Άμεση δράση υπό ασφυκτικά περιθώρια καλείται να αναλάβει το νέο οικονομικό επιτελείο και ο υπουργός Οικονομικών, κ. Γ. Παπακωνσταντίνου, ενώ πρέπει μέσα σε 15 ημέρες να συγκροτήσει και να παρουσιάσει στην Κομισιόν ένα αξιόπιστο σχέδιο δράσης για τη μείωση του ελλείμματος.

Στις 24 Οκτωβρίου ο κ. Παπακωνσταντίνου θα πρέπει να παρουσιάσει στις Βρυξέλλες συγκεκριμένα μέτρα που θα οδηγήσουν σταδιακά στην επαναφορά του ελλείμματος εντός ορίων δημοσιονομικής πειθαρχίας αλλά και μέτρα για τον έλεγχο του δημόσιου χρέους που επανεμφανίζεται έντονα ως μείζον πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας.

Κι αυτό γιατί μετά την εκτροπή του δανεισμού το δημόσιο χρέος αναμένεται όχι μόνο να ξεπεράσει εκ νέου το φράγμα του 100% του ΑΕΠ φέτος από 97,6%, που θεωρητικά θα έπρεπε να είναι πέρυσι, αλλά ξέφυγε, αλλά και να αναρριχηθεί και σε επίπεδα έως πλησίον του 110% του ΑΕΠ, ή παραπάνω από 270 δισ. ευρώ.

Το πρώτο κρίσιμο ραντεβού του νέου υπουργού Οικονομικών με τους Κοινοτικούς αναμένεται την ερχόμενη εβδομάδα καθώς κλιμάκιο της Eurostat έχει προγραμματίσει έκτακτη επίσκεψη στην Ελλάδα για να ενημερωθεί από πρώτο χέρι σχετικά με την πορεία των δημοσιονομικών μεγεθών. Οι Κοινοτικοί θέλουν να ενημερωθούν για το τι ακριβώς συμβαίνει με τα ελληνικά μεγέθη ελλείμματος και χρέους, τα οποία εντέλει, όπως έδειξαν τα στοιχεία που απεστάλησαν την περασμένη βδομάδα στην ευρωπαϊκή στατιστική υπηρεσία, δεν ήταν καθόλου όπως αναμένονταν και ακόμα και για τις εκτιμήσεις του 2008 υπήρξαν δραστικές αναθεωρήσεις.

Πιθανό και το 12%...

Το δημοσιονομικό έλλειμμα, που σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις την περασμένη άνοιξη ήταν 5%, αυξήθηκε κατά μία μονάδα περίπου και διαμορφώθηκε στο 5,7% του ΑΕΠ. Από μόνη της αυτή η αναθεώρηση αρκεί για να γίνει αντιληπτό ότι ήταν αδύνατον να συγκρατηθεί στο 6% το έλλειμμα φέτος, όπως υπολόγιζε η απελθούσα κυβέρνησης. Βέβαια, ο απελθών υπουργός κ. Γ. Παπαθανασίου είχε προλειάνει το έδαφος για διαμόρφωση του ελλείμματος στο 8% του ΑΕΠ, ενδεχόμενο που ήρθε να αναιρέσει επί τα χείρω με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο η Τράπεζα της Ελλάδος, όταν προ ολίγων ημερών ο διοικητής της κ. Γ. Προβόπουλος έλεγε από την Κωνσταντινούπολη ότι "το έλλειμμα οδεύει προς το 10%".

Το γεγονός ότι "οδεύει" προς το 10% έδωσε περιθώρια εκτιμήσεων σε στελέχη του τέως υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών να εκτιμούν ότι στο τέλος του έτους δεν θα αποτελέσει έκπληξη αν κλείσει κοντά στο 12%, ή στα 30 δισ. ευρώ. Μια τέτοια εξέλιξη δημιουργεί τεράστιες και πιεστικές ανάγκες λήψης άμεσων μέτρων για την εξεύρεση εσόδων και την περικοπή δαπανών, που δεν αφήνουν κανένα περιθώριο δημοσιονομικής χαλάρωσης στο νέο οικονομικό επιτελείο.

Ζητούνται μέτρα 22,5 δισ. ευρώ

Αν το έλλειμμα εκτοξευτεί στα 30 δισ. ευρώ, αυτό σημαίνει πως για να επανέλθει κοντά στα όρια που θέτει το Σύμφωνο Σταθερότητας (3% επί του ΑΕΠ) απαιτούνται μέτρα που θα οδηγήσουν σε εξοικονόμηση της τάξεως των 22,5 δισ. ευρώ, αφού το έλλειμμα θα πρέπει να μειωθεί κατά 9 μονάδες του ΑΕΠ. Τα περιθώρια για αλλαγή της κατάστασης έως το τέλος του έτους είναι ελάχιστα.

Ο φοροεισπρακτικός μηχανισμός βρίσκεται σε πλήρη αδράνεια, ενώ και η ύφεση στην οποία περιέρχεται η ελληνική οικονομία (-0,3% η ανάπτυξη το δεύτερο τρίμηνο, με προβλέψεις περί ετήσιας συρρίκνωσης έως και 1%) κλείνουν τη στρόφιγγα των εσόδων.

Προβληματισμός υπάρχει και για την επόμενη χρονιά καθώς η προηγούμενη κυβέρνηση αύξησε τις προκαταβολές φόρων από τις επιχειρήσεις στο 80% και στο 90% για τις τράπεζες, γεγονός που σημαίνει πως το επόμενο έτος ο προϋπολογισμός θα βρεθεί αντιμέτωπος με αυξημένες επιστροφές φόρων παρά με εισροές.

Οι επιχειρήσεις, η κερδοφορία των οποίων πιέζεται εξαιτίας της πτώσης στην κατανάλωση και της γενικότερης κατάστασης στην οποία έχει περιέλθει η ελληνική οικονομία, θα έχουν προκαταβάλει στο Δημόσιο περισσότερους φόρους από όσους τους αναλογεί και θα δικαιούνται επιστροφή.

Αν τελικά η κυβέρνηση επιμείνει στις προεκλογικές της εξαγγελίες για μη επιβολή νέων φόρων, θα πρέπει τάχιστα να κινητοποιήσει τους μηχανισμούς είσπραξης των ληξιπρόθεσμων οφειλών που ανέρχονται σε 31 δισ. ευρώ, το μεγαλύτερο κομμάτι των οποίων όμως, και η ίδια το γνωρίζει, είναι ανεπίδεκτο είσπραξης.

Οι αποφάσεις

Η Κομισιόν θα λάβει αποφάσεις σχετικά με τα χρονικά περιθώρια για τη συρρίκνωση του ελλείμματος στο 3% μετά τη δημοσιοποίηση των φθινοπωρινών οικονομικών προβλέψεων στις 3 Νοεμβρίου. Νωρίτερα ο υπουργός Οικονομικών θα βρεθεί αντιμέτωπος με τους ομολόγους του στα συμβούλια Eurogroup και Ecofin στις αρχές της επόμενης εβδομάδας, ενώ παράλληλα θα πρέπει να ξεκινήσει και τις διαδικασίες κατάρτισης του νέου προϋπολογισμού, προσχέδιο του οποίου θα έπρεπε ήδη να έχει κατατεθεί στη Βουλή, αλλά αναβλήθηκε λόγω εκλογών. 

ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΙ ΚΑΛΑ ΝΕΑ...

Στο ασφυκτικό περιβάλλον των δημοσιονομικών πιέσεων που έχει δημιουργηθεί, υπάρχει και ένα καλό νέο από τις Βρυξέλλες. Η Κομισιόν ανακοίνωσε πως κινεί τη διαδικασία περί υπερβολικού ελλείμματος για εννέα ακόμη κράτη-μέλη της Ε.Ε., ανεβάζοντας στα 20 τον συνολικό αριθμό εκείνων που εμφανίζουν δημοσιονομικά ελλείμματα πάνω από το όριο του 3% του ΑΕΠ.

Τα εννέα κράτη-μέλη τα οποία, σύμφωνα με την Επιτροπή, παρουσιάζουν πλέον και αυτά υπερβολικά ελλείμματα είναι η Γερμανία, η Ιταλία, η Ολλανδία, το Βέλγιο, η Πορτογαλία, η Αυστρία, η Σλοβενία, η Σλοβακία και η Τσεχία.

Ο νέος κατάλογος των "παραβατών" του Συμφώνου Σταθερότητας ήρθε να προστεθεί σε μία μακρά λίστα εννέα χωρών για τις οποίες από τις αρχές του 2009 είχε κινηθεί η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος. Πρόκειται για την Ελλάδα, τη Γαλλία, την Ισπανία, την Ιρλανδία, τη Μάλτα, τη Λετονία, τη Λιθουανία, την Πολωνία και τη Ρουμανία. Άλλωστε, πριν από την εκδήλωση της κρίσης, από τη δημοσιονομική πειθαρχία είχαν παρεκκλίνει η Μεγάλη Βρετανία και η Ουγγαρία. Έτσι συνολικά 20 χώρες από τις 27 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ή 13 από τις 16 της ευρωζώνης, εμφανίζουν πλέον δημοσιονομικά ελλείμματα-μαμούθ και βρίσκονται αντιμέτωπες με την πειθαρχική διαδικασία της Κομισιόν.

Η εξέλιξη αυτή, σε συνδυασμό με την ύφεση από την οποία ελπίζει να βγει η ευρωζώνη το 2010, δημιουργεί δεύτερες σκέψεις κατά πόσον θα πρέπει να ασκηθούν πιέσεις για ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα μείωσης των ελλειμμάτων εντός δύο ετών. Έτσι, η κατάσταση αυτή βολεύει την Ελλάδα που θα διεκδικήσει τριετή περίοδο προσαρμογής, αντί της διετούς που διαπραγματευόταν η προηγούμενη κυβέρνηση και έναντι του περιθωρίου ενός έτους το οποίο έδινε στη χώρα μας αρχικά η Κομισιόν. Θα χρειαστεί, όμως, και πάλι σκληρή διαπραγμάτευση όπως επίσης ουσιαστικά και πειστικά μέτρα.

** Αναδημοσίευση από το 603ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας "ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ", 9 - 13 Οκτωβρίου 2009.