Στην αποσπασματική και πρόχειρη διατύπωση διατάξεων, που ψηφίστηκαν σε τρεις διαδοχικούς νόμους (Ν. 4070, N. 4071 και N.4072/2012) αποδίδει ο ΣΑΤΕ την διόγκωση των προβλημάτων που έχουν δημιουργηθεί στον τομέα των δημοσίων έργων.

Όπως επισημαίνεται σε έγγραφο, το οποίο στάλθηκε στον αναπληρωτή υπουργό Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδομών, Μεταφορών & Δικτύων Σταύρο Καλογιάννη και τον Γενικό Γραμματέα Δημοσίων Έργων Στράτο Σιμόπουλο, η προηγούμενη πολιτική ηγεσία, αντί να αποσύρει συνολικά το σχέδιο νόμου «Μεταρρύθμιση Συστήματος Ανάθεσης και Εκτέλεσης συμβάσεων Μελετών και Δημοσίων Έργων – Ίδρυση Αρχής Ελέγχου Μελετών και Έργων και λοιπές διατάξεις», που είχε εκπονήσει το ΥΠΥΜΕΔΙ, επέλεξε να προωθήσει ορισμένες διατάξεις, οι οποίες χαρακτηρίζονται από ασάφεια και προχειρότητα στη διατύπωση, δίχως καν την πρόβλεψη μεταβατικών διατάξεων, με συνέπεια να καθίσταται δυσχερέστατη η εφαρμογή του συνόλου του νομοθετικού πλαισίου για τα δημόσια έργα και ταυτόχρονα να εμφανίζεται πρωτοφανής και αδικαιολόγητη ανισομέρεια σχεδόν του συνόλου των ρυθμίσεων σε βάρος των εργοληπτών.

Αντί να λυθούν προβλήματα, διογκώθηκαν, τονίζει ο ΣΑΤΕ, ζητώντας την άμεση αποκατάσταση συγκεκριμένων διατάξεων και ειδικότερα:

Στον τομέα των επιμετρήσεων: Ακόμη και αν γίνει δεκτό ότι είναι σκόπιμο να παρέχεται στον κύριο του έργου δικαίωμα επανελέγχου αυτοδικαίως εγκεκριμένων αναλυτικών επιμετρήσεων, σημειώνεται στο έγγραφο, η δυνατότητα επανελέγχου και των ρητώς εγκεκριμένων αναλυτικών επιμετρήσεων σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή, ακόμη και κατά την παραλαβή του έργου, καθιστά τον ανάδοχο «όμηρο της Υπηρεσίας». Υπό ορισμένες προϋποθέσεις, υπογραμμίζεται, η ρύθμιση αυτή θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι ενδέχεται να γεννά και ζήτημα συνταγματικής τάξης, εφόσον παραβιάζονται οι γενικές αρχές που διέπουν την ανάκληση των διοικητικών πράξεων, ιδίως αυτές της χρηστής διοίκησης και της προστατευόμενης εμπιστοσύνης του διοικουμένου. Κατά τον ΣΑΤΕ πρέπει να καταργηθεί η δυνατότητα επανελέγχου στις ρητώς εγκεκριμένες αναλυτικές επιμετρήσεις, καθώς και να συντμηθούν τα χρονικά όρια που παρέχει ο νόμος στη διευθύνουσα υπηρεσία για τον έλεγχο και έγκριση των αναλυτικών επιμετρήσεων, αφού με το υφιστάμενο καθεστώς ο ανάδοχος χρειάζεται, υπό ομαλές συνθήκες, οκτώ (8) μήνες για να πληρωθεί εκτελεσμένες εργασίες ! Πρόκειται για τεράστιες και αδικαιολόγητες προθεσμίες, που θέτουν σε κίνδυνο την εμπρόθεσμη εκτέλεση των έργων.

Στην έγκριση λογαριασμών: Όπως και με τις αναλυτικές επιμετρήσεις, η αέναη δυνατότητα επανελέγχου και διόρθωσης ακόμη και ρητώς εγκεκριμένων λογαριασμών, υπογραμμίζεται στο έγγραφο του ΣΑΤΕ, καθιστά τον ανάδοχο «όμηρο της Υπηρεσίας» μέχρι και την ολοκλήρωση του έργου ή και πολύ αργότερα. Η δυνατότητα επανελέγχου ρητώς εγκεκριμένων λογαριασμών (δεδομένου ότι στηρίζονται σε, επίσης, ρητώς εγκεκριμένες αναλυτικές επιμετρήσεις) πρέπει να καταργηθεί πλήρως. Κι αυτό γιατί ο χρόνος έγκρισης του λογαριασμού έχει επεκταθεί, κατά τρόπο απαράδεκτο, από τον ένα μήνα στους τρεις μήνες! Επιπροσθέτως, με τη διάταξη περί κατάπτωσης της εγγυητικής επιστολής που προβλέφθηκε με τις επίμαχες διατάξεις, ο ανάδοχος στερείται ουσιαστικά της δυνατότητας αποτελεσματικής αμφισβήτησης μείωσης σε βάρος του οποιουδήποτε λογαριασμού. Κι αυτό γιατί σε κάθε περίπτωση θα καταπίπτει η εγγυητική επιστολή καλής εκτέλεσης μετά την απόρριψη της ένστασής του, απόρριψη που θα πρέπει να θεωρείται βέβαιη στις πλείστες των περιπτώσεων, εφόσον αποφαινόμενο όργανο επί της ένστασης είναι η Προϊσταμένη Αρχή, δηλαδή όργανο του κυρίου του έργου.

Στην απόσβεση δικαιωμάτων του αναδόχου: Πρόκειται για τις πλέον επικίνδυνες ρυθμίσεις για τους αναδόχους δημοσίων έργων, οι οποίες περιέχονται στις παρ. 1 και 2 του άρθρου 137 και στην παρ. 6 του άρθρου 186 του Ν. 4070/2012. Είναι, παντελώς, άδικο, ανέφικτο και καταδικαστικό για τον ανάδοχο, τονίζεται στο έγγραφο του ΣΑΤΕ, να ζητείται να υποβληθεί πλήρως διαμορφωμένο αίτημα (δηλ. σχέδιο Α.Π.Ε. για αναλυτικές ποσότητες νέων εργασιών, τιμές μονάδος κ.λπ.) εντός δύο μηνών από την εμφάνιση της γενεσιουργού αιτίας, επί ποινή ολοσχερούς απόσβεσης των δικαιωμάτων του!

Στην επιλεκτική παράταση ισχύος των πτυχίων: Με το άρθρο 141 παρατάθηκε έως 31.12.2012 η ισχύς των εργοληπτικών πτυχίων που έληγαν μεταξύ 1.1.2012 και 30.6.2012. Με βάση αυτή την διάταξη δεν παρατείνεται η ισχύς των πτυχίων που λήγουν μετά την 30.6.2012. Έτσι, καταλήξαμε στην άτοπη και κατά σοβαρή πιθανολόγηση αντισυνταγματική διάταξη, εργοληπτικό πτυχίο που λήγει π.χ. την 30.6.2012 να παρατείνεται μέχρι 31.12.2012, ενώ άλλο που λήγει την επομένη, 1.7.2012, να μην παρατείνεται. Ο συγκεκριμένος διαχωρισμός παραβιάζει την αρχή της ισότητας και γι’ αυτό ο ΣΑΤΕ ζητά να τροποποιηθεί, άμεσα, ούτως ώστε να παρατείνονται επί εξάμηνο όλα τα πτυχία του ΜΕΕΠ που λήγουν κατά το Β’ εξάμηνο του 2012.

Στις απευθείας αναθέσεις: Με διατάξεις που εισήχθησαν στο Ν. 4071/2012 επαναφέρθηκε το καθεστώς των απευθείας αναθέσεων για μικρά έργα, η οποία είχε καταργηθεί με το άρθρο 35 του Ν. 4053/2012, δηλαδή λίγες εβδομάδες νωρίτερα !Κατά τον ΣΑΤΕ η αναδρομική ανάκληση προηγούμενης νομοθετικής διάταξης, η οποία είχε ψηφισθεί προ ολίγων εβδομάδων (!), είναι απαράδεκτη και αποτελεί κόλαφο για τη σοβαρότητα του Ελληνικού Κράτους, γι’ αυτό και πρέπει να καταργηθεί στο σύνολό της και να επανέλθει το καθεστώς του άρθρου 35 του Ν. 4053/2012.

Στον περιορισμό του δικαιώματος αναγκαστικής εκτέλεσης σε βάρος του Δημοσίου: Θεσπίστηκε με την παρ. 5 του άρθρου 326 του Ν.4072/2012, αλλά ο ΣΑΤΕ θεωρεί ότι θα πρέπει να καταργηθεί στο σύνολό της και άμεσα, για λόγους συνταγματικής τάξης, σοβαρότητας του Ελληνικού Κράτους, προστασίας των δικαιωμάτων των πολιτών, σεβασμού της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης και της ισχύος των δικαστικών αποφάσεων, συμμόρφωσης προς το Κοινοτικό Δίκαιο και τις διεθνείς συνθήκες περί προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου και ειδικά των περιουσιακών δικαιωμάτων !

Τέλος, ο ΣΑΤΕ επαναφέρει το ζήτημα με τις εγγυητικές επιστολές καλής εκτέλεσης, οι οποίες πρέπει να επιστρέφονται στον ανάδοχο με την οριστική παραλαβή του έργου και τη σύνταξη του τελικού λογαριασμού. Στην πράξη συχνά αυτό δεν γίνεται, γιατί οι παραλαβές καθυστερούν πολύ πέραν της παρόδου του χρόνου εγγύησης. Το πρόβλημα γεννάται από το γεγονός ότι, κατά πάγια πρακτική, οι εγγυητικές επιστολές καλής εκτέλεσης είναι αορίστου χρόνου, παρόλο που κάτι τέτοιο δεν απαιτείται από το νόμο. Ωστόσο, οι δημοπρατούσες αρχές επιλέγουν πάντα την πλέον εύκολη και ασφαλή γι’ αυτές λύση: Ζητούν οι εγγυητικές καλής εκτέλεσης να είναι αορίστου χρόνου.

Ο ΣΑΤΕ έχει επεξεργασθεί λύσεις στο πρόβλημα των εγγυητικών, με βασικό άξονα την προεκτίμηση της συνολικής διάρκειας εκτέλεσης του έργου και την έκδοση αντίστοιχης διάρκειας εγγυητικής επιστολής, η οποία θα αντικαθίσταται σε περίπτωση παρατάσεων και καθυστερήσεων, έως τη διενέργεια της οριστικής παραλαβής και την υποβολή του τελικού λογαριασμού. Εάν ο ανάδοχος αρνηθεί την αντικατάσταση της εγγυητικής επιστολής κατά τον χρόνο λήξης της, μπορεί να κηρύσσεται έκπτωτος ή να του επιβάλλονται άλλου είδους κυρώσεις (π.χ. κατάπτωση της εγγυητικής της οποίας αρνείται την αντικατάσταση).

Με τον τρόπο αυτό, επισημαίνεται στο έγγραφο του ΣΑΤΕ, θα παύσει η σημερινή κατάσταση, που ταλανίζει πλήθος εργοληπτικών επιχειρήσεων, οι οποίες, αντιμετωπίζοντας την παράνομη άρνηση των υπηρεσιών να τους επιστρέψουν τις εγγυητικές επιστολές καλής εκτέλεσης και ταυτόχρονα είναι αναγκασμένες να προσφεύγουν σε μακροχρόνιους δικαστικούς αγώνες, ενώ, στο μεταξύ, επιβαρύνονται ετησίως με τεράστιες προμήθειες των τραπεζών, δίχως να μπορεί να κάνει τίποτε επ’ αυτού.

Σημειώνουμε ότι όλα αυτά -και όχι μόνο- τα ζητήματα που ταλανίζουν τον εργοληπτικό κόσμο σε μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, έχουν τεθεί υπόψη της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου και κατά τις συναντήσεις που έγιναν, με πιο πρόσφατη αυτή με τον Γενικό Γραμματέα Δημοσίων Έργων Στράτο Σιμόπουλο, πριν περίπου δεκαπέντε ημέρες.