Με τις υπάρχουσες περιοριστικές ρυθμίσεις συνδέεται η έλλειψη ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά, επισημαίνει το ΚΕΠΕ, η οποία εντοπίζεται σε ενέργεια, μεταφορές, επικοινωνίες και επιστημονικές υπηρεσίες.

Με τις υπάρχουσες περιοριστικές ρυθμίσεις και δευτερευόντως με τη διάρθρωση των αγορών συνδέεται η έλλειψη ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά. Αυτή είναι η γενική διαπίστωση της έκθεσης «Συνθήκες Αγοράς και Ανταγωνισμός στην Ελληνική Οικονομία» του ΚΕΠΕ (Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών) που επιμελήθηκε ο Δρ. Κ. Κανελλόπουλος, στην οποία σημειώνεται ότι η έλλειψη ανταγωνισμού σε κλάδους, όπως την ενέργεια, τις μεταφορές, τις επικοινωνίες, την παροχή επιστημονικών υπηρεσιών, εντοπίζεται κυρίως σε ρυθμίσεις του κράτους και όχι εξαιτίας μεθοδεύσεων από την πλευρά των οικονομικών μονάδων του ιδιωτικού τομέα.

Πολλές από αυτές τις παρεμβάσεις του κράτους, αν και διαχρονικά περιορίζονται, όπως σημειώνεται στην έκθεση, έρχονται σε αντίθεση με τον βασικό στόχο της σχετικής κρατικής πολιτικής που είναι η ενίσχυση του ανταγωνισμού, ενώ επισημαίνεται ότι η προστασία και ενίσχυση του ανταγωνισμού πρέπει να αποτελούν αρμοδιότητα θεσμικά ανεξάρτητων, αδιάφθορων, και ποιοτικά επαρκών Επιτροπών Ανταγωνισμού.

Σε ότι αφορά τώρα την αιτίαση της έλλειψης ανταγωνισμού για τον υψηλό πληθωρισμό της χώρας με την έννοια ότι τα ολιγοπώλια αναπροσαρμόζουν όπως και όποτε θέλουν τις τιμές, στη μελέτη σημειώνεται ότι οι αγορές ελεγχόμενες από ιδιώτες δεν αφορούν παρά σε πολύ μικρό ποσοστό της συνολικής παραγωγής.

Επισημαίνεται δε ότι οι διαρθρωτικές συνθήκες παραγωγής στη χώρα δεν έχουν αλλάξει δραστικά την τελευταία εικοσαετία και οι όποιες αλλαγές έχουν επέλθει είναι μάλλον προς την ένταση του ανταγωνισμού με τη συνακόλουθη δυσκολία καθορισμού των τιμών.

Από την άλλη πλευρά την ίδια εικοσαετία ο πληθωρισμός κυμάνθηκε από 1,5% - 22% ανάλογα με την εκάστοτε ασκηθείσα νομισματική, δημοσιονομική και εισοδηματική πολιτική.
Για τον λόγο αυτό όπως σημειώνεται σε άλλο σημείο της μελέτης είναι δύσκολο να συνδεθεί ο εκάστοτε πληθωρισμός με την υποτιθέμενη, όπως χαρακτηρίζεται, μόνιμη μονοπωλιακή διάρθρωση της αγοράς.

Ωστόσο η μη αξιοποίηση των όποιων οικονομιών κλίμακας, καθώς και η ανυπαρξία αποτελεσματικών δικτύων διάθεσης εγχωρίως παραγομένων προϊόντων (αγροτικών αλλά και βιομηχανικών) βάσιμα μπορούν να θεωρηθούν ως αιτίες της μεγάλης απόστασης μεταξύ τιμής παραγωγού και καταναλωτή αλλά αυτά, όπως τονίζεται, δεν προϋποθέτουν ούτε έλλειψη ανταγωνισμού ούτε υπερβολικά κέρδη.

--- Χωρίς λογική η συσχέτιση των ανατιμήσεων με την έλλειψη ανταγωνισμού

Σε ό,τι αφορά στην εκτίμηση ότι «η μετακύλιση του μεγαλύτερου μέρους των αυξήσεων των έμμεσων φόρων (στο πλαίσιο του Μνημονίου Συνεργασίας της Ελλάδος με ΔΝΤ, ΕΕ και ΕΚΤ) στην τελική τιμή είναι ενδεικτική της έλλειψης ανταγωνισμού και της επικράτησης ολιγοπωλιακών δομών στην αγορά», σύμφωνα με το Επικαιροποιημένο Μνημόνιο, δύσκολα αντέχει στην οικονομική λογική.

Εάν η αγορά είναι ανταγωνιστική οπότε οι απασχολούμενοι συντελεστές αμείβονται περίπου με το οριακό τους προϊόν, η όποια επιβάρυνση του κόστους παραγωγής δεν μπορεί παρά να εκδηλωθεί, για δεδομένη ζήτηση, ως αύξηση τιμών ή και με μείωση της παραγωγής, όπως και έγινε στην Ελλάδα το 2010.
 
Τιμές ανέβηκαν και επιχειρήσεις έκλεισαν σε πολλούς κλάδους και αυτό έγινε ακριβώς επειδή υπάρχει ανταγωνισμός στις αγορές. Εάν αντίθετα υπήρχαν λίγες μεγάλες επιχειρήσεις με αξιόλογη κερδοφορία, λόγω του φόβου απώλειας πελατείας εάν οι ανταγωνιστές τους δεν τις ακολουθήσουν, θα απέφευγαν τη σύντομη αύξηση των τιμών ύστερα από αύξηση της φορολογίας.

Αυτό όμως εδώ δεν συνέβη, όπως επισημαίνεται, καθώς οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα, κατά κανόνα μικρομεσαίες και οριακές, αδυνατώντας να απορροφήσουν την αύξηση της φορολογίας τη μεταφέρουν στις τιμές ή ακόμη και μη βγάζοντας πλέον ένα μεροκάματο επιφύλαξης κλείνουν.

Στην ίδια μελέτη σημειώνεται επίσης ότι γεγονός ότι από το 5,53% που έτρεχε ο πληθωρισμός τον Ιούλιο του 2010, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, το 5.05% οφείλεται στην αύξηση της φορολογίας και μόνο 0,48% σε όλους τους άλλους παράγοντες είναι συμβατό με την ύπαρξη συνθηκών ανταγωνισμού στις αγορές και όχι με την κυριαρχία ολίγων επιχειρήσεων με υψηλή κερδοφορία.

--- Μεταρρύθμιση και απελευθέρωση κλάδων

Από την άλλη πλευρά και σε ότι αφορά στη μεταρρύθμιση και απελευθέρωση συγκεκριμένων κλάδων υπηρεσιών και επαγγελμάτων επισημαίνεται ότι η Ελλάδα φαίνεται ότι υστερεί σε σχέση με άλλες χώρες με αρνητικές επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητά της. Τέτοιοι είναι οι κλάδοι ενέργειας, μεταφορών, υγείας, τα επιστημονικά επαγγέλματα κλπ.
 
Ωστόσο η πλήρης απελευθέρωση σε όλες τις αγορές, όπως δείχνει και η διεθνής εμπειρία, δεν είναι ούτε δυνατή ούτε σκόπιμη, όπως τονίζεται. Για τον λόγο αυτό προτείνεται σε αγορές χωρίς ανταγωνισμό και σε οιονεί φυσικά μονοπώλια ο ανταγωνισμός για την είσοδο στην αγορά, μέσω καλώς οργανωμένων δημοπρασιών, μπορεί να αποδειχθεί οικονομικά και κοινωνικά αποτελεσματικός και δημοσιονομικά επωφελής.

Αυτή η διαδικασία θεωρητικά θα μπορούσε να υιοθετηθεί, με θετικά αποτελέσματα στον κρατικό προϋπολογισμό, όπως τονίζεται στον κλάδο των μεταφορών όπου προφανώς δεν μπορεί να υπάρξει ανεξέλεγκτος αριθμός αδειών οχημάτων δημοσίας χρήσεως ούτε και απεριόριστος ανταγωνισμός τιμών.

Προτείνεται δηλαδή οι ενδιαφερόμενοι να εισέλθουν επιχειρηματικά στον κλάδο αντί να πληρώνουν στη «μαύρη» αγορά ακριβά την απόκτηση μιας άδειας, η οποία έχει δημόσιο χαρακτήρα και την αξιοποιούν με τους τρέχοντες όρους της αγοράς, θα μπορούσαν να την αποκτήσουν μέσω ανοικτής δημοπρασίας με σαφείς όρους ως προς την διάρκεια, την μεταβίβαση και τους όρους εκμετάλλευσης. Η ίδια διαδικασία προτείνεται να υιοθετηθεί και στις περιπτώσεις που διαπιστώνεται ότι οι ενδιαφερόμενοι υποψήφιοι επαγγελματίες είναι περισσότεροι από τις διαθέσιμες θέσεις.