Την ύπαρξη οικονομικών ανισοτήτων ανάμεσα σε ”φτωχά” και ”πλούσια” νοικοκυριά, που πιθανόν να προκαλούνται από τον πληθωρισμό καθώς και την ένταση των ανισοτήτων αυτών μετά την είσοδο του ευρώ εξετάζει η μελέτη ”Ο πληθωρισμός για διαφορετικές εισοδηματικές τάξεις και η εισαγωγή του ευρώ” της Διεύθυνσης Οικονομικών Μελετών και Προβλέψεων της Eurobank EFG.

Η Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών της Eurobank επέλεξε να παρουσιάσει τη συγκεκριμένη μελέτη με αφορμή τον εορτασμό της εργατικής Πρωτομαγιάς, λόγω της σημειολογίας που καθιστά ιδιαίτερα επίκαιρη τη συγκεκριμένη μελέτη, η οποία αποτελεί το τρίτο τεύχος του δεύτερου τόμου της περιοδικής έκδοσης Οικονομία και Αγορές.

Το άρθρο επιμελήθηκε ο Οικονομικός Σύμβουλος του Ομίλου, Καθηγητής κ. Γκίκας Χαρδούβελης, σε συνεργασία με τις οικονομικές αναλύτριες κα. Κοσμά Όλγα και κα. Σιμιντζή Έλενα.

Στη μελέτη περιγράφεται η διαχρονική εξέλιξη του πληθωρισμού, που αγγίζει τα κατώτερα και τα ανώτερα εισοδηματικά στρώματα.

Συγκεκριμένα, εξετάζονται οι καταναλωτικές συνήθειες στα δύο άκρα της κατανομής του εισοδήματος στην Ελλάδα και κατασκευάζονται δείκτες τιμών καταναλωτή για ”φτωχούς” και ”πλούσιους”.

Στη συνέχεια περιγράφεται η πορεία των δύο δεικτών από το 1990 έως σήμερα, και συγκρίνεται το ύψος και η διακύμανση του πληθωρισμού, που οι δύο αυτές κοινωνικές ομάδες αντιμετωπίζουν. Εξετάζεται, επίσης, αν η σχετική πορεία των δύο δεικτών έχει αλλοιωθεί τα τελευταία χρόνια μετά την είσοδο του ευρώ ώστε να δικαιολογείται η δυσφορία του κόσμου.

Διαφορετικές κοινωνικές ομάδες προφανώς αντιμετωπίζουν διαφορετικό πληθωρισμό, αφού καταναλώνουν σε διαφορετικές ποσότητες τα υπάρχοντα αγαθά και υπηρεσίες, έχουν δηλαδή διαφορετικά ”καλάθια της νοικοκυράς”.

Τα κατώτερα εισοδηματικά κλιμάκια ή φτωχά νοικοκυριά ξοδεύουν ένα μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματός τους για είδη διατροφής και για στέγαση.

Τα ανώτερα εισοδηματικά κλιμάκια ξοδεύουν συγκριτικά μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματός τους στις μεταφορές, την αναψυχή, τα ξενοδοχεία ή την εκπαίδευση.

Επειδή στο πέρασμα του χρόνου οι τιμές των διαφορετικών αγαθών και υπηρεσιών εξελίσσονται με διαφορετικούς ρυθμούς, οι διακυμάνσεις του πληθωρισμού που αντιμετωπίζουν τα κατώτερα εισοδηματικά κλιμάκια είναι διαφορετικές από τις αντίστοιχες διακυμάνσεις που αντιμετωπίζουν τα ανώτερα εισοδηματικά κλιμάκια.

Στη μελέτη ορίζεται το καλάθι του ”φτωχού” νοικοκυριού και το καλάθι του ”πλούσιου” νοικοκυριού με βάση την καταναλωτική συμπεριφορά τους το έτος 2004. Ετος κατά το οποίο έγινε η τελευταία Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών από την ΕΣΥΕ σε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα 6,5 χιλιάδων νοικοκυριών σε όλη την επικράτεια.

Ως νοικοκυριά στα κατώτερα κλιμάκια ή ”φτωχά” νοικοκυριά ορίζονται στην παρούσα μελέτη τα νοικοκυριά με εισόδημα χαμηλότερο από το 60% του διάμεσου εισοδήματος του πληθυσμού των ελληνικών νοικοκυριών.

Αυτός είναι και ο ορισμός που χρησιμοποιείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση για τον ”κίνδυνο φτώχειας”. Αντίστοιχα, ως νοικοκυριά στα ανώτερα κλιμάκια ή ”ευκατάστατα” ή ”πλούσια” νοικοκυριά ορίζονται με συμμετρικό τρόπο τα νοικοκυριά των οποίων το εισόδημα υπερβαίνει το 140% του διάμεσου εισοδήματος του πληθυσμού των ελληνικών νοικοκυριών.

Οι παραπάνω ορισμοί, σύμφωνα με την Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών του 2004/2005, αντιστοιχούν σε μηνιαία εισοδήματα του έτους 2004, που είναι μικρότερα των 1.192 ευρώ (21,7% του πληθυσμού) ή μεγαλύτερα των 2.781 ευρώ (29,5% του πληθυσμού).

Μάλιστα, τα αποτελέσματα της μελέτης επανεξετάστηκαν και επιβεβαιώθηκαν και με πιο αυστηρούς ορισμούς ”πλουσίων” και φτωχών” νοικοκυριών, χρησιμοποιώντας την καταναλωτική συμπεριφορά του 10% των φτωχότερων και του 10% των πλουσιότερων νοικοκυριών.

Μετά τον ορισμό του καλαθιού των ”φτωχών” και του καλαθιού ”πλούσιων” νοικοκυριών, υπολογίζονται διαφορετικοί δείκτες τιμών καταναλωτή για τους φτωχούς και τους πλουσίους από το 1990 έως σήμερα.

Με τη βοήθεια των δεικτών αυτών συμπεραίνεται ότι:

1) Στα 17 χρόνια από το 1990 έως σήμερα, η μέση απόκλιση του πληθωρισμού των φτωχών από τον πληθωρισμό των πλουσίων είναι σχεδόν μηδενική (0,09 ποσοστιαίες μονάδες για τα 17 χρόνια). Υπάρχουν, βεβαίως, περίοδοι που τα φτωχά νοικοκυριά επιβαρύνονται περισσότερο και περίοδοι που επιβαρύνονται λιγότερο από τα πλούσια νοικοκυριά.

2) Η είσοδος του ευρώ στην Ελλάδα δεν συνοδεύτηκε από μια μεγαλύτερη διαφοροποίηση στο επίπεδο του πληθωρισμού – δηλαδή στο μέσο ύψος των ανατιμήσεων - που αντιμετωπίζουν οι φτωχοί σε σχέση με τους πλούσιους. Συνεπώς, το ευρώ δεν συνοδεύεται από ξεκάθαρη όξυνση των οικονομικών ανισοτήτων που θα μπορούσαν να προκαλέσουν οι διαφορετικές ανατιμήσεις των αγαθών και υπηρεσιών εκείνων που καταναλώνουν οι διαφορετικές εισοδηματικές ομάδες.

3) Η είσοδος του ευρώ στη χώρα μας συνοδεύτηκε, όμως, από εντονότερες αποκλίσεις μεταξύ των φτωχών και των πλουσίων εις βάρος των φτωχών όσον αφορά τη διακύμανση του πληθωρισμού. Στη μελέτη παρουσιάζονται τρία στοιχεία που συνηγορούν στην άποψη αυτή.

Πρώτον, μετά την 1/1/2001 η διαφορά του επιπλέον πληθωρισμού των φτωχών από τον πληθωρισμό των πλουσίων ως κλάσμα του πληθωρισμού του μέσου νοικοκυριού παρουσίασε σημαντική αύξηση, αλλά και εντονότερη διακύμανση σε σχέση με την περίοδο πριν το ευρώ. Οι ανισότητες, δηλαδή, που πηγάζουν από τον πληθωρισμό σε επίπεδο αβεβαιότητας εντάθηκαν.

Δεύτερον, ο λόγος της τυπικής απόκλισης του πληθωρισμού των φτωχών διά της τυπικής απόκλισης του πληθωρισμού των πλουσίων αυξήθηκε μετά την 1/1/2001: Από μονάδα έγινε 1,5. Συνεπώς, η ανισότητα σε επίπεδο αβεβαιότητας εντάθηκε.

Τρίτον, η αύξηση του συγκεκριμένου λόγου των τυπικών αποκλίσεων του πληθωρισμού φτωχών και πλουσίων γίνεται ακόμα εντονότερη αν επιλεχθούν νοικοκυριά που αντιστοιχούν σε περισσότερο ακραίες εισοδηματικά κατηγορίες: Όσο πιο φτωχά τα νοικοκυριά, τόσο πιο επιβαρυντική η αλλαγή στη αβεβαιότητα που αντιμετωπίζουν σε σχέση με τους πλούσιους. Η τελευταία ανάλυση παρουσιάζεται στο Παράρτημα ΙΙ.

Τέλος, επισημαίνεται ότι η παρούσα μελέτη είναι η πρώτη που εξετάζει και παρουσιάζει στοιχεία έντασης των ανισοτήτων μετά την είσοδο του ευρώ. Τα στοιχεία αυτά αποτελούν ένα σημαντικό πρώτο βήμα στην εξήγηση της δυσφορίας του πληθυσμού για τις ανατιμήσεις των αγαθών και υπηρεσιών μετά την έλευση του ευρώ. Η πλήρης εξήγηση της δυσφορίας για τις ανατιμήσεις, η οποία δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο, αλλά και ευρωπαϊκό, είναι ένα θέμα ανοικτό για περαιτέρω μελέτη.

* Η μελέτη δημοσιεύεται στη δεξιά στήλη ”Συνοδευτικό Υλικό”.