Με απειλές ακόμα και για τη δυνατότητα δανεισμού από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα επιχειρούν οι ισχυροί της ευρωζώνης να σύρουν την ελληνική κυβέρνηση στη λήψη αυστηρών μέτρων.

Αύξηση του ΦΠΑ, πάγωμα μισθών, κατάργηση του 13ου μισθού, αύξηση φόρων στα καύσιμα και των συντελεστών φορολόγησης, η συνταγή της Ιρλανδίας δηλαδή, δεν υπάρχει αμφιβολία πως θα έδιναν στις αγορές αυτό που απαιτούν, αφήνοντας την ελληνική οικονομία να ανασάνει από τις πιέσεις τους, όμως τα μέτρα-σοκ δεν φαίνεται να περιλαμβάνονται -προς το παρόν τουλάχιστον- στην ατζέντα της κυβέρνησης.

Τις τελευταίες ημέρες, μετά την ομοβροντία δηλώσεων και υποδείξεων κορυφαίων παραγόντων της ευρωπαϊκής οικονομικής πραγματικότητας και υπό το ασφυκτικό pressing στο χρηματιστήριο και στα ομόλογα, στην κυβέρνηση φαίνεται να διαμορφώνονται δύο τάσεις:

Η μία δείχνει όσα έλεγε το κυβερνών κόμμα προεκλογικά, για να υποστηρίξει πως δεν μπορεί 60 μέρες μετά τις εκλογές να κάνει στροφή 180 μοιρών έναντι των θέσεών του και να προχωρήσει σε μέτρα-σοκ.

Η άλλη, συνειδητοποιώντας το μέγεθος του κινδύνου που διατρέχει η ελληνική οικονομία, εισηγείται να δοθεί άμεση απάντηση στις αγορές, με την κυβέρνηση να κάνει ένα βήμα παραπέρα έναντι του ικανοποιητικού φραστικά αλλά ανεπαρκούς ουσιαστικά -επί του παρόντος- "θα κάνουμε ό,τι χρειαστεί για να πετύχουμε τους στόχους μας".

Μέχρι σήμερα η ζυγαριά κλείνει προς την πλευρά της σταθερής γραμμής έναντι των προεκλογικών δεσμεύσεων και της… σοσιαλιστικής προσέγγισης.

Σε αυτό το κλίμα εντύπωση προκαλούν οι δηλώσεις του αναλυτή της Fitch κ. C. Pryce (σε συνέντευξή του στον τηλεοπτικό σταθμό Alpha), με τις οποίες σημείωσε πως παρότι ο υπουργός Οικονομικών κ. Γ. Παπακωνσταντίνου έχει κατανοήσει τη σοβαρότητα της κατάστασης δεν συμβαίνει το ίδιο και με την υπόλοιπη κυβέρνηση.

Από το υπουργείο Οικονομικών, σχολιάζοντας τις δηλώσεις αυτές, ανέφεραν ότι όλα τα μέλη της έχουν σαφή εικόνα της κατάστασης κι έχουν προχωρήσει σε μείωση των δαπανών τους, καθώς και πως πρόκειται για αυθαίρετες ερμηνείες και εκτιμήσεις του συγκεκριμένου στελέχους.


Σφίγγει ο κλοιός

Όσο η κυβέρνηση προετοιμάζεται για τον ενδεδειγμένο τρόπο απάντησης, οι έξωθεν πιέσεις εντείνονται.

Με απολύτως σαφή τρόπο χθες ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας της Γερμανίας κ. Α. Weber έδωσε περιθώριο ενός έτους στην κυβέρνηση για να επαναφέρει τα δημόσια οικονομικά σε τροχιά ελέγχου, σημειώνοντας πως εναλλακτικά τα ελληνικά ομόλογα δεν θα γίνονται αποδεκτά από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ως ενέχυρο για παροχή ρευστότητας.

Σύμφωνα με τον αυστηρό κ. Weber, η ΕΚΤ θα κάνει αποδεκτά τα χαμηλής αξιολόγησης ομόλογα έως το τέλος του 2010 και εν συνεχεία θα επαναφέρει τους κανόνες που ίσχυαν προ της κρίσης.

Μετά την κατάρρευση της Lehman και το ξέσπασμα της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης, η ΕΚΤ, για να ενισχύσει τη ρευστότητα, χαμήλωσε τον πήχη των αποδεκτών ομολόγων από την κατηγορία "Α-" στην κατηγορία "ΒΒΒ-" και όπως προκύπτει από τις δηλώσεις του προέδρου της Bundesbank αυτό το καθεστώς θα λήξει στο τέλος του επόμενου έτους.

Τα ελληνικά ομόλογα σήμερα βαθμολογούνται με "Α+" από τη Moody’s (δεν αποκλείεται ακόμα και διπλή υποβάθμιση μετά την επίσκεψη κλιμακίου την ερχόμενη Δευτέρα στην Αθήνα), με "A-" από τη Standard & Poor’s (μας έχει προειδοποιήσει με υποβάθμιση) και με "ΒΒΒ+" από τη Fitch (απειλεί με ενδεχόμενη νέα υποβάθμιση, αν και περιορίζει την πιθανότητα να γίνει κάτι τέτοιο σύντομα).

Για να αντιμετωπίσει πρόβλημα αποδοχής ομολόγων τώρα η Ελλάδα, θα πρέπει να μεσολαβήσουν υποβαθμίσεις κατά 5 βαθμίδες από τη Moody’s, 3 από τη S&P ή μόλις 2 από τη Fitch.

Όπως λέει και ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Γ. Προβόπουλος, "υπάρχουν περιθώρια ασφαλείας για τα ελληνικά ομόλογα". Τα περιθώρια αυτά βέβαια εκμηδενίζονται και το πρόβλημα γίνεται πραγματικά τεράστιο αν στο μεταξύ η ΕΚΤ ανεβάσει τον πήχη των αποδεκτών ομολόγων στην κατηγορία "Α-".

Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θεωρείται μάλλον απίθανο, υπό την έννοια ότι η ΕΚΤ δεν θα στερούσε από ένα κράτος-μέλος της ευρωζώνης ρευστότητα με τέτοιον τρόπο που κατά πάσα πιθανότητα θα οδηγούσε σε συνταγές προσφυγής στο ΔΝΤ ή σε ανάλογη ευρωπαϊκή παρέμβαση. Οικονομικοί αναλυτές όμως εκτιμούν πως αυτό ακριβώς το μέσο είναι το ισχυρότερο για να πειστεί η Ελλάδα να λάβει σκληρά μέτρα.

Θα έρθουν νέα μέτρα;

Το πρόβλημα της κυβέρνησης δεν φαίνεται να έγκειται στο ότι δεν προτίθεται να πάρει μέτρα που θα οδηγήσουν σε ουσιαστική αύξηση εσόδων και σε εξοικονόμηση δαπανών αλλά στο ότι τα μέτρα που σχεδιάζει θα αργήσουν ακόμα να έχουν απτά αποτελέσματα (με εξαίρεση την αύξηση των φόρων στα καύσιμα, που αναμένεται να εξαγγελθεί σύντομα).

Για παράδειγμα, μέσω της κατάργησης της αυτοτελούς φορολόγησης και των χαριστικών φοροαπαλλαγών, τα εκτιμώμενα έσοδα ανέρχονται σε 2,8 δισ. ευρώ και το μέτρο θα είναι μόνιμου χαρακτήρα.

Η σχεδιαζόμενη απελευθέρωση των κλειστών επαγγελμάτων, σύμφωνα με μελέτη του ΙΟΒΕ, θα μπορούσε να οδηγήσει σε ενίσχυση του ρυθμού ανάπτυξης κατά 1%, πετυχαίνοντας παράλληλα και ανάταξη της οικονομίας και μείωση του λόγου ελλείμματος προς ΑΕΠ.

Η κατάρτιση του προϋπολογισμού από μηδενική βάση (ξεκινά από τον Ιανουάριο για το 2011) και ο μηνιαίος έλεγχος των δαπανών των υπουργείων δίνουν περιθώρια ουσιαστικών εξοικονομήσεων, ενώ η υλοποίηση ενός στοχευμένου προγράμματος αποκρατικοποιήσεων και η αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε έσοδα δισεκατομμυρίων για την αποκλιμάκωση του δημοσίου χρέους.

Επιπλέον οφέλη θα μπορούσαν να προκύψουν από την πάταξη της εισφοροδιαφυγής, δίνοντας ζωή στο ασφαλιστικό σύστημα.

Τέτοια μέτρα περιλαμβάνονται στην ατζέντα της κυβέρνησης, αλλά επί του παρόντος είναι ακόμα στα χαρτιά και οι αγορές δεν φαίνονται διατεθειμένες να περιμένουν…

Στο υπουργείο Οικονομικών, πάντως, εξακολουθούν να πιστεύουν πως κάνοντας σαφείς τέτοιου είδους πρωτοβουλίες και ξετυλίγοντάς τες θα καταφέρουν να πείσουν τις Βρυξέλλες και τις αγορές για τη δυνατότητα να επιτύχουν μείωση του ελλείμματος κάτω από το 9,1% που προβλέπει ο προϋπολογισμός το 2010 και κάτω από το 3% σε ορίζοντα τετραετίας.

Αν θα αντέξουν στις πιέσεις μένει να αποδειχτεί πολύ σύντομα.

Στις αρχές Ιανουαρίου, το οικονομικό επιτελείο θα ξεκαθαρίσει τι ακριβώς θα κάνει με την εισοδηματική πολιτική (1,5% και πάγωμα για αποδοχές πάνω από 2.000 ευρώ, χωρίς να προσδιορίζεται τι περιλαμβάνεται στο όριο των 2.000 ευρώ μετά τη γνωστή ενδοκυβερνητική -εσωκομματική κόντρα).

Στις 15 Ιανουαρίου, ο υπουργός Οικονομικών θα υποβάλει στη Βουλή για διαβούλευση το Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΠΣΑ), τον "οδικό χάρτη", όπως λέει ο ίδιος, που θα περιγράφει με σαφήνεια πώς θα βγούμε από τη δίνη των ελλειμμάτων.

Το ΠΣΑ θα υποβληθεί έως το τέλος του ίδιου μήνα στις Βρυξέλλες και στη συνεδρίαση του συμβουλίου Ecofin στις 18 Φεβρουαρίου από την αξιολόγησή του θα βγει η ετυμηγορία για το περιθώριο χρόνου που θα έχει η ελληνική πλευρά για τη μείωση του ελλείμματος κάτω από το 3%.

Λόγω… προτέρου μη εντίμου βίου, η παράταση που θα δοθεί θα είναι με δόσεις, και συγκεκριμένα αναμένεται να παρασχεθεί αρχικό περιθώριο 2 ετών και… βλέπουμε τότε τον πρόσθετο χρόνο που θα απαιτηθεί.

Στο μεταξύ, όμως, στο ίδιο Ecofin η χώρα θα υπαχθεί σε καθεστώς ακόμα πιο σκληρής επιτήρησης (με βάση το άρθρο 104 παράγραφος 9) η οποία έχει αρκετές γκρίζες ζώνες.

Ασαφές είναι από τη διατύπωση του άρθρου μέχρι πού φτάνουν οι αρμοδιότητες ελέγχου και "επιτροπείας" της Κομισιόν. Ενώ η υπαγωγή της χώρας σε αυτό το καθεστώς είναι δεδομένη, απομένει να αποδειχθεί αν τελικά οι Βρυξέλλες θα καθιερώσουν μηνιαίο έλεγχο της ελληνικής οικονομίας και αν θα απαιτήσουν τη λήψη μέτρων καθ’ υπόδειξη. Τότε τα πράγματα θα είναι ακόμα πιο δύσκολα.