Τελευταία προσπάθεια για τη διάσωση των συμβάσεων παραχώρησης για την κατασκευή των τεσσάρων μεγάλων οδικών αξόνων (Μαλιακός - Κλειδί, Κόρινθος - Πάτρα - Πύργος, Ιονία Οδός και Άξονας Κεντρικής Ελλάδας) θα καταβάλει μέχρι τα τέλη του χρόνου το υπουργείο Ανάπτυξης και Υποδομών, με τον ορισμό ειδικού μεσολαβητή.

Ο τελευταίος, που θα οριστεί εντός των ημερών, αναλαμβάνει στην ουσία να τετραγωνίσει τον κύκλο, καθώς τα προβλήματα στις συμβάσεις παραχώρησης είναι πολλά: ξεκινούν από τη μειωμένη κυκλοφορία, που έχει τινάξει στον αέρα τις προβλέψεις για τα έσοδα, και φτάνουν μέχρι την απόφαση πολλών ξένων τραπεζών να αποχωρήσουν από τη χρηματοδότηση.

Ταυτόχρονα, στην προσπάθεια για «ανάσταση» των συμβάσεων παραχώρησης, συνολικού ύψους περί τα 8 δισ. ευρώ συμμετέχει πλήθος διαφορετικών και ενίοτε αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων: το δημόσιο, οι τράπεζες, οι ξένοι και εγχώριοι εργολάβοι, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και το Ταμείο Ιδιωτικοποιήσεων, που έχει αναλάβει να «πακετάρει» όλες τις συμμετοχές του δημοσίου σε οδικούς άξονες υπό την εταιρεία συμμετοχών Ελληνικοί Αυτοκινητόδρομοι.

Η κυκλοφορία στις εθνικές οδούς παρουσιάζει μείωση μέχρι και 50% σε σύγκριση με το 2007, με αποτέλεσμα να καθίσταται ακόμα πιο δύσκολη η επανεκκίνηση των έργων, που έχουν σταματήσει από τον Νοέμβριο του 2010.

Όπως είπε πρόσφατα ο διευθύνων σύμβουλος της Ελλάκτωρ Λεωνίδας Μπόμπολας, ακόμα και η Αττική Οδός έχει χάσει το ένα τρίτο της κυκλοφορίας έναντι του 2009 εξαιτίας της οικονομικής κρίσης.

Η βουτιά στην κυκλοφορία εμποδίζει και τα σχέδια ιδιωτικοποιήσεων της κυβέρνησης, με κορυφαίο παράδειγμα την Εγνατία Οδό. Στον ακριβοπληρωμένο οδικό άξονα λειτουργούν ελάχιστοι σταθμοί διοδίων κι η κίνηση παρουσιάζει πτώση μέχρι και 50% πέριξ των συγκεκριμένων σταθμών.

Οι ελληνικές τράπεζες και όσες ξένες θέλουν να μείνουν στη χρηματοδότηση ζητούν από το ελληνικό δημόσιο να εγγυηθεί την κυκλοφορία και συνεπώς τα έσοδα από τα διόδια, κάτι που έχει ήδη πράξει στην περίπτωση της Αττικής Οδού, αλλά και αυξήσεις στα επιτόκια με τα οποία έχουν δανείσει τους εργολάβους.

Οι τελευταίοι ζητούν αλλαγές στο φυσικό αντικείμενο των συμβάσεων (να περικοπούν τμήματα που έχουν εμπλακεί σε δικαστικές διαμάχες ή σε προσφυγές στην Ε.Ε. όπως τμήμα του Άξονα Κεντρικής Ελλάδος, το οποίο διέρχεται μέσα από τον Καϊάφα στην Ηλεία κ.λπ.) ώστε να προχωρήσουν τα έργα.

Αυτό που δεν συζητείται είναι η μείωση των διοδίων καθώς η περιορισμένη κυκλοφορία δεν αφήνει περιθώρια.

Παρά το γεγονός πως στη χρηματοδότηση εμπλέκονται 43 τράπεζες, 32 διεθνείς και 11 ελληνικές, η πλειονότητα των δανείων (συνολικά αγγίζουν τα 3,3 δισ. ευρώ) προέρχεται από τα εγχώρια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

Επιπλέον, στα δύο από τα τέσσερα βαλτωμένα έργα (στον άξονα Κόρινθος - Πάτρα - Πύργος - Τσακώνα και στον Άξονα Κεντρικής Ελλάδας) θα περιοριστεί το φυσικό αντικείμενο, άρα θα χρειαστούν λιγότερα χρήματα.

Στα άλλα δύο, στην Ιονία Οδό και στο τμήμα Μαλιακός - Κλειδί, οι πρόσθετοι πόροι που θα απαιτηθούν συνδέονται και με τις επικαιροποιημένες προβλέψεις για την κυκλοφορία.

Όσο περιορίζονται τα έσοδα από τα διόδια, τόσο μεγαλώνει η «μαύρη τρύπα» που πρέπει να καλυφθεί με πρόσθετα κονδύλια.

Μια λύση είναι η αύξηση της συμμετοχής του Δημοσίου, μέσω πρόσθετων κοινοτικών κονδυλίων (π.χ. μέσω των γνωστών «ομολόγων έργων»), ενώ μια άλλη η μείωση των ήδη «κουτσουρεμένων» εσόδων που προβλέπεται πως θα εισπράξει το Δημόσιο τα επόμενα 30 χρόνια από τα διόδια.

Από τον Μάρτιο του 2010 οι τράπεζες είχαν ζητήσει αλλαγές στις συμβάσεις εξαιτίας της ραγδαίας πτώσης στην πιστοληπτική αξιολόγηση της χώρας από τους διεθνείς οίκους. Στην ουσία, οι τράπεζες είχαν ζητήσει μία αλλαγή: Να προβλέπεται στις συμβάσεις πως το Δημόσιο (που θα εισπράξει το 60% - 80% των εσόδων από διόδια την προσεχή 30ετία, με εξαίρεση τα πρώτα πέντε χρόνια, όπου τα έσοδα πάνε για τη χρηματοδότηση της κατασκευής) πρώτα θα πληρώνει τις υποχρεώσεις του για τα έργα και μετά θα βάζει τα λεφτά στην τσέπη.

Η συγκεκριμένη αλλαγή ήταν σχετικά απλή και θα επέτρεπε τη συνέχιση των εργασιών στα εργοτάξια και τη διατήρηση δεκάδων χιλιάδων θέσεων εργασίας. Όμως, η τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ είχε παγιδευθεί στις προεκλογικές εξαγγελίες περί μείωσης των διοδίων. Τώρα η τύχη των έργων θα κριθεί από το αποτέλεσμα των νέων διαπραγματεύσεων και τη στάση της Κομισιόν και της ΕΤΕπ.