Ο μεγαλύτερος κίνδυνος που αντιμετωπίζει αυτήν τη στιγμή ο τραπεζικός κλάδος δεν είναι οικονομικός αλλά η "κρατική παρέμβαση", σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα "Banking Banana Skins", που διεξήγαγε το CSFI (Centre for the Study of Financial Innovation) σε συνεργασία με την PricewaterhouseCoopers (PwC).

Η ετήσια έρευνα για τους κινδύνους που αφορούν στις τράπεζες κατατάσσει την κρατική παρέμβαση στην κορυφή της λίστας των 30 σημαντικών κινδύνων κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Η έρευνα βασίζεται στις απαντήσεις 450 ανώτατων στελεχών από 49 χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.

Οι συμμετέχοντες στην έρευνα, στους οποίους περιλαμβάνονται εν ενεργεία τραπεζίτες καθώς και παρατηρητές των οικονομικών δεδομένων και εκπρόσωποι των ρυθμιστικών αρχών, δήλωσαν ότι η "πολιτικοποίηση" των τραπεζών, που είναι αποτέλεσμα των εγγυήσεων και αναγκαίων κρατικοποιήσεων, αποτελεί μέγιστο κίνδυνο για την οικονομική τους υγεία.

Τη συγκεκριμένη άποψη συμμερίζονται όλοι οι συμμετέχοντες στην έρευνα, σε όλες τις σημαντικές τραπεζικές περιοχές, αν και για διαφορετικούς λόγους. Οι τραπεζίτες είδαν την κρατική παρέμβαση να διαστρεβλώνει τις αποφάσεις τους περί δανεισμού. Όσοι δεν είναι τραπεζίτες δήλωσαν ότι η κρατική βοήθεια ζημίωσε τις τράπεζες, ενθαρρύνοντας επικίνδυνες συμπεριφορές που αψηφούν τον κίνδυνο. Οι εκπρόσωποι των ρυθμιστικών αρχών ανησυχούσαν ότι οι κυβερνήσεις θα απέσυραν την υποστήριξή τους από τις τράπεζες, προτού καταφέρουν να ανακτήσουν την οικονομική τους ισχύ, επισπεύδοντας άλλη μία κατάρρευση.

Ποτέ δεν έχει εμφανιστεί η κρατική παρέμβαση ως κίνδυνος στις έρευνες "Banana Skins", μέσα στα 15 χρόνια που υλοποιούνται. Επίσης, η κρατική παρέμβαση είναι στενά συνδεδεμένη με την υπερβολική εποπτεία -που βρίσκεται στην 3η θέση- καθώς και με την ανησυχία ότι οι τράπεζες θα ζημιωθούν από μία υπερβολική αντίδραση στην κρίση. Ο κ. David Lascelles, συντάκτης της έρευνας, δήλωσε: "Αποτελεί ειρωνεία το γεγονός ότι η κρατική παρέμβαση εμφανίζεται ως κίνδυνος, όταν οι τράπεζες ήταν αυτές που έπρεπε να σωθούν αρχικά. Υπάρχει όμως σαφώς κρίση στις σχέσεις των τραπεζών με την κοινωνία και θα περάσει πολύς καιρός μέχρι να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη. Μέχρι τότε, οι τράπεζες θα λειτουργούν με ένα οικονομικό μειονέκτημα".

Ο κ. Αιμίλιος Γιαννόπουλος, partner και επικεφαλής των τραπεζικών υπηρεσιών της PwC στην Ελλάδα, σχολίασε: "Με την κρατική παρέμβαση και την υπερβολική εποπτεία από τις Αρχές να εμφανίζονται Νο 1 και Νο 3 τραπεζικοί κίνδυνοι, δημιουργείται η ανησυχία ότι η οικονομική κρίση έχει αφήσει τις τράπεζες χωρίς τη δυνατότητα να ελέγχουν το μέλλον τους. Ο ταχύς αγώνας των κυβερνήσεων σε πολλές χώρες να σώσουν τις τράπεζες από την καταστροφή μπορεί να έχει αποτρέψει την κατάρρευση του συστήματος, αλλά έχει αφήσει μια ‘πολιτικοποιημένη’ προδιάθεση προς τον τραπεζικό κλάδο. Απαιτούνται τώρα οι ανάλογες κινήσεις για να μη ζημιωθεί η μακροπρόθεσμη ικανότητα των τραπεζών να επιστρέψουν τα δημόσια κεφάλαια και να αναλάβουν τον παραδοσιακό και ουσιαστικό ρόλο τους στην ευρύτερη οικονομική ανάπτυξη". 

Ο κ. Γιαννόπουλος επίσης συμπλήρωσε: "Η φετινή έρευνα είναι προειδοποίηση που έρχεται την κατάλληλη στιγμή, καθώς τα βήματα και οι πρωτοβουλίες των κρατικών και εποπτικών αρχών μπορούν να φέρουν απρόβλεπτες και αρνητικές συνέπειες για επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Ως εκ τούτου, η ανάγκη για εκ νέου εδραίωση της εμπιστοσύνης ανάμεσα στις τράπεζες, τις εποπτικές αρχές και την ευρύτερη κοινωνία είναι απαραίτητη περισσότερο από κάθε άλλη φορά".

Πολλοί από τους κινδύνους που εντοπίζονται στην έρευνα -ιδιαίτερα ο πιστωτικός κίνδυνος στη 2η θέση- προέρχονται από την ανησυχία για τις επιπτώσεις της ύφεσης στον τραπεζικό κλάδο. Η πλειονότητα των συμμετεχόντων στην έρευνα απαισιοδοξεί για το μέλλον, καθώς φοβάται το ενδεχόμενο να επαναληφθεί η ύφεση με ένα νέο κύμα μη εξυπηρετούμενων δανείων που θα πλήξουν τις τράπεζες. Το κλίμα ήταν ιδιαίτερα απαισιόδοξο στην περιοχή του Ασιατικού Ειρηνικού, όπου επικρατούσε η ανησυχία για μία δεύτερη "φούσκα" που θα επιφέρει την κατάρρευση της εμπιστοσύνης στις κεφαλαιαγορές.

Η έρευνα επίσης εντοπίζει την ανησυχία σχετικά με την ικανότητα των τραπεζών να διοικηθούν μόνες τους με ασφάλεια. Ως πιθανές αιτίες παρουσιάζονται η ποιότητα διαχείρισης του κινδύνου, η εταιρική διακυβέρνηση, καθώς και τα κίνητρα και οι αποδοχές των διοικήσεων.

Παρ' όλα αυτά, μερικοί κίνδυνοι μοιάζει να ατονούν, καθώς διαφαίνεται ότι οι οικονομίες ορισμένων χωρών αρχίζουν να βγαίνουν από την κρίση. Αρκετοί χρηματοοικονομικοί κίνδυνοι -ρευστότητα, παράγωγα, spreads και μετοχές- έχουν πέσει σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα του 2008. Εντυπωσιακή πτώση έχουν σημειώσει τα hedge funds (από τη 10η θέση στη 19η), καθώς η απειλή τους φαίνεται να ελαχιστοποιείται. Κίνδυνοι που φαίνεται επίσης να βρίσκονται χαμηλά στην κατάταξη είναι τα τμήματα υποστήριξης (back office) και τα συστήματα πληρωμών. Όλα απέδωσαν καλά την περίοδο της κρίσης. Ο περιβαλλοντικός κίνδυνος παραμένει στην 25η θέση, παρά τις αντιπαραθέσεις που προκάλεσε η διάσκεψη της Κοπεγχάγης.

Banking Banana Skins 2010

2010       Τραπεζικός κίνδυνος                                                        

1             Κρατική παρέμβαση                                                            
2             Πιστωτικός κίνδυνος                                                            
3             Υπερβολική εποπτεία                                                           
4             Μακροοικονομικές τάσεις                                                    
5             Ρευστότητα                                                                           
6            Διαθεσιμότητα κεφαλαίων                                                     
7            Παράγωγα                                                                              
8            Ποιότητα διαχείρισης κεφαλαίων                                           
9            Credit spreads                                                                        
10          Μετοχές                                                                                 
11          Νομίσματα                                                                              
12          Εταιρική διακυβέρνηση                                                           
13          Εμπορεύματα (commodities)                                                   
14          Επιτόκια                                                                                  
15         Απάτη                                                                                        
16         Κίνητρα και οι αποδοχές των διοικήσεων                               
17         Αναπτυσσόμενες αγορές                                                          
18         Μεγάλη εξάρτηση από την τεχνολογία                                     
19         Hedge funds                                                                              
20         Μη εξουσιοδοτημένες χρηματιστηριακές συναλλαγές            
21         Απρόσκοπτη επιχειρηματική λειτουργία                                   
22         Πρακτικές πωλήσεων λιανικής                                                 
23         Συγκρούσεις συμφερόντων                                                      
24         Τμήμα υποστήριξης (back office)                                            
25         Περιβαλλοντικός κίνδυνος                                                       
26         Συστήματα πληρωμών                                                               
27         Ξέπλυμα χρήματος                                                                   
28         Υπερβολικός ενθουσιασμός για συγχωνεύσεις                       
29         Ανεπαρκής εποπτεία                                                                  
30         Ανταγωνισμός από νέες τράπεζες