Ολες οι «ανατροπές» στους διαγωνισμούς του Δημοσίου

Υποχρεωτικά μέσω του Εθνικού Συστήματος Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΣΗΔΗΣ) πρέπει να προωθούν κάθε διαγωνισμό άνω των 60.000 ευρώ (πλην ΦΠΑ) όλοι οι φορείς του δημοσίου, σύμφωνα με το πολυνομοσχέδιο που κατατέθηκε στη Βουλή.

Το πολυνομοσχέδιο προβλέπει πως η έναρξη εφαρμογής της συγκεκριμένης πρόβλεψης θα καθοριστεί με απόφαση του υπουργού Ανάπτυξης. Επιπλέον, όλες οι προκηρύξεις κρατικών οργανισμών πρέπει να καταχωρίζονται στο Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημοσίων Συμβάσεων (ΚΗΜΔΗΣ) ώστε να έχουν πρόσβαση οι πολίτες και οι ενδιαφερόμενοι.

Σχεδόν 200 σελίδες του πολυνομοσχεδίου αφορούν το νέο καθεστώς στις προμήθειες του δημοσίου και τις κρατικές συμβάσεις με ενσωμάτωση κοινοτικών οδηγιών που εκκρεμούν επί χρόνια. Στόχος είναι να αυξηθεί ο έλεγχος στους διαγωνισμούς που προκηρύσσει κάθε δημόσια υπηρεσία, να ενισχυθούν η δημοσιότητα και η διαφάνεια και να απλοποιηθεί η διαδικασία προκήρυξης, επιλογής αναδόχου και ανάθεσης. Προβλέπεται, για παράδειγμα, πως δεν θα μπορεί κάθε φορέας να προκηρύσσει διαγωνισμό όποτε θέλει χωρίς να έχει νωρίτερα παρουσιάσει ετήσιο πλάνο με τις ανάγκες του σε προϊόντα ή υπηρεσίες.

Η φάμπρικα π.χ. των «διαγωνισμών μελετών» κοστίζει δεκάδες εκατομμύρια κάθε χρόνο στο δημόσιο, όπως είχε επισημανθεί και σε έκθεση του ΟΟΣΑ. Το ίδιο ισχύει με τις προμήθειες υλικών, οι οποίες γίνονται χωρίς κεντρικό σχεδιασμό και με αμφισβητούμενες διαδικασίες, με αποτέλεσμα οι διαγωνισμοί του δημοσίου να είναι προνομιακό πεδίο για ορισμένους και μακρινό όνειρο για πολλές επιχειρήσεις.

Το πολυνομοσχέδιο προβλέπει πως θα υπάρχουν δύο εθνικές Κεντρικές Αρχές Προμηθειών (η Γενική Διεύθυνση Κρατικών Προμηθειών της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου του υπουργείου Ανάπτυξης και η Επιτροπή Προμηθειών Υγείας του υπουργείου Υγείας), οι οποίες θα μπορούν να προκηρύσσουν ενιαίους διαγωνισμούς για προϊόντα και υπηρεσίες που καλύπτουν τις ανάγκες πολλών υπηρεσιών του δημοσίου. Για παράδειγμα, η Γενική Διεύθυνση Κρατικών Προμηθειών μπορεί να προκηρύξει διαγωνισμό για τις ανάγκες των υπουργείων σε χαρτί. Πάντως, προβλέπεται πως με απόφαση του υπουργού Ανάπτυξης μπορούν να καθορίζονται και άλλες εθνικές Κεντρικές Αρχές.

Στο πολυνομοσχέδιο περιλαμβάνονται με λεπτομέρεια οι διάφοροι τρόποι που μπορεί να ακολουθήσει το δημόσιο για την προμήθεια αγαθών ή υπηρεσιών (διαγωνισμοί, συμφωνίες-πλαίσιο, ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί, ανταγωνιστικός διάλογος κ.λπ.). Προβλέπονται ελάχιστα χρονικά περιθώρια (π.χ. 52 ημέρες) από τη δημοσίευση μιας προκήρυξης μέχρι την κατάθεση προσφορών ώστε να περιοριστεί η δραστηριότητα των τρωκτικών.

Περιλαμβάνονται, επίσης, αυστηροί κανόνες για τη σχέση μεταξύ στελεχών του δημοσίου οργανισμού που προκηρύσσει έναν διαγωνισμό και των υποψηφίων αναδόχων. Για παράδειγμα θεωρείται σύγκρουση συμφερόντων αν ένας υποψήφιος είναι σύζυγος ή συγγενής «εξ αίματος ή εξ αγχιστείας, κατ' ευθεία μεν γραμμή απεριορίστως, εκ πλαγίου δε έως και τέταρτου βαθμού» με υπάλληλο ή μέλος διοίκησης κρατικού οργανισμού.

Ειδικά για τις κλειστές διαδικασίες (όταν καλείται συγκεκριμένος αριθμός υποψηφίων και δεν γίνεται ανοικτός διαγωνισμός στον οποίον μπορούν να συμμετάσχουν όσοι καλύπτουν συγκεκριμένες απαιτήσεις) προβλέπεται πως μια κρατική υπηρεσία είναι υποχρεωμένη να καλέσει τουλάχιστον πέντε υποψηφίους. Στη διαδικασία διαπραγμάτευσης κατόπιν δημοσίευσης προκήρυξης και στη διαδικασία του ανταγωνιστικού διαλόγου, ο ελάχιστος αριθμός είναι τρεις.

Συγκεκριμένα όρια προβλέπονται και για το παράβολο που πρέπει να καταθέσει ένας υποψήφιος σε κρατικό διαγωνισμό, ο οποίος προσφεύγει στη Δικαιοσύνη επειδή θεωρεί πως αδικήθηκε.

Απλοποιείται, επίσης, η διαδικασία της προσφυγής και ορίζεται το αρμόδιο δικαστήριο για την εξέτασή της. Για παράδειγμα, για την κατάθεση αίτησης ασφαλιστικών μέτρων ένας υποψήφιος πληρώνει παράβολο το οποίο μπορεί να είναι ανάλογο με τον προϋπολογισμό της υπό ανάθεση σύμβασης (χωρίς τον ΦΠΑ). Δεν μπορεί το κατώτατο όριο να είναι μικρότερο των 200 ευρώ και το ανώτατο να υπερβαίνει τις 50.000 ευρώ. Σε περίπτωση ποσοστιαίου υπολογισμού του παραβόλου, το ποσοστό δεν πρέπει να υπερβαίνει το 1% επί της εκτιμώμενης αξίας της σύμβασης.

Οι κρατικές υπηρεσίες πάντως εξακολουθούν να έχουν περιθώρια ελιγμών για προμήθειες αγαθών ή υπηρεσιών ύψους κάτω των 60.000 ευρώ. Αν η προμήθεια είναι κάτω των 60.000 ευρώ μπορούν να προσφύγουν στη διαδικασία του συνοπτικού διαγωνισμού. Προσφυγή στη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης επιτρέπεται όταν η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης, χωρίς ΦΠΑ, είναι ίση ή κατώτερη από το ποσό των 20.000 ευρώ.