Ασφαλιστικό: Πού θα βρεθούν τα χρήματα για τις ανατροπές

Ξηλώνεται σιγά σιγά το σκηνικό στην κοινωνική ασφάλιση που είχε στηθεί τα τελευταία 5 χρόνια, με 24 νόμους και εκατοντάδες διατάξεις που οδηγούσαν όχι μόνο σε μειώσεις συντάξεων και αλλαγές στους όρους και τις προϋποθέσεις συνταξιοδότησης, αλλά και σε μια κεντρική πολιτική επιλογή, σταδιακής μείωσης της συμμετοχής του κράτους στη χρηματοδότηση των ταμείων.

Οι πολιτικές επιλογές της νέας κυβέρνησης και της ηγεσίας του υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Ασφάλισης, με επικεφαλής τον αναπληρωτή υπουργό Δημήτρη Στρατούλη, περνούν μέσα από μιας καίριας σημασίας, πολιτική επιλογή που αφορά στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης που θα ισχύει στην Ελλάδα τα επόμενα χρόνια. Πρόκειται για την εφαρμογή ή όχι βασικών διατάξεων του νόμου 3863, γνωστού ως «νόμου Λοβέρδου - Κουτρουμάνη», αλλά και μιας σειράς εκκρεμών διατάξεων, με άμεση δημοσιονομική επίπτωση στην εκτέλεση του προϋπολογισμού των ασφαλιστικών οργανισμών.

Το πρώτο δείγμα γραφής, αφορά στην άρνηση του κ. Στρατούλη να υπογράψει υπουργική απόφαση που ήταν έτοιμη, στο γραφείο του απελθόντα υπουργού Γ. Βρούτση και αφορούσε στη μείωση των επικουρικών συντάξεων που χορηγεί το ΕΤΕΑ, το ενιαίο υπερ-επικουρικό των μισθωτών, σε περισσότερους από 1 εκατ. συνταξιούχους, κατά 8% έως 15%.

Ο χρόνος αλλά και τα οικονομικά δεδομένα των ταμείων δεν είναι σύμμαχοι της νέας ηγεσίας του υπουργείου, ενώ στους ώμους των κ. Στρατούλη - Ρωμανιά πέφτει το βάρος αφενός των ταμειακών ελλειμμάτων που θέτουν σε κίνδυνο ακόμη και την έγκαιρη καταβολή των συντάξεων, όπως ο ίδιος ο Γενικός Γραμματέας Κοινωνικών Ασφαλίσεων άφησε να εννοηθεί, αφετέρου των επιβαρύνσεων που προκύπτουν από την δεκάδες ανατροπές για τις οποίες δεσμεύεται η νέα κυβέρνηση. Μόνο η μη εφαρμογή των μειώσεων στο ΕΤΕΑ, κοστολογείται σύμφωνα με τους πλέον συντηρητικούς υπολογισμούς, 380 εκατ. ευρώ, που θα έρθουν να προστεθούν στα ελλείμματα άνω του 1,5 δισ. ευρώ.

Ο νόμος Λοβέρδου-Κουτρουμάνη

Στο κάδρο των ανατροπών μπαίνει και ο νόμος Λοβέρδου-Κουτρουμάνη που ψηφίστηκε το 2010, και αποτέλεσε την πρώτη, ουσιαστική αλλά και καθοριστικής σημασίας παρέμβαση της τρόικας στη δομή και τη λειτουργία της κοινωνικής ασφάλισης της Ελλάδας.

Ο νόμος αυτός, εισάγει ένα «κεφαλαιοποιητικού» τύπου σύστημα ασφάλισης, που ο εργαζόμενος, μετά από 40 χρόνια εργασίας ή μετά τη συμπλήρωση του 67ου έτους της ηλικίας του θα λαμβάνει κύρια σύνταξη, κατά τι μικρότερη από το μισό του μέσου μισθού του. Βάσει του νέου συστήματος που έχει καθοριστεί από το 2010, το μέσο ποσοστό αναπλήρωσης δεν θα ξεπερνά το 50%, όπως καταδεικνύεται και στην αναλογιστική έκθεση που έχει ολοκληρώσει η Εθνική Αναλογιστική Αρχή. Η συμμετοχή του κράτους σταδιακά, περιορίζεται στην καταβολή της βασικής σύνταξης ύψους 360 ευρώ.

Η αναπληρωτής υπουργός Κοινωνικών Ασφαλίσεων Δημήτρης Στρατούλης από την πρώτη κιόλας ημέρα παρουσίας του στο υπουργείο, προανήγγειλε την κατάργηση κάθε νόμου που εισάγει «κεφαλαιοποιητικού τύπου» χαρακτηριστικά στο σύστημα.

Ξηλώνοντας τον βασικό κορμό του συστήματος, τίθενται υπό αμφισβήτηση μια σειρά επιπλέον παρεμβάσεων που στήριζαν τον κεντρικό στόχο, όπως για παράδειγμα η συγχώνευση των επικουρικών ταμείων με τη δημιουργία του Ενιαίου Ταμείου Επικουρικής Ασφάλισης και η εφαρμογή της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος. Σε αυτό το πλαίσιο άλλωστε, εντάσσονται οι δεσμεύσεις ότι δεν θα μειωθούν περαιτέρω οι συντάξεις, τόσο οι κύριες, όσο και οι επικουρικές.

Βέβαια, τυπικά, όσοι ασφαλισμένοι θεμελιώνουν δικαίωμα συνταξιοδότησης και καταθέτουν αίτηση, για παράδειγμα σήμερα, βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας θα πρέπει να λάβουν βασική σύνταξη και αναλογικό ποσό, για τα έτη ασφάλισης από την 1η Ιανουαρίου 2011 και μετά. Κανείς στις διοικήσεις των ασφαλιστικών ταμείων δεν γνωρίζει πως θα γίνει ο υπολογισμός των συντάξεων, οι δηλώσεις πάντως συνηγορούν στο ότι δεν θα εφαρμοστεί ο νόμος Λοβέρδου – Κουτρουμάνη. Βέβαια, οι εκκρεμότητες που υπάρχουν συνδυάζονται με τα ελλείμματα και αφορούν τη χορήγηση του εφάπαξ βοηθήματος, την εφαρμογή του συντελεστή βιωσιμότητας στα εφάπαξ και επικουρικά ταμεία, τα οικονομικά προβλήματα στο επικουρικό ταμείο ΕΤΕΑ και σε μικρότερη έκταση στο ΕΤΑΤ, το Μετοχικό Ταμείο Πολιτικών Υπαλλήλων (ΜΤΠΥ), τον ΟΑΕΕ και τα μετοχικά ταμεία των Ενστόλων.

Στον αέρα βρίσκεται και το ΕΚΑΣ, καθώς εκκρεμεί η υπουργική απόφαση που θα προσδιορίζει το ύψος της παροχής για το 2015, ενώ ο σχεδιασμός της απελθούσας ηγεσίας του υπουργείου αφορούσε στην αντικατάσταση του ΕΚΑΣ από το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα. Πρόκειται για θέματα τα οποία χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης, ενώ περνούν μέσα και από την αποκάλυψη του σχεδίου χρηματοδότησης των ταμείων.

Η χρηματοδότηση

Σύμφωνα με τον Γενικό Γραμματέα Κοινωνικών Ασφαλίσεων Γιώργο Ρωμανιά, υπάρχουν έτοιμες για αξιοποίηση, 24 διαφορετικές πηγές χρηματοδότησης του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. Κάποιες από αυτές, χωρίς ιδιαίτερη εξειδίκευση έχουν εμφανιστεί είτε στο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, προεκλογικά, είτε στις προτάσεις της ΓΣΕΕ προς τις προηγούμενες ηγεσίες της κοινωνικής ασφάλισης.

Μεταξύ αυτών, συγκαταλέγονται η εφαρμογή ειδικού φόρου υπέρ του ασφαλιστικού αποθεματικού στις δαπάνες συμμετοχής σε τυχερά παιγνίδια, λαχεία, ΛΟΤΤΟ, ΠΡΟΠΟ, καζίνο κ.λπ. Πρόσθετος φόρος πιθανότατα να επιβαρύνει και τις επιχειρήσεις τυχερών παιχνιδιών.

Υπέρ του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης θα μπορούσε να διοχετευθούν, βάσει των σχεδιασμών, μέρος από τα πρόστιμα που επιβάλλονται για φοροδιαφυγή, ή ακόμη και από την Αρχή Ανταγωνισμού και γενικά από πρόστιμα που επιβάλλουν οι ανεξάρτητες αρχές.

Εξετάζονται επίσης, η επιβολή φόρου σε κάποιες τραπεζικές συναλλαγές (π.χ. εμβάσματα εξωτερικού, όχι όμως και στις συναλλαγές των μισθωτών - συνταξιούχων), υπέρ της κοινωνικής ασφάλισης, αν και προεκλογικά η κυβέρνηση φάνηκε να παίρνει αποστάσεις από τη συγκεκριμένη πρόταση. Υπό εξέταση είναι και η εισφορά στους προμηθευτές που συμμετέχουν σε δημόσιους διαγωνισμούς.

Δεν αποκλείεται μάλιστα, στο τελικό σχέδιο που θα παρουσιαστεί από τον ίδιο τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, κατά τις προγραμματικές δηλώσεις στη Βουλή, να επιβληθεί και «πράσινος φόρος» στις επιχειρήσεις που μολύνουν το περιβάλλον.