Νέο Ελντοράντο 30 δισ. ευρώ για υποδομές

Κεφάλαια που ξεπερνούν τα 30 δισ. ευρώ θα χρειαστεί την επόμενη δεκαετία η Ελλάδα προκειμένου να αναβαθμίσει τις υποδομές ώστε να καλύπτουν τις απαιτήσεις που θέτει το πολυετές πρόγραμμα ανάπτυξης που παρουσίασε προ των ευρωεκλογών η κυβέρνηση. 

Επειδή τα κονδύλια του νέου ΕΣΠΑ δε φτάνουν ούτε για την ολοκλήρωση των εν εξελίξει έργων, η χώρα μας καλείται να δημιουργήσει ευνοϊκό περιβάλλον ώστε να προσελκύσει τεράστια ιδιωτικά κεφάλαια, που προσεγγίζουν τα 20 δισ. ευρώ, χωρίς να υπολογίζονται τα λεγόμενα mega projects, όπως το Ελληνικό.

Η νέα γενιά έργων υποδομής δε συνδέεται με δρόμους, σήραγγες και γέφυρες, ούτε και με παραδοσιακές εργολαβίες. Πρόκειται για έργα στις μεταφορές (αναβάθμιση σιδηροδρομικού δικτύου, ανάπτυξη τριών εμπορευματικών κέντρων σε Αττική, Θεσσαλονίκη και Ηγουμενίτσα, νέο αεροδρόμιο Ηρακλείου Κρήτης), στην ενέργεια (διασύνδεση νησιών Αιγαίου και Κρήτης, αποθήκη φυσικού αερίου στη Βόρεια Ελλάδα κ.λπ.), στο περιβάλλον (μονάδες διαχείρισης απορριμμάτων ανά την Ελλάδα) και στον τουρισμό (αναβάθμιση λιμανιών ώστε να υποδέχονται κρουαζιερόπλοια, δίκτυο από μαρίνες κ.λπ.).

Πρόκειται στην ουσία για παρεμβάσεις που «κουμπώνουν» με τη στρατηγική ανάπτυξης η οποία προβλέπει τη μετατροπή της χώρας σε διαμετακομιστικό και ενεργειακό κόμβο, την αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος και την προστασία του περιβάλλοντος (ώστε να αποφύγουμε τεράστια ημερήσια πρόστιμα από την Ε.Ε.).

Προϋπόθεση για την υλοποίηση των έργων είναι η προσέλκυση διεθνών κεφαλαίων καθώς τα περισσότερα είτε θα χρηματοδοτηθούν στο σύνολό τους από ιδιώτες, είτε θα υλοποιηθούν μέσω συμβάσεων παραχώρησης, συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ). Όσοι παρακολουθούν τα έργα υποδομών, όμως, επισημαίνουν και την ανάγκη για σαφή ιεράρχηση των προτεραιοτήτων, καθώς εγκυμονεί ο κίνδυνος για τη δημιουργία μιας νέας γενιάς "λευκών ελεφάντων", όπως συνέβη με τις ολυμπιακές εγκαταστάσεις και πλήθος άλλων έργων ανά την Ελλάδα την τελευταία 30ετία.

Σημαντικό τμήμα των υποδομών βρίσκεται υπό διαδικασία παραχώρησης μέσω του Ταμείου Ιδιωτικοποιήσεων (ΤΑΙΠΕΔ) όπως για παράδειγμα τα περιφερειακά αεροδρόμια, τα λιμάνια του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης, οι μαρίνες, καθώς και σημαντικά ακίνητα επί των οποίων προωθούνται μεγάλες τουριστικές επενδύσεις.

Το μεγάλο ενδιαφέρον των ξένων επενδυτών δείχνει πως οι ελληνικές υποδομές θεωρούνται ελκυστικές. Για παράδειγμα, τα περιφερειακά αεροδρόμια εξυπηρετούν κυρίως την τουριστική κίνηση η οποία δε συνδέεται με τα στραβοπατήματα της ελληνικής οικονομίας. Γι' αυτό και συνωστίζονται τα ισχυρότερα διεθνή ονόματα του τομέα διαχείρισης αεροδρομίων στον σχετικό διαγωνισμό του ΤΑΙΠΕΔ.

Εξαιτίας των περιορισμένων πόρων του νέου ΕΣΠΑ, στην κυβέρνηση δέχονται προτάσεις για αξιοποίηση νέων χρηματοδοτικών εργαλείων που έχει υιοθετήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς σταδιακά περιορίζονται οι επιχορηγήσεις.

Τα εργαλεία αυτά, σύμφωνα με πρόσφατη έκδοση της εταιρείας συμβούλων PriceWaterhouseCoopers (PwC), «αποτελούν έναν αποδοτικό τρόπο για ανάπτυξη των πόρων, παρέχοντας υποστήριξη σε επενδύσεις μέσω δανείων, εγγυήσεων, μετοχικού κεφαλαίου ή άλλων μηχανισμών ανάληψης κινδύνων, σε συνδυασμό πιθανώς με επιδοτήσεις επιτοκίου ή εγγυήσεων».

Για παράδειγμα, η κοινοτική συμμετοχή σε ένα έργο μπορεί να γίνει με την καταβολή δανείου με μηδενικό επιτόκιο, το οποίο ο ανάδοχος θα επιστρέφει σε εύλογο χρονικό διάστημα.

Από την ίδια έκδοση της PwC προκύπτει πως απαιτούνται περί τα 17 δισ. ευρώ μόνο για τα βασικά έργα υποδομής σε ενέργεια, τουρισμό και μεταφορές, η συντριπτική πλειονότητα των οποίων (12 δισ. ευρώ) αφορά τις ενεργειακές διασυνδέσεις στον τομέα του φυσικού αερίου και του ηλεκτρισμού. Τμήμα των συγκεκριμένων ενεργειακών επενδύσεων είναι τα 12 έργα, ύψους περί τα 7 δισ. ευρώ, που εντάχθηκαν πρόσφατα στη διαδικασία fast track για ταχεία αδειοδότηση. Βέβαια, για τα περισσότερα από τα έργα πρέπει να βρεθεί και η απαραίτητη χρηματοδότηση.

Στις εκτιμήσεις της εταιρείας συμβούλων πρέπει να προστεθούν και οι προβλέψεις του υπό επεξεργασία Στρατηγικού Πλαισίου Επενδύσεων Μεταφορών (ΣΠΕΜ) που θα παρουσιάσει σύντομα το υπουργείο Υποδομών. Το ΣΠΕΜ προβλέπει τρία σενάρια για τα απαραίτητα έργα και το πλέον φιλόδοξο εξ αυτών ανεβάζει τον πήχη των επενδύσεων στα 16 δισ. ευρώ.

Για λόγους σύγκρισης το συνολικό ύψος των πόρων του επιχειρησιακού προγράμματος "Μεταφορές, Περιβάλλον και Αειοφόρος Ανάπτυξη" του νέου ΕΣΠΑ είναι περίπου 7,5 δισ. μαζί με την κρατική συμμετοχή. Συνεπώς θα απαιτηθούν τεράστια ποσά από τον ιδιωτικό τομέα για να προχωρήσουν ακόμα και τα βασικά έργα υποδομών.

Σημειώστε πως σχεδόν το σύνολο του ποσού από το νέο ΕΣΠΑ οδεύει για την ολοκλήρωση έργων που έχουν ξεκινήσει εδώ και χρόνια, όπως οι μεγάλοι οδικοί άξονες, οι βασικές εργολαβίες του σιδηροδρομικού δικτύου, κ.λπ. Πρόκειται για τα λεγόμενα έργα-γέφυρες, κάποια από τα οποία είχαν ξεκινήσει από το Γ' ΚΠΣ και ακόμα τελειώνουν...

Αναγκαία τα έργα για να υλοποιηθεί το σχέδιο ανάπτυξης

Για να προχωρήσει το στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης που ανακοίνωσε προ εβδομάδων η κυβέρνηση απαιτείται σειρά μεγάλων έργων σε όλους τους στρατηγικούς τομείς. Για να μετατραπεί η Ελλάδα σε ενεργειακό κόμβο χρειάζονται κεφάλαια και τεχνογνωσία ώστε να προχωρήσουν οι αγωγοί φυσικού αερίου (TAP και άλλες διασυνδέσεις) κι οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις με τα νησιά ώστε να προχωρήσει π.χ. μια μεγάλη επένδυση σε υπεράκτιο αιολικό πάρκο και να απαλλαγούν οι πολίτες από το τεράστιο κόστος ηλεκροδότησης των νησιών.

Για να αναβαθμιστεί το τουριστικό προϊόν απαιτούνται επενδύσεις σε δίκτυο από μαρίνες (το Ταμείο Ιδιωτικοποιήσεων σχεδιάζει 2 – 3 μαρίνες για μεγάλα ιδιωτικά σκάφη με την πρώτη να κατασκευάζεται στο Λαύριο), αναβάθμιση των λιμανιών στα νησιά ώστε να υποδέχονται κρουαζιερόπλοια και μεγάλες τουριστικές αναπτύξεις. Για να αναβαθμιστεί το Λαύριο, όμως, απαιτείται και επέκταση του προαστιακού που έχει ενταχθεί στα έργα προτεραιότητας.

Η μετατροπή της Ελλάδας σε κόμβο διαμετακομιστικού εμπορίου είναι εφικτή, όπως έδειξε η αναβάθμιση του Πειραιά από την κινεζική Cosco. Όμως, για να προχωρήσει ο σχεδιασμός οι Κινέζοι έχουν ζητήσει συγκεκριμένα έργα αναβάθμισης του σιδηροδρομικού δικτύου (ηλεκτροκίνηση και σηματοδότηση, επεμβάσεις για αύξηση ταχύτητας κ.λπ.).

Στο Στρατηγικό Σχέδιο Επενδύσεων Μεταφορών (ΣΠΕΜ) προβλέπεται η ολοκλήρωση των υπό εξέλιξη έργων όπως τα έργα υποδομής - επιδομής στο ορεινό τμήμα Τιθορέα - Δομοκός και στο τμήμα Αίγιο (Ροδοδάφνη) - Ρίο (Πάτρας) αλλά και έργα ηλεκτροκίνησης, σηματοδότησης και τηλεδιοίκησης τόσο στα προαναφερθέντα τμήματα όσο και κατά μήκος του υπόλοιπου άξονα. Επιπλέον προωθείται η κατασκευή τριών μεγάλων εμπορευματικών κέντρων σε Θριάσιο, Θεσσαλονίκη και Ηγουμενίτσα, αλλά και σειρά νέων έργων στους οδικούς άξονες όπως π.χ. ο άξονας Ελευσίνα – Θήβα που μειώνει την απόσταση Πάτρας – Θεσσαλονίκης κατά μία ώρα.

Η ανάπτυξη του παραλιακού μετώπου της Αττικής και η αναβάθμιση της πρωτεύουσας απαιτεί μεγάλες αναπλάσεις, αλλά και επέκταση των δικτύων σταθερής τροχιάς όπως η περίφημη γραμμή 4 του μετρό (Γαλάτσι, Κυψέλη, Κέντρο, Κηφισιά) που σχεδιάζεται επί χρόνια. Στο παρελθόν (στις αρχές της δεκαετίας του 2000) "εξετάσθηκε η δυνατότητα ΣΔΙΤ για μετρό και τραμ, αλλά η προσπάθεια δεν καρποφόρησε". Τώρα η διοίκηση της Αττικό Μετρό βάζει πάλι στο τραπέζι το σενάριο χρηματοδότησης, κατασκευής και λειτουργίας τμήματος του δικτύου σταθερής τροχιάς της Αθήνας από ιδιώτες.

Στην πρόσφατη έκδοση της PwC αναφέρεται πως "οι επενδύσεις στα έργα υποδομών έχουν σημαντικό οικονομικό πολλαπλασιαστή της τάξης του 2x και μπορούν να μετακυλίσουν την αύξηση της ζήτησης και σε άλλους παραπλήσιους τομείς οικονομικής δραστηριότητας, αρχικά στους κλάδους της τσιμεντοβιομηχανίας και της βιομηχανίας μετάλλων και, στη συνέχεια, σε ολόκληρη την ελληνική οικονομία. Ανάλογος είναι και ο οικονομικός πολλαπλασιαστής του τουρισμού, στην περιοχή του 2x, συνδεόμενος σημαντικά με τους κλάδους της εστίασης, της τροφοδοσίας, των μεταφορών αλλά και των κατασκευών".