Κόντρα στα στερεότυπα της κρίσης

Ένα διαφορετικό βιβλίο κυκλοφόρησε πρόσφατα, επιδιώκοντας να συμβάλει στην «άλλη» ανάγνωση των προβλημάτων που θέτει σε κάθε επίπεδο η οικονομική κρίση στην Ελλάδα και στην περιφέρεια της Ε.Ε.

Με τίτλο «Το ευρώ, ο Νότος και η Ελλάδα – Έρευνες και προσεγγίσεις για την κρίση στον Ευρωπαϊκό Νότο και τον ρόλο του ευρώ», η εργασία της Μαριάννας Τόλια εξετάζει κάποιες βασικές πτυχές της μεθόδου με την οποία αντιμετωπίστηκε η ελληνική κρίση από την τρόικα και εστιάζει σε κάποιες παραμέτρους που και εκ των προτέρων ήταν αμφισβητούμενες και κάθε άλλο παρά δικαιώνονται από τις εξελίξεις. Διαφορετικός και ο στόχος της: το θέμα δεν είναι η αναπαραγωγή των αντιμνημονιακών στερεότυπων, αλλά ο εντοπισμός της ουσίας του προβλήματος και η χάραξη ορθής στρατηγικής για το μέλλον.

Το κύριο μέρος του βιβλίου αποτελεί η παρουσίαση 4 μελετών – ερευνών από διεθνούς κύρους οργανισμούς και οικονομολόγους, στις οποίες εξετάζεται και αναλύεται η κυρίαρχη άποψη για την αιτία της κρίσης στον ευρωπαϊκό Νότο, η αποκαλούμενη «κρίση ανταγωνιστικότητας», και τη βάση της, η περίφημη «άνοδος του μοναδιαίου κόστους εργασίας», στις χώρες αυτές. Σ' αυτές τις παγιωμένες θέσεις, άλλωστε, βασίστηκε η κατάρτιση των διαφόρων προγραμμάτων διάσωσης με τις ορατές σε όλους (πλην... ευρωπαϊκού Βορρά) επιπτώσεις.

Με βάση τις έρευνες αυτές:

• Αναδεικνύεται η ανεπάρκεια του δείκτη «μοναδιαίο κόστος εργασίας».

• Εξηγείται γιατί τα προβλήματα του ευρωπαϊκού Νότου ουσιαστικά επιδεινώθηκαν από τη μεγάλη ανατίμηση του ευρώ μετά το 2003 και την ασύμμετρη ροή κεφαλαίων προς τον Βορρά.

• Διατυπώνεται το συμπέρασμα ότι η ανταγωνιστικότητα του Νότου δεν είναι δυνατό να ανακτηθεί αν δεν υποτιμηθεί το ίδιο το ευρώ και αν ο Βορράς δεν αναλάβει το κόστος της σύγκλισης στο εσωτερικό της ευρωζώνης.

• Προτείνεται η διαφορετική αντιμετώπιση της Ελλάδας και της Πορτογαλίας από την Ιταλία και την Ισπανία, καθώς οι δύο πρώτες χώρες εντάχθηκαν στο ευρώ με υπερτιμημένη ισοτιμία και παράλληλα έχουν παραγωγή πολύ χαμηλής τεχνολογίας.

Αν σ' αυτά συνυπολογιστούν οι δομικές ανεπάρκειες της ίδιας της ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης (οι οποίες παρουσιάζονται στην εισαγωγή του βιβλίου), το συμπέρασμα δείχνει ότι υπάρχει ένα σαφές έλλειμμα αποτελεσματικής πολιτικής, τόσο σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσο και σε αυστηρά ελληνικό.

Αυτό άλλωστε ήταν και το κίνητρο της συγγραφέως, να συμβάλει στον δημόσιο διάλογο που θα δώσει ουσιαστικές απαντήσεις και καθαρή προοπτική για το μέλλον της ελληνικής οικονομίας. Έτσι, αποδομώντας την τρέχουσα οπτική, βοηθά στο να αναδειχθούν τα ουσιαστικά προβλήματα που καλείται να επιλύσει μια αποτελεσματική πολιτική.

Βέβαια, αυτή έχει τις δικές της προϋποθέσεις, την ευρύτερη πολιτική και κοινωνική συνεννόηση και τις σύντονες κινήσεις. Και σ' αυτό το σημείο κρύβεται ένας δεύτερος έπαινος για τη συγγραφέα. Εκτός από το ότι «δύσκολες» για το ευρύ κοινό έρευνες παρουσιάζονται με τρόπο απλό και σαφή, η διατύπωση θέσεων που μπορούν να συμβάλουν σ' έναν ουσιαστικό δημόσιο διάλογο είναι ίσως το μεγαλύτερο ζητούμενο στις μέρες μας ως το μόνο αντίδοτο στην υπεραπλούστευση και στον λαϊκισμό.

Σημαντικός ο ρόλος και των δύο άλλων τμημάτων του βιβλίου. Ξεκινώντας αντίστροφα, στο επίμετρο παρουσιάζεται η εικόνα της κρίσης στην Κύπρο και πώς το ίδιο ευρωπαϊκό «φάρμακο» αποδεικνύεται (με διαφορετικό τρόπο) επώδυνα αναποτελεσματικό σ' ένα άλλο «πειραματόζωο» για τις οικονομικές προσεγγίσεις του ευρωπαϊκού Βορρά.

Όμως, όπως αναφέρθηκε, το ζητούμενο είναι ένας νέος δημόσιος διάλογος, στηριγμένος σε πραγματικά δεδομένα και με ουσιαστικούς στόχους. Την έκταση που αυτός καταλαμβάνει (ή θα καταλάβει) δείχνουν οι έξι εισαγωγικές προσεγγίσεις.

Ο δημοσιογράφος – οικονομικός αναλυτής Α.Δ. Παπαγιαννίδης αναφέρεται στο μέγεθος των παρανοήσεων της οικονομικής πολιτικής που εφαρμόστηκε βίαια. Ο πολιτικός Στ. Μάνος αποδομεί το ίδιο το... βιβλίο, καθώς θεωρεί ότι με αυτή τη θεματολογία βγαίνουν έξω από το κάδρο του προβληματισμού οι δικές μας (χρόνιες ελληνικές πολιτικές) ευθύνες.

Ο πολιτικός Αλ. Παπαδόπουλος επισημαίνει από την πλευρά του την αναγκαιότητα να δοθεί ένα τέλος στην παρατεταμένη ελληνική ομφαλοσκόπηση και να αναληφθεί συντονισμένη δράση.

Ο δημοσιογράφος Γ. Παπανικολάου, διευθυντής του οικονομικού portal euro2day.gr, καταδεικνύει το έλλειμμα πολιτικής ηγεσίας και την ανάγκη να καλυφθεί αυτό το ορατό κενό.

Ο οικονομολόγος Π. Λινάρδος – Ρυλμόν μιλά για τους όρους και τους στόχους της μελλοντικής ανάκαμψης. Τέλος, ο οικονομολόγος Γ. Τόλιος εξηγεί γιατί πιστεύει ότι η λύση για την Ελλάδα βρίσκεται εκτός ευρωζώνης.

Ανακεφαλαιώνουμε: ένα βιβλίο με πολλή και καλή τροφή για σκέψη.

(«Το ευρώ, ο Νότος και η Ελλάδα – Έρευνες και προσεγγίσεις για την κρίση στον Ευρωπαϊκό Νότο και τον ρόλο του ευρώ», Έρευνα – Παρουσίαση: Μαριάννα Τόλια, «Μεταμεσονύκτιες Εκδόσεις», τιμή: 11,72 ευρώ)