Ασφαλιστικό: Η βόμβα του δημογραφικού και οι απαντήσεις

Σημαντική για το μέλλον της Ελλάδας θεωρείται η λήψη άμεσων μέτρων αύξησης των γεννήσεων, καθώς τα στοιχεία δείχνουν πως ένας άνθρωπος ανά 14 λεπτά… σβήνει από τον πληθυσμιακό μας πίνακα, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να είναι μία από της πλέον γερασμένες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με δραματικές συνέπειες στην οικονομική ανάπτυξη και κατά συνέπεια στο ασφαλιστικό σύστημα.

Κάθε μέρα, από την αρχή του χρόνου, ο πληθυσμός μειώνεται κατά 104 άτομα. Το «πληθυσμιακό ρολόι» της Ελλάδας δείχνει πως σε ημερήσια βάση, δηλώνονται 208 γεννήσεις, 326 θάνατοι και 14 μεταναστεύσεις. Από την αρχή του έτους, ο πληθυσμός μειώθηκε κατά 5.512 άτομα, με την καθαρή μείωση να εκτιμάται 1 άτομο κάθε 14 λεπτά. Έτσι, ο πληθυσμός της χώρας εκτιμάται σε 10.355.257, με τους ειδικούς να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου.

Οι δημογραφικές προβολές της Eurostat (EuroPop 2019) δείχνουν πως ο πληθυσμός της χώρας μας θα μειωθεί σε 8,6 εκατ. το 2070. Παράλληλα, ο δείκτης γήρανσης του πληθυσμού από 35,1% το 2022 θα αυξηθεί σε 59,9% το 2070.

Με βάση αυτές τις δημογραφικές προβολές η Ε.Ε. έχει εκτιμήσει (Ageing Working Group 2021) ότι η συνταξιοδοτική δαπάνη στην χώρα μας ως ποσοστό του ΑΕΠ θα μειωθεί από 15,6% το 2020 σε 11,9% το 2070 (μέσος όρος Ευρωζώνης από 12,1% το 2022 σε 12,1% του ΑΕΠ το 2070).

Σε αυτή την μελέτη έχει ληφθεί υπόψη ως υπόθεση εργασίας ότι ο δείκτης γεννητικότητας (TRF) από 1,32 παιδιά ανά γυναίκα σε ηλικία αναπαραγωγής το 2021 θα αυξηθεί σε 1,39 παιδιά το 2030, σε 1,43 παιδιά μέχρι το 2040, 1,47 παιδιά μέχρι το 2050, 1,50 παιδιά μέχρι το 2060 και 1,54 παιδιά μέχρι το 2070. Σε αυτό το δημογραφικό περιβάλλον, θεωρεί ως υπόθεση εργασίας ότι οι μισθοί θα αυξηθούν σύμφωνα με την μέση μακροχρόνια ετήσια μεταβολή του ΑΕΠ (1,2%) την περίοδο 2020 – 2070. Επίσης, το εργατικό δυναμικό από 4,660 εκατ. άτομα το 2022 θα μειωθεί σε 3,5 εκατ. άτομα το 2070 και αντίστοιχα οι απασχολούμενοι από 4,1 εκατ. το 2022 θα μειωθούν σε 3,3 εκατ. απασχολούμενους το 2070.

Σύμφωνα με τον ομότιμο καθηγητή του Παντείου Πανεπιστημίου Σάββα Ρομπόλη, η αναγκαιότητα ενός άμεσου και συντονισμένου σχεδιασμού και υλοποίησης οικονομικών, κοινωνικών και δημογραφικών πολιτικών αύξησης των γεννήσεων φαντάζει αδήριτη. Μάλιστα, ο κ. Ρομπόλης σε συνεργασία με τον Δρ. του Παντείου Πανεπιστημίου Βασίλη Μπέτση έχουν εκπονήσει μελέτη σύμφωνα με την οποία εάν μόνο ο ολικός δείκτης γονιμότητας αυξηθεί από 1,32 παιδιά ανά γυναίκα το 2021, σε 1,5 παιδιά μέχρι το 2030 και φτάσει τα 1,7 παιδιά ανά γυναίκα σε ηλικία αναπαραγωγής μέχρι το 2040 και μετά διατηρηθεί κατά μέσο όρο σταθερός σε αυτό το επίπεδο μέχρι το 2070, τότε ο πληθυσμός της χώρας μας, το 2070 θα είναι 9,5 εκατ. άτομα και όχι 8,6 εκατ. άτομα.

Σε μια τέτοια περίπτωση ο δείκτης γήρανσης θα περιοριστεί από 59,9% σε 54,2% μέχρι το 2070. Η παραγωγικότητα της εργασίας θα αυξηθεί με αποτέλεσμα να δώσει ώθηση στο μέσο ετήσιο μακροχρόνια ρυθμό μεταβολής του ΑΕΠ κατά 0,3 ποσοστιαίες μονάδες, δηλαδή από 1,2% σε 1,5%. Επίσης, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των δύο ειδικών, το εργατικό δυναμικό θα αυξηθεί από 3,5 εκατ. σε 3,9 εκατ. άτομα το 2021 κι οι απασχολούμενοι από 3,3 εκατ. σε 3,650 εκατ. άτομα.

Σε μια τέτοια προοπτική, επισημαίνουν οι δύο επιστήμονες, η συνταξιοδοτική δαπάνη ως ποσοστό του ΑΕΠ, δηλαδή ο δείκτης βιωσιμότητας του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, θα μειωθεί το 2070 σε 10,7% από 11,9% του ΑΕΠ.

Πόσο εφικτό είναι κάτι τέτοιο

Ειδικότερα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των κ. Ρομπόλη και Μπέτση, μέχρι το 2030 δεν θα υπάρξει κάποια μεταβολή, αφού δεν θα έχει ακόμα φανεί η επίδραση της αύξησης του δείκτη γεννητικότητας. Μέχρι το 2040 ο δείκτης θα μειωθεί μόλις κατά 0,3 ποσοστιαίες μονάδες. Όμως, από το 2045 και μετά φαίνεται μια σημαντική μείωση του δείκτη συνταξιοδοτικής δαπάνης που φτάνει μέχρι το έτος 2070 τις 1,2 ποσοστιαίες μονάδες (από 11,9% σε 10,7% του ΑΕΠ). Έτσι, κατά μέσο όρο, κατά την εξεταζόμενη περίοδο 2021-2070, η ετήσια μείωση εκτιμάται σε 0,6% του ΑΕΠ και σε παρούσες αξίες το ποσό αυτό υπολογίζεται σε 57,1 δισ. ευρώ ή 1,14 δισ. ευρώ κατά μέσο όρο ετησίως, την περίοδο 2021 – 2070.

Αυτό σημαίνει ότι το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης στην Ελλάδα θα αυξήσει σε παρούσες αξίες τους πόρους του κατά 57,1 δισ. ευρώ κατά την περίοδο 2021 - 2070, γεγονός που θα επιτρέψει στην κοινωνικο - ασφαλιστική πολιτική να χρησιμοποιήσει τους συγκεκριμένους πόρους για την μελλοντική βελτίωση του επιπέδου των συνταξιοδοτικών παροχών των μελλοντικών γενεών.

Στην προοπτική αυτή τίθεται στους δύο ειδικούς, το ερώτημα: «πόσο εφικτό είναι να αυξηθεί ο δείκτης γεννητικότητας σε 1,5 παιδιά ανά γυναίκα σε αναπαραγωγική ηλικία μέχρι το 2030 και σε 1,7 παιδιά μέχρι το 2040»; Η απάντηση των κ. Ρομπόλη και Μπέτση είναι καταφατική. Όπως εξηγούν, ο δείκτης γεννητικότητας το 2001 ήταν 1,28 παιδιά ανά γυναίκα σε αναπαραγωγική ηλικία και αυξήθηκε σε 1,5 παιδιά μέχρι το 2009, δηλαδή σε οκτώ έτη.

Στη συνέχεια, η ασκούμενη μνημονιακή πολιτική συνέβαλε καθοριστικά στην μείωση του δείκτη γεννητικότητας σε 1,29 παιδιά το 2013, δηλαδή σε τέσσερα έτη. Παράλληλα, κατά την περίοδο των τελευταίων σαράντα ετών ο δείκτης γεννητικότητας κατά μέσο όρο ήταν 1,7 παιδιά ανά γυναίκα σε αναπαραγωγική ηλικία.

Έτσι, σύμφωνα με τους ειδικούς, οι πόροι που θα δαπανηθούν για τον σχεδιασμoύ και την υλοποίηση μίας ολοκληρωμένης και αποτελεσματικής δημογραφικής πολιτικής στην χώρα μας θα ανακόψουν καθοριστικά τόσο τη σημαντική μείωση του πληθυσμού, όσο και θα συμβάλλουν στην διατήρηση του στο επίπεδο των 9,5 εκατ. ατόμων το 2070. Ταυτόχρονα θα δημιουργήσουν στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης νέους πόρους ικανούς να βελτιώσουν, μεταξύ άλλων, το επίπεδο των συντάξεων των μελλοντικών γενεών.