«Αιώνια» ομόλογα και τίτλοι με ρήτρα ανάπτυξης: Πού και πότε έχουν χρησιμοποιηθεί

Πολλά έχουν γραφτεί και ειπωθεί τις τελευταίες 24 ώρες αναφορικά με την πρόταση Βαρουφάκη για την αντικατάσταση του ελληνικού χρέους με αναπτυξιακά ομόλογα και τίτλους χωρίς λήξη (perpetual bonds). Οι αντιδράσεις ήταν πολλές και προς τις δύο κατευθύνσεις. Η αλήθεια όμως, είναι πως δεν πρόκειται για μία καινοφανή πρόταση.

Η Ελλάδα έχει ήδη ομόλογα που συνδέονται με το ΑΕΠ από την αναδιάρθρωση του χρέους το 2012. Προέκυψαν με τη μορφή warrants σε υφιστάμενους ομολογιούχους που παίρνουν μέγιστο επιτόκιο 1% επί της ονομαστικής αξίας ετησίως την περίοδο 2015 – 2042, εάν το ελληνικό ΑΕΠ πετύχει μία ομάδα περίπλοκων στόχων.

Κατά τη δεκαετία του 1990, Κόστα Ρίκα, Βουλγαρία και Βοσνία Ερζεγοβίνη επίσης στράφηκαν στα αναπτυξιακά ομόλογα, όπως έκανε και η Αργεντινή μετά την χρεοκοπία του 2002. Παρομοίως, το Μεξικό έχει εκδώσει ομόλογα που συνδέονται με τις τιμές του πετρελαίου.

Αυτοί οι τίτλοι πληρώνουν περισσότερο στους ομολογιούχους όταν τα πράγματα πηγαίνουν καλά και λιγότερο κατά την περίοδο των ισχνών αγελάδων. Οι υποστηρικτές τους αναφέρουν ότι προσφέρουν προστασία στους εκδότες – ειδικότερα σε περιόδους οικονομικής συρρίκνωσης – εφόσον οι πιστωτές είναι διατεθειμένοι να δεχθούν αυτή την ευελιξία.

«Την πρόταση για αναπτυξιακά ομόλογα έχει κατά καιρούς προωθήσει ο οικονομολόγος Robert Shiller, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Τράπεζα της Αγγλίας» σχολιάζουν οι Financial Times.

Υπάρχει όμως, και έντονη κριτική. Τα αναπτυξιακά ομόλογα αφενός προϋποθέτουν απόλυτη εμπιστοσύνη στα στοιχεία που εκδίδει η δανειζόμενη χώρα για το ΑΕΠ της. Αφετέρου υπάρχει το μείζον θέμα του καθορισμού του επιτοκίου.

Ο Alberto Gallo της RBS εκτιμά πως εάν ξεπεραστούν αυτά τα πρακτικά θέματα, τότε τα αναπτυξιακά ομόλογα είναι καλύτερη πρόταση για τους δανειστές από ότι η πιο συμβατική προσέγγιση. «Για το δημόσιο χρέος, η ελπίδα είναι πως η μείωση των επιτοκίων και η επιμήκυνση της διάρκειας των ομολόγων, τελικά θα κάνουν το χρέος να εξαφανιστεί» δηλώνει ο κ. Gallo και συμπληρώνει: «Αυτό είναι μάλλον απίθανο. Για την πιστώτρια χώρα αυτά τα ομόλογα  προσφέρουν μία ελπίδα αποπληρωμής και αποφυγής του κινδύνου των βέβαιων ζημιών που συνεπάγεται το κούρεμα».  

Τα ομόλογα χωρίς λήξη έχουν πιο μακρά ιστορία. Το 1751, ο Βρετανός πρωθυπουργός Henry Pelham κάλυψε όλο το βρετανικό χρέος με ομόλογα που πλήρωναν τόκο, αλλά δεν είχαν καμία προϋπόθεση για την αποπληρωμή της ονομαστικής τους αξίας. 

Η Ολλανδία και η Πορτογαλία προχώρησαν το 2012 σε μικρές εκδόσεις ομολόγων χωρίς λήξη, ενώ το υπουργείο Οικονομικών της Βρετανίας δηλώνει ότι εξετάζει αυτό το ενδεχόμενο ώστε να εκμεταλλευθεί τα χαμηλά επιτόκια στην αγορά και να μειώσει το μελλοντικό κόστος εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους.

 «Νομικά δεν επιτρέπεται στην ΕΚΤ να παρατείνει τα δάνειά της» επισημαίνουν οι Financial Times και συμπληρώνουν: «Θεωρητικώς όμως, η Ελλάδα θα μπορούσε να επιμηκύνει τις αποπληρωμές με δάνεια πολύ μεγαλύτερης διάρκειας από το μηχανισμό στήριξης της ευρωζώνης για να αποπληρώσει τα δάνεια προς την ΕΚΤ. Για να γίνει αυτό όμως, απαιτείται επίσημο πρόγραμμα διάσωσης από την ευρωζώνη, δηλαδή αυτό ακριβώς που θέλει να αποφύγει η Αθήνα» καταλήγουν οι FT.