Το 2011 περιμένουν να κάνουν Χριστούγεννα ή έστω καλές γιορτές οι λιανεμπορικές επιχειρήσεις, καθώς τόσο το 2009 που εκπνέει σε λίγο όσο και το 2010 η καταναλωτική κίνηση φαίνεται να υποχωρεί σταθερά.

Παρά το γεγονός ότι η φετινή εορταστική περίοδος έχει να συγκριθεί με τον «καταστροφικό» περυσινό Δεκέμβρη, οπότε τόσο οι ταραχές στην Αθήνα όσο και το πρώτο κύμα της οικονομικής κρίσης είχαν οδηγήσει σε μείωση των πωλήσεων κατά 50%, εν τούτοις οι έμποροι εκτιμούν πως και φέτος η κατανάλωση δεν έχει επιστρέψει σε φυσιολογικά για την εποχή επίπεδα.

Οι περισσότερες λιανεμπορικές επιχειρήσεις πραγματοποιούν το 40% του τζίρου τους και το 60% των κερδών το τελευταίο τρίμηνο του έτους, με κορύφωση τον Δεκέμβριο. Οι φετινές προβλέψεις ωστόσο των εμπορικών συλλόγων κάνουν λόγο για πτώση τζίρου κατά 15% σε σχέση με πέρυσι.

Η εικόνα από τον Σεπτέμβριο έως σήμερα δεν έχει αλλάξει αρκετά, σύμφωνα με εκτιμήσεις παραγόντων της αγοράς, οι οποίοι διαπιστώνουν μεγάλη νευρικότητα στη ζήτηση ακόμη και για προϊόντα με χαμηλή και ως εκ τούτου έντονα ανταγωνιστική τιμή. Κάποιοι κάνουν λόγο για «τραγικό» Νοέμβριο και οι περισσότεροι συνομολογούν ότι και ο Δεκέμβριος -παρά τις αρχικές εκτιμήσεις- δεν θα είναι καλός.

--- Οι κύριοι στόχοι

Το στοίχημα των επιχειρήσεων σε αυτή τη συγκυρία εκφράζεται στο δίπολο ρευστότητας και διατήρησης μεριδίων αγοράς, έως ότου η κατάσταση στην αγορά ομαλοποιηθεί. Ήδη εντός του 2009, οι περισσότερες επιχειρήσεις στράφηκαν σε προγράμματα περιορισμού του κόστους λειτουργίας με μείωση ενοικίων, κλείσιμο καταστημάτων, περικοπή εξόδων διαφήμισης και μάρκετινγκ αλλά και με απολύσεις.
 
Όσες εξ αυτών φρόντισαν να απεμπλακούν από υψηλά χρηματοοικονομικά κόστη δανείων ή να εκμεταλλευτούν πάγια, καταγράφοντας έκτακτα κέρδη, ενίσχυσαν επίσης τη ρευστότητά τους και δημιούργησαν ένα «μαξιλάρι ασφαλείας».

Ωστόσο, το πρόβλημα ρευστότητας παραμένει υπαρκτό καθώς η τραπεζική χρηματοδότηση γίνεται ολοένα δυσκολότερη για σειρά μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Για κάποιες εταιρείες, όμως, η άμυνα συνοδεύτηκε και από επιθετικές κινήσεις, προκειμένου μέσα στην κρίση να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητά τους.

Έτσι, παρά το γεγονός ότι οι επεκτάσεις περιορίστηκαν, κάποιες ποιοτικές επενδύσεις σε υποδομές (π.χ. logistics) και σε κομβικά σημεία πώλησης (υπερκαταστήματα) ολοκληρώθηκαν, με σκοπό να δώσουν πλεονέκτημα σε βάθος χρόνου.

Επίσης, ακολουθήθηκε ευρέως η τακτική των εκπτώσεων, των προσφορών και της γενικότερης μείωσης των περιθωρίων κέρδους σε μια προσπάθεια ώστε οι επιχειρήσεις να κερδίσουν μερίδια αγοράς έναντι του ανταγωνισμού, να μειώσουν τα αποθέματά τους, να ενισχύσουν το ταμείο τους και να αντεπεξέλθουν σε υποχρεώσεις προς τράπεζες και προμηθευτές.

Η πολιτική αυτή ροκάνισε την κερδοφορία τους, αλλά από την άλλη πλευρά έδωσε ευελιξία και «ανάσα» στο ταμείο τους.

--- Οι εταιρείες

* Χειρότερο του αναμενομένου χαρακτηρίζει το δ΄ τρίμηνο του 2009 ο διευθύνων σύμβουλος του ομίλου Φουρλή, κ. Απόστολος Πεταλάς, εκτιμώντας ότι η νευρικότητα της αγοράς θα συνεχιστεί και το α΄ εξάμηνο του 2010. «Έχουμε μπει σε νέο κλίμα αβεβαιότητας, καθώς όλη η φιλολογία που αναπτύσσεται έχει επηρεάσει τον καταναλωτή και ίσως τώρα η κατάσταση να είναι ακόμη πιο δύσκολη, αφού η κρίση αφορά στην Ελλάδα και όχι σε ολόκληρο τον κόσμο».

Ο όμιλος που δραστηριοποιείται μέσω των ΙΚΕΑ και της Ιntersport στη λιανική και μέσω αντιπροσωπειών στη χονδρική ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών έχει καταφέρει εντός του 2009 να αυξήσει τα μερίδια αγοράς ανά κατηγορία, διατηρώντας παράλληλα αλώβητα τα περιθώρια κέρδους του.

Ωστόσο, αναγνωρίζει την επίπτωση της κρίσης στη δραστηριότητα καθώς τα ΙΚΕΑ στο εννεάμηνο, αν και αύξησαν κατά 2% την επισκεψιμότητα, παρουσίασαν πτώση 0,6% στην αξία του μέσου καλαθιού και 9% - 10% στον αριθμό των προϊόντων που αγοράζονται ανά καλάθι. Το γεγονός αποδίδεται κυρίως στη στροφή των καταναλωτών σε λιγότερα αλλά και σε φθηνότερα είδη.
 
* Επίπτωση από την κρίση καταγράφει και η αλυσίδα προσιτής ένδυσης Sprider καθώς σύμφωνα με στελέχη της διοίκησής της «ο Ιούλιος και ο Αύγουστος κινήθηκαν όπως και πέρυσι, ενώ από τον Σεπτέμβριο και μετά κάθε μήνας ήταν χειρότερος από τον προηγούμενο.

Δεν βλέπουμε τον λόγο για τον οποίο ο φετινός Δεκέμβριος θα είναι καλύτερος από τον περυσινό». Συμπληρώνουν δε ότι και για το 2010 δεν υπάρχουν ενδείξεις για θεαματική ανάκαμψη της αγοράς.

Ο όμιλος εξαιτίας της εγχώριας συγκράτησης της ζήτησης έχει συσσωρεύσει υψηλά αποθέματα και εξετάζει το ενδεχόμενο περισσότερων απομειώσεων των αποθεμάτων, αν η εικόνα δεν βελτιωθεί άρδην κατά τον Δεκέμβριο. Επίσης, εξετάζει την απόσυρσή του από αγορές της ΝΑ. Ευρώπης, εκτιμώντας ότι η παραμονή του θα κοστίσει κεφάλαια που δεν πρόκειται να αποσβεστούν, καθώς οι οικονομικές συνθήκες στην περιοχή παραμένουν κακές.

Έτσι, μετά την αποχώρηση από τα Σκόπια και τη Σερβία, δρομολογεί την απεμπλοκή του από την Πολωνία και την Κύπρο αλλά και την αναδιάρθρωση της παρουσίας του στη Ρουμανία.

* Παρά τα θετικά στατιστικά στοιχεία της ΕΣΥΕ για την αγορά του φαρμακείου, η εκτίμηση της Κορρές κάνει λόγο για μείωση της ζήτησης σε καλλυντικά εντός του συγκεκριμένου καναλιού όσον αφορά στην Ελλάδα.
 
Η πτώση τουλάχιστον μέχρι το εννεάμηνο του 2009 υπολογίζεται σε 6%, ενώ η διοίκηση του ομίλου αναφέρει πως τα σχέδιά της για το 2010 βασίζονται σε ένα σενάριο στάσιμης ή και ελαφρά πτωτικής ζήτησης. Ο όμιλος τόσο για το 2009 όσο και για το 2010 επικεντρώνεται στη βελτίωση της χρηματοοικονομικής του εικόνας και της ρευστότητάς του, καθώς έχει ήδη αναδιαρθρώσει δανεισμό, έχει μειώσει απαιτήσεις από πελάτες και έχει ολοκληρώσει τον κύριο όγκο των επενδύσεών του.

Ταυτόχρονα, προετοιμάζεται για το μεγάλο στοίχημα στις ΗΠΑ και στη Λατινική Αμερική με συνεργάτη την Johnson&Johnson από το 2011, ενώ μεταθέτει τις επενδύσεις στις αγορές της δυτικής Ευρώπης για το 2011 και μετά, αναμένοντας οφέλη από την Αμερική.

* Αντοχή στην κρίση έχει επιδείξει τα τρία τελευταία κρίσιμα τρίμηνα η Jumbo, η οποία συνεχίζει να παρουσιάζει σταθερή αύξηση πωλήσεων και κερδοφορίας. Παρά τη θετική επίδοση, ωστόσο, ο πρόεδρος του ομίλου, κ. Απόστολος Βακκάκης, διακρίνοντας την πτωτική αγορά του Σεπτεμβρίου, επισήμανε ότι πέρα από τη συγκυρία των εκλογών, ενδεχομένως να εισερχόμαστε σε νέα βαθύτερη ύφεση.

Η εταιρεία, έχοντας εξασφαλισμένη χρηματοδότηση δεν σταμάτησε το επενδυτικό της πλάνο, αλλά έδωσε έμφαση σε καταστήματα υψηλής αποτελεσματικότητας και σε υποδομές, δημιουργώντας νέα αποθήκη 40.000 τ.μ. Φρόντισε επίσης να μεταβάλει το προϊοντικό της μίγμα, εξαιρώντας τα ακριβά ηλεκτρονικά παιχνίδια, και έδωσε έμφαση σε προϊόντα οικιακής χρήσης και διακόσμησης, τα οποία σήμερα αποτελούν το 35% του συνολικού της μίγματος.
 
Η τακτική της φαίνεται ότι αποδίδει, καθώς κατορθώνει να διατηρήσει την ταυτότητα της φθηνής αλυσίδας με προϊόντα για την οικογένεια, χωρίς να επηρεάζεται δραματικά από τη μείωση της κατανάλωσης. Για τη νέα χρήση (2009 - 2010) διατηρεί πρόβλεψη για αύξηση μεγεθών κατά 8%.

* Συγκρατημένες εκτιμήσεις για τη νέα χρονιά διατυπώνει και ο διευθύνων σύμβουλος των Αττικών Πολυκαταστημάτων, κ. Κωνσταντίνος Λαμπρόπουλος, ο οποίος εκτιμά ότι και το 2010 η αγορά θα είναι σταθερή ή πτωτική κατά 5%.

Μέχρι τον Νοέμβριο η κάμψη πωλήσεων του κεντρικού πολυκαταστήματος Attica στο City Link περιορίστηκε στο 5%. Σύμφωνα με τον κ. Λαμπρόπουλο, η κρίση και η επίπτωσή της στην κατανάλωση αρχίζουν πλέον να γίνονται ορατές στην Ελλάδα, και παρά τις προσδοκίες για αναθέρμανση της αγοράς κατά το παραδοσιακά εμπορικό δ΄ τρίμηνο και την εορταστική περίοδο, το σύνολο της αγοράς αντιμετωπίζει ισχυρή πτώση τζίρων αλλά και κερδοφορίας, εξαιτίας των εκπτώσεων, των προσφορών και των αντίστοιχων μειώσεων του περιθωρίου κέρδους.

Το «ομόσταβλο» πολυκατάστημα Attica, στο Golden Hall, εμφανίζει πωλήσεις 24,2 εκατ. ευρώ στο εννεάμηνο του 2009, ενώ ο τζίρος καλύπτει πλέον το 35% του αντίστοιχου τζίρου του αθηναϊκού Attica, από 29% - 30% που ήταν τους πρώτους μήνες λειτουργίας του.

* Αναδημοσίευση από το 614ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, 24-28 Δεκεμβρίου 2009.