Mια ανάσα από τα 60 δισ. ευρώ αναμένεται να βρεθεί ο δανεισμός του Δημοσίου την επόμενη εβδομάδα, με την επανέκδοση των εντόκων γραμματίων τρίμηνης διάρκειας ύψους τουλάχιστον 1,5 δισ. ευρώ.

Ήδη, μετά τη δημοπρασία των εξαμηνιαίων και ετήσιων τίτλων που πραγματοποιήθηκε πριν από μερικές μέρες, ο δανεισμός έχει αγγίξει τα 58 δισ. ευρώ. Τα 48 δισ. ευρώ αφορούν σε εκδόσεις ομολόγων τριών έως δέκα ετών, ενώ τα υπόλοιπα έχουν σχέση με επανεκδόσεις εντόκων γραμματίων, τα οποία χρησιμοποιούνται για την αναχρηματοδότηση τίτλων που λήγουν εντός του έτους και συνεπώς, όπως λένε στο οικονομικό επιτελείο, δεν πρέπει να λογίζονται ως νέος δανεισμός.

Ένας επιπλέον σοβαρός λόγος που οδηγεί τον ΟΔΔΗΧ σε τέτοιες επανεκδόσεις είναι και το γεγονός ότι καταγράφεται αισθητή υποχώρηση των επιτοκίων λόγω της σχετικής ομαλοποίησης της κατάστασης στις διεθνείς αγορές.

Είναι χαρακτηριστικό πως στην τελευταία δημοπρασία το επιτόκιο για τα γραμμάτια 26 εβδομάδων διαμορφώθηκε στο 0,91% από 1,48% που ήταν στην προηγούμενη δημοπρασία τον περασμένο Απρίλιο. Για τους τίτλους 52 εβδομάδων το επιτόκιο υποχώρησε στο 1,12% από 1,78% όπου βρισκόταν πριν από τρεις μήνες.

Το μεγάλο επενδυτικό ενδιαφέρον το οποίο οδήγησε στην πίεση των αποδόσεων βοήθησε άλλωστε σε υπερκάλυψη της προσφοράς κατά 6,61 φορές για τα γραμμάτια εξάμηνης διάρκειας και 4,82 φορές για τα γραμμάτια ετήσιας διάρκειας. Το Δημόσιο ζητούσε αρχικά 1,4 δισ. ευρώ και εισέπραξε συνολικά περίπου 2,2 δισ. ευρώ, εάν συνυπολογιστούν και οι μη ανταγωνιστικές προσφορές.

Παρόμοια εικόνα προβλέπουν στον ΟΔΔΗΧ και για τη δημοπρασία των γραμματίων τρίμηνης διάρκειας που θα πραγματοποιηθεί την ερχόμενη Τρίτη, από την οποία προσδοκούν να αντλήσουν περίπου 1 δισ. ευρώ, το οποίο όμως αναμένεται να πλησιάσει το 1,5 δισ. ευρώ μαζί με τις μη ανταγωνιστικές προσφορές.

Σε ό,τι αφορά την πορεία των επιτοκίων, στο οικονομικό επιτελείο εκτιμούν ότι οι συνθήκες δεν ευνοούν την επάνοδό τους στα δυσθεώρητα όρια του περασμένου Μαρτίου. Ωστόσο, οι ίδιες πηγές πιστεύουν ότι δύσκολα τα επιτόκια θα επανέλθουν στα χαμηλά επίπεδα όπου ήταν προ της κρίσης, ενώ δεν αποκλείουν να αυξηθούν ελαφρώς όταν η χώρα μας ξαναβγεί για μαζικό δανεισμό. Αυτό όμως δεν πρόκειται να γίνει πριν από το πρώτο εξάμηνο του επόμενου έτους, καθώς, όπως λένε στον ΟΔΔΗΧ, θα ήταν πολύ ακριβή οποιαδήποτε σκέψη για προχρηματοδότηση (pro funding) των αναγκών της επόμενης χρονιάς.

Εκτροχιάζεται ο προϋπολογισμός...

Σε κάθε περίπτωση, αυτό που καθίσταται σαφές από την πορεία του φετινού δανειακού προγράμματος είναι ότι οδεύουμε προς πολύ μεγάλη απόκλιση των βασικών δημοσιονομικών στόχων του προϋπολογισμού. Ο αρχικός σχεδιασμός προέβλεπε ότι ο δανεισμός θα έφτανε φέτος στα 42 - 43 δισ. ευρώ και τελικά θα αγγίξει τα 60 δισ. ευρώ, χωρίς μάλιστα κανείς να μπορεί να αποκλείσει ενδεχόμενη υπέρβαση αυτού του ποσού τους επόμενους μήνες.

Τα αίτια γι’ αυτήν τη δυσμενή εξέλιξη είναι η σημαντική υστέρηση που καταγράφεται στα έσοδα αλλά και κάποιες υπερβάσεις που υπάρχουν στις δαπάνες. Σε ό,τι αφορά ειδικά τα έσοδα, αναμένεται υστέρηση κατά περίπου 600 εκατ. ευρώ λόγω του περιορισμού των άμεσων φόρων κυρίως από επιχειρήσεις, ως αποτέλεσμα των χαμηλότερων κερδών για το 2008.

Επίσης, εκτιμάται ότι και τα έσοδα από την έμμεση φορολογία (φόροι κατανάλωσης και ΦΠΑ) θα είναι χαμηλότερα κατά περίπου 1,6 δισ. ευρώ λόγω της σημαντικής επιβράδυνσης της ανάπτυξης σε επίπεδα μηδενικά ή και ελαφρώς αρνητικά.

Παράλληλα, τα έσοδα από την περαίωση των χρήσεων 2000 - 2006, όπως εκτιμούν στο υπουργείο Οικονομικών, θα είναι μειωμένα κατά περίπου 220 εκατ. ευρώ σε σχέση με τον αρχικό στόχο, εξαιτίας της μειωμένης ρευστότητας στην αγορά.

Ταυτόχρονα, οι επιστροφές φόρων υπολογίζεται ότι θα είναι υψηλότερες περίπου 400 εκατ. ευρώ, εξαιτίας της επιτάχυνσης των διαδικασιών επιστροφής του ΦΠΑ, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ικανοποιητική ρευστότητα στην αγορά. Η αύξηση των επιτοκίων δανεισμού του Δημοσίου, ειδικά το πρώτο τρίμηνο του έτους όπου δανειστήκαμε τα μεγαλύτερα ποσά, εκτιμάται ότι θα επιβαρύνει φέτος το κόστος εξυπηρέτησης του δανεισμού (τόκοι) κατά περίπου 600 - 700 εκατ. ευρώ.

...και οι έκτακτες δαπάνες

Την ίδια στιγμή, εκτός από την παραδοσιακή απόκλιση των δαπανών που παρατηρείται σε χρονιά εκλογών, προέκυψαν και κάποιες έκτακτες υπερβάσεις στις δαπάνες, όπως είναι:

- Tο σημαντικό ποσό που καλείται να καταβάλει το Δημόσιο προς την Ολυμπιακή, με βάση απόφαση του Διαιτητικού Δικαστηρίου.
- H χρηματοδότηση του νέου μισθολογίου των ιατρών.
- H εξόφληση ενός μέρους των οφειλών του Δημοσίου προς την Πρωτοβάθμια Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Το σύνολο αυτών των υπερβάσεων υπολογίζεται ότι θα φτάσει ή και θα ξεπεράσει τα 900 εκατ. ευρώ. 

Σωτήρια η μείωση επιτοκίων από την ΕΚΤ

Με τη "βιασύνη" που έδειξε η κυβέρνηση το πρώτο εξάμηνο του έτους στην αναζήτηση δανεικών επιβεβαίωσε το ρητό ότι κάθε νόμισμα έχει δύο όψεις.

Κατ’ αρχάς, πέτυχε να εξασφαλίσει εγκαίρως την απαιτούμενη ρευστότητα, καθώς υπήρχε έντονη φημολογία (καθοδηγούμενη από το εξωτερικό πολλές φορές) ότι οι διεθνείς αγορές έχουν υποβαθμίσει πάρα πολύ την αξιοπιστία της ελληνικής οικονομίας και δεν πρόκειται να δανείσουν τη χώρα μας.

Ήταν η εποχή όπου κάποιοι είχαν προβλέψει ακόμα και προσφυγή της Ελλάδας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, προκειμένου να αντιμετωπίσει τα προβλήματα ρευστότητας. Με την τακτική λοιπόν του ΟΔΔΗΧ η Ελλάδα κατάφερε να εξασφαλίσει με σχετική ευκολία τα δανεικά που ήθελε για το 2009, χωρίς μάλιστα να χρειαστεί να κονταροχτυπηθεί με άλλες χώρες (Γερμανία, Γαλλία), οι οποίες θα ξεκινήσουν το επόμενο διάστημα το βασικό μέρος των τεράστιων δανειακών τους προγραμμάτων.

Η άλλη όψη του νομίσματος είναι ότι όλες οι πηγές χρηματοδότησης ζήτησαν και πήραν υψηλό αντίτιμο για την προθυμία και τη γενναιοδωρία με την οποία μας δάνεισαν. Δηλαδή, οι διεθνείς επενδυτικοί όμιλοι έσπευσαν μεν να υπερκαλύψουν όλες τις εκδόσεις του ελληνικού δημοσίου, αλλά εξασφαλίζοντας πολύ καλές αποδόσεις.

Τα επιτόκια εκτινάχτηκαν σε πολύ υψηλά επίπεδα και η χώρα μας έφτασε να δανείζεται με περίπου 6% το πρώτο τρίμηνο του 2009. Το spread των ελληνικών δεκαετών ομολόγων, σε σχέση με τα αντίστοιχα γερμανικά που αποτελούν τη βάση σύγκρισης, έφτασε σε πολύ υψηλά επίπεδα, πάνω από τις 300 μονάδες, σπάζοντας το ρεκόρ της μετά της ΟΝΕ εποχής.

Παρ’ όλα αυτά, σύμφωνα με πληροφορίες, μέχρι στιγμής το μέσο επιτόκιο δανεισμού του Δημοσίου κινείται περίπου στα περυσινά επίπεδα, καθώς υπήρξε ως αντιστάθμισμα η θεαματική μείωση των επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.