Νέες σημαντικές ανατροπές στη διεθνή αγορά φυσικού αερίου προμηνύει η ταχύτατη αύξηση της παραγωγής στις ΗΠΑ, καθώς η χώρα από καθαρός εισαγωγέας μετατρέπεται σε εξαγωγέα.

Η «επανάσταση» του αερίου από σχιστόλιθο τείνει να αλλάξει όλα τα δεδομένα στη διεθνή αγορά,  προκαλώντας κινήσεις άμυνας στους παραδοσιακά μεγάλους προμηθευτές της Ευρώπης, όπως η ρωσική Gazprom, η αλγερινή Sonatrach και η νορβηγική Statoil. Οι τελευταίες άρχισαν να βάζουν νερό στο κρασί τους με μειώσεις τιμών και ελαστικότερους όρους συμβολαίων, προκειμένου να προστατέψουν τις επενδύσεις τους σε αγωγούς και τα μακροχρόνια συμβόλαια με καταναλωτές.

Τα νέα δεδομένα που διαγράφονται στη διεθνή αγορά περιγράφει η πρόσφατη ετήσια έκθεση της Υπηρεσίας Ενημέρωσης για την Ενέργεια των ΗΠΑ (U.S. Energy Information Administration, «Annual Energy Outlook 2013»).

Πρόκειται για θεσμοθετημένο ανεξάρτητο οργανισμό, που λειτουργεί ως σύμβουλος της κυβέρνησης σε ό,τι έχει να κάνει με τα στατιστικά της ενέργειας (παραγωγή, καταναλώσεις ανά τομέα, εξαγωγές, εισαγωγές κ.λπ.).

Στην έκθεση για το 2013, η U.S. EIA διαπιστώνει ότι οι ΗΠΑ θα γίνουν εξαγωγική χώρα στο υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) το 2016, ενώ καθαρά εξαγωγική στο σύνολο του φυσικού αερίου (αέριο από αγωγούς συν υγροποιημένο), το 2020, δύο χρόνια νωρίτερα από ό,τι προέβλεπε η έκθεση του 2012.

Την εξεταζόμενη περίοδο η έκθεση προβλέπει μεγάλη μείωση στις εισαγωγές φυσικού αερίου από τον Καναδά και το Μεξικό, στις οποίες θα μπορεί πλέον να εξάγει αέριο μέσω των διασυνδέσεων που έχει.

Με βάση τα νέα δεδομένα, οι εξαγωγές υγροποιημένου αερίου μόνο από τις νέες εγκαταστάσεις υγροποίησης που κατασκευάζονται στην Αλάσκα και στον Κόλπο Μεξικού θα ξεκινήσουν το 2016 με ημερήσιες ποσότητες 600 εκατ. κυβικά πόδια, που αντιστοιχούν σε ετήσιες εξαγωγές 6,1 δισ. κυβικά μέτρα (1 κ.μ. αντιστοιχεί σε 35 κ. πόδια).

Σε 9 χρόνια, και συγκεκριμένα το 2027, οι ετήσιες εξαγωγές θα ανέρχονται σε περίπου 47 δισ. κ.μ. τον χρόνο, ποσότητα που αντιστοιχεί περίπου σε αυτήν που μεταφέρει ο ρωσογερμανικός αγωγός Nord Stream.

Μπορεί οι ποσότητες που θα εξέρχονται από τις νέες εγκαταστάσεις των ΗΠΑ να μην είναι τεράστιες. Ωστόσο, πρέπει να επισημανθεί ότι οι ΗΠΑ ήδη έχουν περιορίσει σημαντικά τις εισαγωγές τους σε LNG με τάση μηδενισμού, γεγονός που έχει προκαλέσει αναταράξεις στην αγορά LNG, καθώς αποδεσμεύτηκαν σημαντικές ποσότητες.

Η διαθεσιμότητα υγροποιημένου αερίου στη διεθνή αγορά θα αυξηθεί ακόμη περισσότερο, μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής εγκαταστάσεων υγροποίησης στην Αυστραλία.


Οι τιμές

Έτσι σε 3-4 χρόνια η αγορά φυσικού αερίου δεν θα έχει καμία σχέση με αυτήν που γνωρίζαμε και χαρακτηριζόταν από μακροχρόνιες συμβάσεις και ρήτρες take or pay, προκειμένου να προστατεύονται οι επενδύσεις σε αγωγούς.

Σύμφωνα με τις μετριοπαθέστερες εκτιμήσεις (Ε.Ε.), οι τιμές φυσικού αερίου σε μεσοπρόθεσμη βάση χάνουν την ανοδική τους τροχιά και δείχνουν τάσεις σταθεροποίησης προς ελαφρά μείωση. Σε ό,τι αφορά τις ΗΠΑ, η επανάσταση του αέριου σχιστόλιθου είχε καταλυτικές επιπτώσεις στις τιμές, οι οποίες κινούνται στο ένα τρίτο αυτών της Ε.Ε.

Αυτός είναι ένας από τους βασικότερους λόγους που οι τιμές φυσικού αερίου συμπιέζονται και λαμβάνεται πολύ σοβαρά υπ' όψιν από τους παγκόσμιους παραγωγούς όπως η Ρωσία.

Συγκεκριμένα, το 2012 οι τιμές spot στο Henry Hub των ΗΠΑ κυμάνθηκαν μεταξύ 1,90 και 3,80 δολ. ανά εκατ. ΒΤU (1 BTU περίπου 25,5 κ.μ.), όταν στα ευρωπαϊκά Hubs κυμάνθηκε στα 10 δολάρια.

Όσο για την Ελλάδα, οι μεγάλοι καταναλωτές (ηλεκτροπαραγωγοί, βιομηχανίες) το χρεώνονται μεταξύ 14 και 15,5 δολαρίων.

Στις ΗΠΑ, σύμφωνα με την έκθεση του U.S. EIA, η τάση στις τιμές είναι να κινούνται στα επίπεδα των 4,8 δολαρίων (το 2025), που είναι χαμηλότερες από αυτές που υπολογίζονταν στην περσινή έκθεση. Όπως και να έχει, πάντως, το πράγμα, οι τιμές στις ΗΠΑ δεν έχουν καμία σχέση με τις ευρωπαϊκές και πολύ περισσότερο με τις ελληνικές.

Ενδεχομένως, δηλαδή, να συμφέρει ένας καταναλωτής να αγοράζει φορτία LNG από τις ΗΠΑ και να τα μεταφέρει στην Ευρώπη, από το να προμηθεύεται όλες τις αναγκαίες ποσότητες με μακροχρόνια συμβόλαια μέσω αγωγών.

Πρέπει να επισημανθεί, ωστόσο, ότι στο εσωτερικό των ΗΠΑ η προοπτική έναρξης εξαγωγών έχει προκαλέσει αντιδράσεις μεταξύ των μεγάλων βιομηχανικών καταναλωτών, οι οποίοι πιέζουν με διάφορους τρόπους (lobbying στη Γερουσία κ.λπ.) ώστε να περιοριστούν.

Ο φόβος της βιομηχανίας είναι ότι οι εξαγωγές θα ωθήσουν προς τα πάνω τις τιμές του φυσικού αερίου. Επικαλούνται δε μελέτες οίκων, σύμφωνα με τις οποίες η έναρξη των εξαγωγών θα σημάνει αυξήσεις έως και 11% στις τιμές εσωτερικού. Μία τέτοια προοπτική την αντιμετωπίζουν με ιδιαίτερη ανησυχία, καθώς έχουν στηρίξει την ανάπτυξη των εξαγωγών στη φθηνή ενέργεια που προήλθε από το αέριο σχιστολίθου, πλεονέκτημα το οποίο θα χαθεί εν μέρει λόγω των εξαγωγών.

Πάντως, την προοπτική ανάπτυξης του διεθνούς εμπορίου LNG, οι Έλληνες εφοπλιστές, που «μυρίζονται» πολύ νωρίτερα από οποιονδήποτε άλλον τις παγκόσμιες τάσεις, τη θεωρούν δεδομένη. Έτσι, από τα περίπου 80 LNG carriers που «χτίζονται» σε διάφορά ναυπηγεία, τα μισά ανήκουν σε Έλληνες πλοιοκτήτες.


Οι επιπτώσεις στους αγωγούς

Λόγω της νέας κατάστασης που τείνει να δημιουργηθεί στην αγορά φυσικού αερίου, οι παραδοσιακοί προμηθευτές της Ευρώπης, όπως η νορβηγική Statoil, η αλγερινή Sonatrach και η ρωσική Gazprom, προχωρούν σε τροποποιήσεις των συμβάσεων με τους πελάτες τους, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι δεσμευμένοι με μακροπρόθεσμα συμβόλαια και ρήτρες take or pay. Επίσης, είτε αναθεωρούν, είτε επιταχύνουν επενδυτικά σχέδια που είναι στηριγμένα σε αγωγούς.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η κατασκευή αγωγού για μεταφορά αερίου από την Αλάσκα ακυρώθηκε από τους επενδυτές, υπέρ της μετατροπής του φυσικού αερίου σε υγροποιημένο και της μεταφοράς του με πλοία. Αυτό, δε, επειδή πλέον οι τιμές φυσικού αερίου στη Βόρεια Αμερική δεν μπορούν να στηρίξουν επενδύσεις σε αγωγούς.

Σε ό,τι αφορά τους παραδοσιακούς προμηθευτές της Ευρώπης, είναι γνωστό ότι η Gazprom έχει προχωρήσει σε αναθεώρηση των συμφωνιών τιμολόγησης.

Ανάλογα με την περίπτωση, στη φόρμουλα υπολογισμού της τιμής μειώνεται η βαρύτητα των τιμών πετρελαίου και προϊόντων, υπέρ των τιμών που διαμορφώνονται στην αγορά spot. Έτσι σε συμφωνίες όπου οι τιμές πετρελαϊκών προϊόντων συμμετείχαν με 100%, το ποσοστό αυτό μειώνεται σε 80% ή και λιγότερο, ενώ σε μία τουλάχιστον περίπτωση εταιρείας που δραστηριοποιείται στη Μ. Βρετανία όλη η φόρμουλα είναι βασισμένη στις τιμές spot.

Επίσης είναι γνωστό ότι οι πρόσφατες τροποποιήσεις συμφωνιών με την Πολωνία και τη Βουλγαρία (χώρες διέλευσης τράνζιτ ρωσικού αερίου) απέδωσαν μειώσεις 15%-20% με ταυτόχρονη μείωση της χρονικής διάρκειας στην περίπτωση της Βουλγαρίας σε 6 χρόνια. Η συμφωνία της ρωσικής εταιρείας με τη ΔΕΠΑ σύμφωνα με πληροφορίες απέδωσε μείωση τιμής κοντά στο 7%.

Επίσης, και η νέα δεκαετής συμφωνία της νορβηγικής Statoil με τη γερμανική Wintershal για ποσότητες που αντιστοιχούν στο 6% της αγοράς της χώρας είναι βασισμένη κυρίως στις τιμές της αγοράς spot.

Στην ίδια τακτική προχωρά και η αλγερινή Sonatrach προκειμένου να διασφαλίσει τα μακροχρόνια συμβόλαια παραδόσεων υγροποιημένου αερίου. Με βάση πληροφορίες του euro2day, η ελληνική ΔΕΠΑ βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις μαζί της για μείωση των τιμών και σύντομα πρόκειται να ανακοινωθεί η σχετική συμφωνία.