PwC: Τα οικονομικά "εγκλήματα" στην Ελλάδα

Δωροδοκία, διαφθορά, φορολογική αδιαφάνεια και έλλειψη εμπιστοσύνης και συνεργασίας με τις Αρχές είναι τα βασικά σημεία που χαρακτηρίζουν το οικονομικό έγκλημα στην Ελλάδα και το διαφοροποιούν από τις δυτικοευρωπαϊκές οικονομίες.

Αυτό προκύπτει από την παγκόσμια έρευνα της PricewaterhouseCoopers (PwC), σε συνεργασία με το INSEAD για το οικονομικό έγκλημα.

Ειδικότερα, πρόκειται για την 5η κατά σειρά έρευνα της PwC, η οποία διεξήχθη από τον Ιούλιο έως τον Νοέμβριο 2009 και αφορά στο χρονικό διάστημα των τελευταίων 12 μηνών. Συμμετείχαν 3.037 ανώτερα στελέχη από 54 χώρες σε όλο τον κόσμο, απαντώντας σε καίριες ερωτήσεις σχετικά με το οικονομικό έγκλημα και τις μορφές του καθώς και τις μελλοντικές τάσεις, σε συσχετισμό με την κατάσταση που διαμορφώνει η παγκόσμια οικονομική κρίση.

--- Δωροδοκία και διαφθορά το Νο. 1 οικονομικό έγκλημα στην Ελλάδα

Η έρευνα καταδεικνύει ότι η δωροδοκία και η διαφθορά είναι το κυρίαρχο πρόβλημα στην ελληνική αγορά. Συγκεκριμένα: 

* Σύμφωνα με το 50% των ερωτηθέντων που δήλωσαν ότι έχουν πληγεί από οικονομικό έγκλημα, το σοβαρότερο αλλά και συχνότερα εμφανιζόμενο περιστατικό που αντιμετώπισαν ήταν δωροδοκία και διαφθορά. Άλλες μορφές οικονομικού εγκλήματος που αναφέρθηκαν συχνά ήταν η υπεξαίρεση ενεργητικού, το ξέπλυμα βρόμικου χρήματος και η φορολογική αδιαφάνεια η οποία είναι σημαντικό πρόβλημα σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας. 

* Σε αντίθεση με την Ελλάδα, στη δυτική Ευρώπη και στο σύνολο των χωρών που συμμετείχαν στην έρευνα, η υπεξαίρεση ενεργητικού ήταν το σοβαρότερο περιστατικό οικονομικού εγκλήματος. Η δωροδοκία και η διαφθορά, παρόλο που κατέχουν σημαντική θέση, είχαν πολύ χαμηλότερο ποσοστό από την Ελλάδα (27% διεθνώς, 14% στη δυτική Ευρώπη και 50% στην Ελλάδα). 

* Στην ερώτηση ποιοι παράγοντες πιστεύετε ότι συνεισέφεραν στην αύξηση των πιέσεων και των κινήτρων για οικονομικό έγκλημα, οι Έλληνες συμμετέχοντες, σε διπλάσιο ποσοστό από τους Δυτικοευρωπαίους, δήλωσαν πως "επικρατεί η άποψη ότι οι ανταγωνιστές τους δωροδοκούν για να κερδίσουν συμβόλαια". 

* Η δωροδοκία και η διαφθορά, μαζί με τις δόλιες αιτήσεις δανεισμού ή/και πιστώσεων, είναι στην κορυφή της λίστας των μορφών οικονομικού εγκλήματος που οι Έλληνες επιχειρηματίες περιμένουν ότι θα αντιμετωπίσουν στο μέλλον. Το ίδιο ισχύει και για το σύνολο των συμμετεχόντων διεθνώς, σε πολύ χαμηλότερο όμως ποσοστό (21% στην Ελλάδα, 9% στην Ευρώπη, 16% διεθνώς).

--- Άγνοια και μη τήρηση των διαδικασιών

Όπως επισημαίνει η PwC, είναι ανησυχητικό για την ελληνική αγορά ότι η έρευνα καταδεικνύει την έλλειψη ανίχνευσης αλλά και αντιμετώπισης του οικονομικού εγκλήματος. Σε καιρούς οικονομικής ανασφάλειας, φαίνεται ότι η πρόβλεψη και διαχείριση του κινδύνου απάτης θεωρείται μάλλον πολυτέλεια παρά αναγκαιότητα.

Από τους Έλληνες συμμετέχοντες, το 39% παραδέχθηκε ότι ούτε μία φορά, μέσα στους τελευταίους 12 μήνες, δεν διεξήγαγε τις διαδικασίες αξιολόγησης του κινδύνου απάτης. Το αποτέλεσμα αυτό αντανακλά χειρότερη κατάσταση από τη δυτική Ευρώπη και διεθνώς, όπου το 31% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι έκανε αυτές τις διαδικασίες έστω και μία φορά.

Αξίζει να σημειωθεί ότι σχεδόν ένας στους τέσσερις από τους συμμετέχοντες που δήλωσαν ότι έχουν πληγεί από οικονομικό έγκλημα είπε ότι το ανακάλυψε τυχαία, ενώ ελάχιστοι ανέφεραν πως εντοπίστηκε από τις Αρχές.

Επιπλέον, όταν ερωτήθηκαν σε ποιες ενέργειες προέβησαν εναντίον των υπαιτίων του οικονομικού εγκλήματος μέσα στην εταιρία τους, μόλις το 36% ανέφερε απόλυση (ενώ το αντίστοιχο ποσοστό διεθνώς ήταν 85%), ενώ το 23% κινήθηκε δικαστικά (48% διεθνώς). Επίσης, ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι τα ίδια περίπου ποσοστά παρατηρούνται και στις ενέργειες εναντίον των υπαιτίων εκτός εταιρίας, ενώ ποσοστό 18% δήλωσε ότι δεν έκανε τίποτε.

Όσον αφορά στον εντοπισμό και στην πάταξη του οικονομικού εγκλήματος, παρατηρείται επίσης έλλειψη συνεργασίας με τις Αρχές. Συγκεκριμένα, ελάχιστοι από τους συμμετέχοντες που δήλωσαν ότι έχουν πληγεί από οικονομικό έγκλημα ανέφεραν ότι προέβησαν σε δικαστικά μέτρα (4,5%) ή ειδοποίησαν τις Αρχές για υπαιτίους εντός ή εκτός της εταιρίας (9% και 14% αντίστοιχα).

--- Η αξία του εσωτερικού ελέγχου

Ο εσωτερικός έλεγχος είναι από τις πιο αποτελεσματικές διαδικασίες ανίχνευσης οικονομικού εγκλήματος και αυτό φαίνεται σε ορισμένα σημαντικά σημεία της έρευνας. Για παράδειγμα, από τους Έλληνες συμμετέχοντες που δήλωσαν ότι έχουν πληγεί από οικονομικό έγκλημα, ένας στους τρεις είπε ότι το ανακάλυψε από τον εσωτερικό έλεγχο. Επιπλέον, όταν ρωτήθηκαν αν η εταιρία τους τροποποίησε τις διαδικασίες ελέγχου και ανίχνευσης της απάτης, πάνω από τους μισούς απάντησαν ότι ενίσχυσαν τον εσωτερικό έλεγχο.

Επιπλέον, η έρευνα απέδειξε τον συσχετισμό που υφίσταται μεταξύ των περιστατικών απάτης που αναφέρθηκαν και της συχνότητας των διαδικασιών ελέγχου και ανίχνευσης της απάτης. Οι επιχειρήσεις που διεξάγουν πιο συχνές εκτιμήσεις αναφέρουν περισσότερα περιστατικά απάτης. Εν ολίγοις, εάν κάποιος ψάξει για περιστατικά απάτης θα τα βρει. Παρ’ όλα αυτά, σχεδόν οι μισοί από τους συμμετέχοντες που δήλωσαν ότι έχουν πληγεί από οικονομικό έγκλημα είπαν ότι το επίπεδο και το κόστος του οικονομικού εγκλήματος αυξήθηκε, ενώ σχεδόν τα δύο τρίτα ανέφεραν ότι δεν έχουν προβεί στις απαραίτητες αλλαγές για την ανίχνευσή του.

--- Έλλειψη εμπιστοσύνης και συνεργασίας με τις Αρχές

Μία από τις σημαντικότερες ερωτήσεις της έρευνας αφορά στις πρακτικές, νομικές και κανονιστικές για την αντιμετώπιση του οικονομικού εγκλήματος. Δυστυχώς, η εικόνα που δίνει η Ελλάδα δεν είναι θετική. Συγκεκριμένα, σχεδόν το 60% των ερωτηθέντων θεωρεί τις νομικές και κανονιστικές αρχές αναποτελεσματικές ή όχι πολύ αποτελεσματικές.

--- Οι προτάσεις της PricewaterhouseCoopers

Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα της έρευνας, ο κ. Μάριος Ψάλτης, διευθύνων σύμβουλος της PricewaterhouseCoopers στην Ελλάδα, δήλωσε: "Το οικονομικό έγκλημα υποβόσκει παντού. Καμία επιχείρηση και κανένας οργανισμός δεν είναι στο απυρόβλητο. Η έρευνα δείχνει τον δρόμο για σημαντικές προσπάθειες που πρέπει να αναληφθούν στο επόμενο διάστημα, τόσο από την πολιτική ηγεσία όσο και από τους επικεφαλής των επιχειρήσεων.

Πιστεύουμε ότι πρέπει να ληφθούν πρωτοβουλίες ως προς την αποτελεσματική λειτουργία των ελεγκτικών μηχανισμών στον δημόσιο τομέα, την αναδιάρθρωση του φορολογικού συστήματος, την πάταξη της γραφειοκρατίας και την απλοποίηση των διαδικασιών, έτσι ώστε η Ελλάδα να ξαναγίνει ελκυστική για τις ξένες επενδύσεις. Στο μέτωπο των επιχειρήσεων, πρέπει και εκεί να οργανωθούν με συστηματικό τρόπο ο εσωτερικός έλεγχος και η παρακολούθηση των περιοχών υψηλού κινδύνου".

Αξίζει να σημειωθεί ότι ηΕλλάδα φέτος συμμετείχε για πρώτη φορά και με μεγάλη ανταπόκριση. Ο υψηλός αριθμός των συμμετεχόντων από τη χώρα μας -96 ανώτερα στελέχη, κυρίως οικονομικοί διευθυντές, από τον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα- αντανακλά το έντονο ενδιαφέρον και την έκταση που έχει αποκτήσει το οικονομικό έγκλημα.

Όπως επισημαίνεται, στόχος της έρευνας ήταν να προσδιορίσει τις βασικές μορφές και τις μελλοντικές τάσεις του οικονομικού εγκλήματος, καθώς και να αξιολογήσει τη στάση των εταιριών απέναντί του, στο πλαίσιο της παρούσας οικονομικής κατάστασης.