Διορθωτικές κινήσεις κατά την εφαρμογή του φόρου υπεραξίας στις συναλλαγές εντός 12 μηνών στο Χ.Α. αλλά και στη φορολογία μερισμάτων εισηγείται το Επιστημονικό Συμβούλιο της Βουλής, με την έκθεσή του για το -υπό ψήφιση- φορολογικό νομοσχέδιο.

Όσον αφορά στον φόρο υπεραξίας, παρατηρείται ότι "εν όψει της απαλλαγής των κερδών από μακροπρόθεσμες επενδύσεις θα ήταν ίσως σκόπιμο να διευκρινιστεί ποιος θα θεωρείται χρόνος κτήσης των μετοχών σε περίπτωση σταδιακής αγοράς τίτλων του ίδιου εκδότη, όταν
μέρος αυτών μεταβιβάζεται πριν από την πάροδο έτους από την τελευταία απόκτηση (μέθοδος FIFO ή LIFO)".

Επίσης, ως προς τη ζημία που λαμβάνεται υπόψη για τον προσδιορισμό του κέρδους που υπόκειται σε φορολογία, θα ήταν ίσως σκόπιμο να διευκρινιστεί εάν ως "ζημία που προκύπτει εντός του ίδιου χρονικού διαστήματος νοείται αυτή που προκύπτει εντός του ίδιου οικονομικού έτους ή εντός του χρονικού διαστήματος μεταξύ της αγοράς και πώλησης μετοχής από την οποία προέκυψε κέρδος".

Στο νομοσχέδιο προβλέπεται η απαλλαγή των κερδών που προέρχονται από μακροπρόθεσμες επενδύσεις (άνω του ενός έτους διακράτηση των μετοχών) από τον φόρο υπεραξίας, ενώ τα πιο βραχυπρόθεσμα κέρδη, αφού αφαιρεθούν οι ζημίες της ίδιας περιόδου, φορολογούνται με τις γενικές διατάξεις εφόσον πραγματοποιούνται από φυσικά πρόσωπα κατοίκους της Ελλάδας ή αυτοτελώς με συντελεστή 15% εφόσον πραγματοποιούνται από επιχειρήσεις οποιασδήποτε μορφής ή αλλοδαπά πρόσωπα.

Τι ισχύει σε άλλες χώρες

Στην έκθεση καταγράφεται και το ισχύον καθεστώς φορολόγησης των κερδών φυσικών προσώπων από πώληση μετοχών σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Τα κέρδη αυτά απαλλάσσονται, μεταξύ άλλων, στην Ελβετία, στην Κύπρο καθώς και στις Κάτω Χώρες, όπου όμως εφαρμόζεται ειδικός ετήσιος φόρος με συντελεστή 30% (και υπό προϋποθέσεις 15%) επί ετήσιας τεκμαρτής απόδοσης 4%.

Αυτοτελής φορολογία ισχύει μεταξύ άλλων στην Αλβανία με συντελεστή 10%, στη Γαλλία με συντελεστή 18% (πλέον φόρου κοινωνικής ασφάλισης 12,1%, ενώ απαλλάσσονται σε ετήσια βάση κέρδη από πωλήσεις ύψους μέχρι 25.830 ευρώ και φορολογούνται με μειωμένο συντελεστή κέρδη από συμμετοχή η οποία έχει κρατηθεί για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 6 ετών, και απαλλάσσονται μετά τα 8 έτη), στη Γερμανία με συντελεστή 25% από την 1/η1/2009 (ενώ πριν απαλλασσόταν εάν η συμμετοχή είχε κρατηθεί για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 12 μηνών) και στη Δανία με κλιμακωτούς συντελεστές 28%, 43% και 45%.
 
Ισχύει επίσης στο Ηνωμένο Βασίλειο με συντελεστή 18% (και ετήσιο αφορολόγητο ποσό 10.100£), στην Ιρλανδία με συντελεστή 25%, στην Ισλανδία με 18%, στην Ισπανία με 19%, στην Ιταλία με συντελεστή 12,5% (ορισμένες κατηγορίες κερδών, όμως, φορολογούνται με τις γενικές διατάξεις με συντελεστή έως 49,72% επί ποσοστού του κέρδους), στη Λιθουανία με 15%, στη Νορβηγία με συντελεστή 28%, στην Ουγγαρία με 25% (ή10% εάν η συμμετοχή έχει κρατηθεί για πάνω από 3 έτη και πλήρη απαλλαγή εάν η συμμετοχή έχει κρατηθεί για πάνω από 10 έτη), στην Πολωνία με συντελεστή 19% και στην Πορτογαλία με 10% (απαλλάσσεται όμως εάν η συμμετοχή έχει κρατηθεί για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 12 μηνών).
 
Ισχύει ακόμη στη Ρουμανία με συντελεστή 16%, στη Σλοβενία με 20%, στη Σουηδία με 30%, και στη Φινλανδία με συντελεστή 28% (με απαλλαγή του 20% του κέρδους ανεξαρτήτως χρόνου διακράτησης ή του 40% εάν η συμμετοχή έχει κρατηθεί για πάνω από 10 έτη).

Με βάση τις γενικές διατάξεις, φορολογούνται τα κέρδη στην Αυστρία (απαλλάσσονται όμως εάν η συμμετοχή έχει κρατηθεί για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 12 μηνών), στη Βουλγαρία (όπου όμως ισχύει αναλογικός συντελεστής 10%), στην Εσθονία (όπου όμως ισχύει αναλογικός συντελεστής 21%), στη Μάλτα, στο Λουξεμβούργο, στη Σλοβακία (όπου όμως ισχύει αναλογικός συντελεστής 19%) και στην Τσεχία (όπου όμως ισχύει αναλογικός συντελεστής 15%).

Μερίσματα

Ενστάσεις επιφυλάσσει το Επιστημονικό Συμβούλιο της Βουλής και για τη φορολόγηση των μερισμάτων γιατί εκτιμά πως ορισμένες διατάξεις δεν βρίσκονται σε αρμονία με την κοινοτική ελευθερία κίνησης των κεφαλαίων.

Συγκεκριμένα, για τα μερίσματα μεταξύ άλλων αναφέρεται:

"Από τον συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων προκύπτει ότι στα φυσικά πρόσωπα η δυνατότητα έκπτωσης από τον αναλογούντα φόρο του εταιρικού φόρου παρέχεται μόνο εφόσον το μέρισμα καταβλήθηκε από ημεδαπό νομικό πρόσωπο και όχι όταν καταβλήθηκε από αλλοδαπό νομικό πρόσωπο.

Υπό το φως των αποφάσεων του ΔΕΚ στις 6/3/2007 στην υπόθεση C-292/04 (Meilicke), της 7ης/9/2004 στην υπόθεση C-319/02 (Manninen) και της15ης/7/2004 στην υπόθεση C-315/02 (Lenz), η ανωτέρω ρύθμιση δεν βρίσκεται σε αρμονία με την κοινοτική ελευθερία κίνησης των κεφαλαίων όταν τα κέρδη διανέμονται από εταιρίες που έχουν την έδρα τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή στον ΕΟΧ .

Εν προκειμένω, συμφώνως προς τα άρθρα 63 και 65 της συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (πρώην άρθρα 56 και 58 ΣυνθΕΚ), θα πρέπει να δίνεται η δυνατότητα έκπτωσης του εταιρικού φόρου και στις ανωτέρω περιπτώσεις μερισμάτων καταβαλλόμενων από κοινοτικές εταιρίες.

Επίσης, δημιουργείται προβληματισμός ως προς το πώς θα λειτουργήσει το δικαίωμα επιστροφής φόρου σε μετόχους φυσικά πρόσωπα που φορολογούνται με συντελεστή μικρότερο του 40% (βλ. αιτιολογική έκθεση) όταν αυτοί είναι κάτοικοι είτε του εξωτερικού και λαμβάνουν μέρισμα από ημεδαπές εταιρίες είτε της Ελλάδας και λαμβάνουν μέρισμα από κοινοτικές εταιρίες.

Εν όψει δε και του ότι, κατά το άρθρο 63 της συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (πρώην άρθρο 56 ΣυνθΕΚ), η ελευθερία κίνησης των κεφαλαίων απαγορεύει περιορισμούς της κίνησης κεφαλαίων τόσο ανάμεσα στα κράτη-μέλη όσο και μεταξύ κρατών-μελών και τρίτων χωρών, τίθεται ζήτημα εφαρμογής των ανωτέρω ρυθμίσεων και σε κέρδη που διανέμονται από εταιρίες οι οποίες εδρεύουν σε τρίτες χώρες.

Επισημαίνεται στο σημείο αυτό ότι, λόγω των δημοσιονομικών συνεπειών της ανωτέρω νομολογίας του ΔΕΚ, αρκετά κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Γερμανία το 2001, Ιταλία το 2004, Γαλλία το 2005, Φινλανδία το 2005) αντικατέστησαν τα συστήματα καταλογισμού (imputation) φόρου που εφάρμοζαν για τη φορολογία των μερισμάτων με συστήματα διαφορισμού (schedular) του εισοδήματος από μερίσματα.

Με την προτεινόμενη παράγραφο 7, και συγκεκριμένα με τις νέες περιπτώσεις α΄ και β΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 109 του ΚΦΕ, ορίζεται ότι για τα αδιανέμητα κέρδη των ημεδαπών ανώνυμων εταιριών, εταιριών περιορισμένης ευθύνης και συνεταιρισμών ο οφειλόμενος εταιρικός φόρος υπολογίζεται με συντελεστή 20% (από την 1η/1/2014 και μετά), ενώ για τα διανεμόμενα κέρδη με συντελεστή 40%.

Εν προκειμένω, δημιουργείται προβληματισμός για το εάν η ανωτέρω ρύθμιση είναι σε αρμονία με το άρθρο 5 της οδηγίας 90/435/ΕΟΚ σχετικά με το κοινό φορολογικό καθεστώς το οποίο ισχύει για τις μητρικές και τις θυγατρικές εταιρίες διαφορετικών κρατών-μελών, σύμφωνα με το οποίο "τα κέρδη τα οποία θυγατρική εταιρία καταβάλλει κατά τη διανομή στη μητρική απαλλάσσονται από την παρακράτηση του φόρου στην πηγή".

Η ερμηνεία της έννοιας "παρακράτηση του φόρου στην πηγή" σε σχέση με εταιρικό φόρο, ο οποίος επιβάλλεται εξ αφορμής της διανομής κερδών, έχει μεταξύ άλλων απασχολήσει το ΔΕΚ στις υποθέσεις C-294/99 και C-284/06.

Με την απόφαση του ΔΕΚ στις 4/10/2001, στην υπόθεση C-294/99(Αθηναϊκή Ζυθοποιία) είχε κριθεί ότι "ο χαρακτηρισμός, από πλευράς κοινοτικού δικαίου, ενός φόρου, μιας επιβαρύνσεως, ενός τέλους ή μιας εισφοράς εμπίπτει στην αρμοδιότητα του Δικαστηρίου βάσει των αντικειμενικών χαρακτηριστικών του οικείου φόρου και ανεξαρτήτως του πώς αυτός χαρακτηρίζεται από το εθνικό δίκαιο" και, επομένως, εφόσον η φορολογική επιβάρυνση "έχει ως γενεσιουργό λόγο την καταβολή μερισμάτων και σχετίζεται άμεσα με το μέγεθος της πραγματοποιουμένης διανομής" συνιστά μη επιτρεπόμενη παρακράτηση φόρου στην πηγή, κατά την έννοια του άρθρου 5 της προαναφερθείσας οδηγίας, δεδομένου ότι οι επίδικες "κατηγορίες εσόδων δεν θα φορολογούνταν με βάση την εθνική νομοθεσία, εάν παρέμεναν στη θυγατρική και δεν διανέμονταν στη μητρική εταιρία".

Εν συνεχεία, όμως, με την απόφαση της 26ης/6/2008 στην υπόθεση C-284/06 (Burda) που αφορούσε σε ρυθμίσεις της γερμανικής νομοθεσίας για τη φορολογία των εταιριών, το ΔΕΚ έκρινε ότι "διάταξη του εθνικού δικαίου που προβλέπει, σε περίπτωση διανομής κερδών θυγατρικής εταιρίας προς τη μητρική της, τη φορολογία των εισοδημάτων και των αυξήσεων του ενεργητικού της θυγατρικής, τα οποία δεν θα είχαν φορολογηθεί βάσει της εθνικής νομοθεσίας αν, αντί της διανομής προς τη μητρική , είχαν αποθεματοποιηθεί στη θυγατρική εταιρία, δεν συνιστά παρακράτηση στην πηγή κατά την έννοια του άρθρου 5 της οδηγίας".

Περαιτέρω, με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις ορίζεται ότι η ρύθμιση για τη φορολόγηση με συντελεστή 40% των διανεμόμενων κερδών εφαρμόζεται και για "τα κέρδη που εξάγει ή πιστώνει υποκατάστημα εγκατεστημένο στην Ελλάδα στο κεντρικό του στην αλλοδαπή".

Θα μπορούσε να υπάρξει προβληματισμός ως προς την εξομοίωση από φορολογικής πλευράς της διανομής κερδών από ημεδαπή εταιρία με την εξαγωγή κερδών από υποκατάστημα, υπό την έννοια της μεταφοράς κεφαλαίων εκτός Ελλάδος χωρίς πίστωσή τους υπέρ του κεντρικού του καταστήματος.

Εν προκειμένω, ενδεχομένως υφίσταται διακριτική μεταχείριση υπέρ των ημεδαπών εταιριών, οι οποίες δεν υπάγονται σε φόρο σε αντίστοιχη περίπτωση μεταφοράς κεφαλαίων στο εξωτερικό χωρίς πίστωσή τους υπέρ των μετόχων.

Παρατηρείται, τέλος, ότι για λόγους νομοτεχνικής αρτιότητας σκόπιμο ίσως θα ήταν στην προτεινόμενη παράγραφο 3 να γίνεται αναφορά σε "μερίσματα ή κέρδη που εισπράττουν φυσικά πρόσωπα κάτοικοι Ελλάδος από νομικά πρόσωπα ή νομικές οντότητες της αλλοδαπής" και να καταργηθεί το τελευταίο εδάφιο του άρθρου 106 παρ. 4 του ΚΦΕ.