική.

Το ίδιο ισχύει και για τη σημερινή γεωπολιτική αναταραχή. Ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία, και η απάντηση της Δύσης σε αυτόν, έχει διαταράξει το εμπόριο ενέργειας, τροφίμων, λιπασμάτων, βιομηχανικών μετάλλων και άλλων εμπορευμάτων. Η δυτική αποσύνδεση από την Κίνα επιταχύνεται σε όλες τις διαστάσεις του εμπορίου (αγαθά, υπηρεσίες, κεφάλαιο, εργασία, τεχνολογία, δεδομένα και πληροφορίες). 

Πάνω από όλα, η κλιματική αλλαγή, επίσης, είναι στασιμοπληθωριστική. Οι ξηρασίες, τα κύματα καύσωνα, οι τυφώνες και άλλες καταστροφές διαταράσσουν όλο και περισσότερο την οικονομική δραστηριότητα και απειλούν τη σοδειά (με αποτέλεσμα να αυξάνουν τις τιμές των τροφίμων). Ταυτόχρονα, οι απαιτήσεις για απαλλαγή από τις εκπομπές ρύπων οδήγησαν σε ανεπαρκείς επενδύσεις στα ορυκτά καύσιμα πριν οι επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας φτάσουν στο σημείο που μπορούν να καλύψουν τη διαφορά. Οι σημερινές μεγάλες αυξήσεις στις τιμές της ενέργειας ήταν επομένως αναπόφευκτες.

Από την πλευρά της ζήτησης, οι χαλαρές και αντισυμβατικές νομισματικές, δημοσιονομικές και πιστωτικές πολιτικές έχουν μάλλον γίνει χαρακτηριστικό της νέας πραγματικότητας. Μεταξύ των σημερινών αυξανόμενων αποθεμάτων ιδιωτικού και δημοσίου χρέους (ως ποσοστό του ΑΕΠ) και των τεράστιων μη χρηματοδοτούμενων υποχρεώσεων των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης και υγείας, τόσο ο ιδιωτικός όσο και ο δημόσιος τομέας αντιμετωπίζουν αυξανόμενους οικονομικούς κινδύνους. Οι κεντρικές τράπεζες έχουν εγκλωβιστεί έτσι σε μια «παγίδα χρέους»: κάθε προσπάθεια εξομάλυνσης της νομισματικής πολιτικής θα προκαλέσει αύξηση των βαρών εξυπηρέτησης του χρέους, οδηγώντας σε πτωχεύσεις, διαδοχικές χρηματοπιστωτικές κρίσεις και επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία.

Καθώς οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να μειώσουν τα υψηλά χρέη και τα ελλείμματα ξοδεύοντας λιγότερα ή αυξάνοντας έσοδα, όσες μπορούν να δανειστούν στο δικό τους νόμισμα θα καταφεύγουν όλο και περισσότερο στον «φόρο πληθωρισμού»: βασίζονται σε απροσδόκητη αύξηση των τιμών για να εξαλείψουν τις μακροπρόθεσμες ονομαστικές υποχρεώσεις σε σταθερά επιτόκια.

Έτσι, όπως και στη δεκαετία του 1970, τα επίμονα και επαναλαμβανόμενα σοκ προσφοράς θα συνδυαστούν με χαλαρές νομισματικές, δημοσιονομικές και πιστωτικές πολιτικές για να προκαλέσουν στασιμοπληθωρισμό.

Επιπλέον, οι υψηλοί δείκτες χρέους θα δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για στασιμοπληθωριστικές κρίσεις χρέους. Κατά τη διάρκεια του «Μεγάλου Στασιμοπληθωρισμού», και οι δύο συνιστώσες οποιουδήποτε παραδοσιακού χαρτοφυλακίου περιουσιακών στοιχείων – τα μακροπρόθεσμα ομόλογα και οι μετοχές σε ΗΠΑ και παγκόσμια– θα υποστούν, ενδεχομένως τεράστιες, απώλειες.