Την ίδια ώρα που οι ελληνικές εταιρείες αδυνατούν να επεκτείνουν την παρουσία τους στις αγορές της Μέσης Ανατολής, οι Τούρκοι ανταγωνιστές τους κερδίζουν συνεχώς έδαφος, με την υποστήριξη της κυβέρνησης και της επιθετικής στρατηγικής που τους κατέστησε τα τελευταία χρόνια σε κυρίαρχους «παίκτες».

Οι Έλληνες εργολάβοι, που επιχείρησαν προ πενταετίας να επιστρέψουν στις αγορές που κυριάρχησαν στη δεκαετία του '70 ιστορικοί όμιλοι όπως η Αρχιρόδον, η Σκαπανέας και η ΕΔΟΚ – ΕΤΕΡ, τα βρίσκουν σκούρα. Τους τελευταίους μήνες τα έσοδά τους περιορίζονται, χάνουν σημαντικές δουλειές από διεθνείς ανταγωνιστές και από τους Τούρκους που επένδυσαν στρατηγικά στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.

«Διεκδικήσαμε μια μεγάλη εργολαβία σε εμιράτο, αλλά τη χάσαμε από τουρκικό όμιλο ο οποίος προσέφερε πολύ χαμηλή τιμή» λέει ο επικεφαλής ισχυρού ελληνικού ομίλου. «Η τουρκική εταιρεία άρχισε πράγματι να χάνει χρήματα από τη σύμβαση που υπέγραψε και πολλοί έτριβαν τα χέρια τους. Μέχρι που πήρε το αεροπλάνο ο ίδιος ο πρωθυπουργός Ταγιν Ερντογάν, πήγε στο εμιράτο και άλλαξε τη σύμβαση προς όφελος της εταιρείας».

Ο ίδιος επιχειρηματίας τονίζει πως οι Ελληνες επιχειρηματίες είναι «μοναχικοί καβαλάρηδες», που προσπαθούν χωρίς τη στήριξη της πολιτείας. Αντίθετα, για την Τουρκία αποτέλεσε εθνική στρατηγική η επέκταση των κατασκευαστικών εταιρειών στις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ενωσης, της Βαλκανικής και της Μέσης Ανατολής.

Την τελευταία δεκαετία, οι τουρκικές κατασκευαστικές εταιρείες υπέγραψαν συμβόλαια άνω των 250 δισ. δολαρίων και μερικές εξ' αυτών αποτελούν πλέον παγκόσμιους «παίκτες». Πέρυσι μπορεί να υπέστησαν σοβαρές ζημιές στη Λιβυή (είχαν υπό εκτέλεση έργα περί τα 4 δισ. δολάρια), αλλά υπέγραψαν ανά τον κόσμο νέες συμβάσεις άνω των 15 δισ. δολαρίων. Αντίθετα, οι ισχυροί ελληνικοί κατασκευαστικοί περιορίστηκαν σε ψίχουλα.

Είναι χαρακτηριστικό πως οι Ελληνες δεν κατάφεραν να αξιοποιήσουν το γεγονός πως ο ισχυρότερος κατασκευαστικός όμιλος της περιοχής, η παλαιστινιακών συμφερόντων CCC, εδρεύει στην Αθήνα. Η CCC ανέλαβε προ ημερών το νέο τερματικό σταθμό στο αεροδρόμιο του Ντουμπάι μαζί με την τουρκική τεχνική εταιρεία Tav και τον αραβικό όμιλο Arabtec.

Η ιστορία της Tav, που διοικείται από τον Σανι Σενέρ, είναι εντυπωσιακή: Αξιοποίησε τη σύμβαση που υπέγραψε το 1997 για την κατασκευή και εκμετάλλευση του αεροδρομίου «Ατατούρκ» στην Κωνσταντινούπολη για να μετατραπεί σε έναν από τους 5 ισχυρότερους κατασκευαστικούς ομίλους του κόσμου στην κατασκευή και διαχείριση αεροδρομίων. Στα μέσα του προηγούμενου μήνα το 38% του τουρκικού ομίλου πέρασε στον γαλλικό κολοσσό Aeroport de Paris ο οποίος αποτελεί πλέον το μεγαλύτερο μέτοχό της.

Ο όμιλος Ελλάκτωρ, των οικογενειών Μπόμπολα και Καλλιτσάντση, επιχείρησε να αξιοποιήσει τις καλές προσβάσεις των Τούρκων στη Μέση Ανατολή, αλλά ατύχησε. Συνεταιρίστηκε με την τουρκική εταιρεία ΕΝΚΑ της ισχυρής οικογένειας Τάρα και ανέλαβαν να κατασκευάσουν μια ολόκληρη πόλη, το Blue City, στο Ομάν. Το συμβόλαιο που υπέγραψαν ήταν ύψους δύο δισ. δολαρίων, αλλά το φαραωνικών διαστάσεων έργο κατέρρευσε όταν έσπασε η «φούσκα» των ακινήτων στην περιοχή. Το Blue City αναφέρεται ακόμα ως έργο υπό εκτέλεση από τη διοίκηση του ομίλου Ελλάκτωρ, αλλά η πόλη «έμεινε στα μπετά» με τα σίδερα να σκουριάζουν εδώ και χρόνια.

Ο όμιλος παρουσίασε στο πρώτο τρίμηνο μειωμένα έσοδα από την περιοχή της Μέσης Ανατολής, ενώ η απόπειρα εισόδου στο Κατάρ (μία από τις μεγάλες αγορές της περιοχής λόγω Μουντιάλ 2022 και σειράς επενδύσεων) προσέκρουσε στο ναυάγιο της συμφωνίας με τον εμίρη Αλ Θανι για τα Μεταλλεία Κασσάνδρας. Η συμφωνία υλοποιήθηκε κατά το ήμισι καθώς η European Goldfields, που ελέγχει τα μεταλλεία χρυσού, εξαγοράστηκε τελικά από την καναδική Eldorado Gold.

Πολυετή παρουσία σε Βόρεια Αφρική και Μέση Ανατολή έχει ο κυπριακός όμιλος J&P των οικογενειών Ιωάννου και Παρασκευαϊδη που ελέγχει την J&P ΑΒΑΞ. Μάλιστα η τελευταία επωφελείται από την παρουσία της μητρικής για να αναλάβει έργα στην περιοχή και να αντιμετωπίσει την ανομβρία έργων στην Ελλάδα.

Στη Μέση Ανατολή επιχειρεί και ο όμιλος ΓΕΚ Τέρνα, που διοικείται από τους Γ. Περιστέρη και Ν. Κάμπα, ο οποίος πρόσφατα προχώρησε στην ίδρυση θυγατρικής στη Σαουδική Αραβία.

Σε πρόσφατη μελέτη της εταιρείας συμβούλων Deloitte αναφέρεται πως οι αγορές της περιοχής που έχουν τις περισσότερες ευκαιρίες, είναι η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, το Αμπου Ντάμπι και το Ιράκ. Από τις μεγαλύτερες επενδυτικές πρωτοβουλίες στην περιοχή είναι το σχέδιο του Κατάρ για επένδυση 100 δισ. δολαρίων για τη φιλοξενία του Παγκοσμίου Κυπέλου στο ποδόσφαιρο το 2022 και για την επίτευξη των στόχων που έχει θέσει το εμιράτο για το 2030. Το επενδυτικό πρόγραμμα της Σαουδικής Αραβίας υπερβαίνει τα 400 δισ. Δολάρια για την επόμενη δεκαετία.

Τα σοβαρά προβλήματα των τραπεζών (δε μπορούν να εκδώσουν εγγυητικές επιστολές για συμμετοχή των τεχνικών εταιρειών σε διαγωνισμούς έργων) και η απουσία εθνικής στρατηγικής στερούν από τους εργολάβους σημαντικά έσοδα σε μια περίοδο που η «Αραβική Ανοιξη» διευρύνει τις ευκαιρίες.

Οι τοπικές κυβερνήσεις αυξάνουν τις επενδύσεις για να καλύψουν τις απαιτήσεις των πολιτών για καλύτερη ζωή. Στη μελέτη της Deloitte εκτιμάται πως τα επενδυτικά σχέδια στον τομέα κατασκευών στην περιοχή του Κόλπου ξεπερνούν μακροπρόθεσμα το ένα τρισεκατομμύριο δολάρια, ενώ τα άμεσα έργα (που έχουν αρχίσει να σχεδιάζονται) αγγίζουν τα 500 δισ. δολάρια.

Οι ανατροπές που έφεραν οι διαδηλώσεις και οι επαναστάσεις αλλάζουν και το μίγμα των έργων με την Deloitte να εκτιμά πως το 36% είναι κοινωνικά (σχολεία,νοσοκομεία, κλπ), το 29% συνδέονται με την ενέργεια (πλην πετρελαίου), το 13% με τις μεταφορές και το 13% με τους υδρογονάνθρακες (πετρέλαιο και φυσικό αέριο).