Τέσσερα «αντίδοτα» στις ιδιωτικοποιήσεις ψάχνει η κυβέρνηση

Με το νέο ΕΣΠΑ να βρίσκεται υπό επεξεργασία (ήδη η Κομισιόν επέστρεψε για διορθώσεις στο «εγκεκριμένο» επιχειρησιακό πρόγραμμα Μεταφορών και Περιβάλλοντος), τις ελληνικές τράπεζες να λειτουργούν στη ζώνη του λυκόφωτος και με τον κρατικό προϋπολογισμό σε τεντωμένο σχοινί, στο νέο επιτελείο του υπερυπουργείου Ανάπτυξης, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού αναζητούν λύσεις για τη χρηματοδότηση των μεγάλων ή μικρότερων έργων υποδομής.

Ήδη κυκλοφορούν πληροφορίες περί επεξεργασίας σχεδίου για χρηματοδότηση επενδύσεων μέσω «ομολόγων έργου» (project bonds) και τιτλοποίησης μελλοντικών εσόδων. Επιπλέον, επικρατούν ήδη δεύτερες σκέψεις για τον θεσμό των Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), που κατά τον υπουργό Ανάπτυξης Γιώργο Σταθάκη επρόκειτο να καταργηθεί. Τώρα κάποιοι στην κυβέρνηση πιστεύουν πως είναι ένα ακόμα χρήσιμο εργαλείο, με τις κατάλληλες προσαρμογές. Ταυτόχρονα στις προεκλογικές εξαγγελίες του ΣΥΡΙΖΑ περιλαμβάνεται και η ίδρυση αναπτυξιακής τράπεζας. Προϋπόθεση πάντως για την εφαρμογή αρκετών από τα σενάρια είναι η βελτίωση της πιστοληπτικής αξιολόγησης της χώρας και η επιστροφή των ξένων επενδυτών στην Ελλάδα.

Στην κυβέρνηση θεωρούν πως τέτοια εναλλακτικά εργαλεία μπορούν να αποτελέσουν το αντίδοτο σε κάποιες ιδιωτικοποιήσεις που θα ματαιωθούν. Γνωρίζουν πως ακόμα και το περίφημο Σχέδιο Γιούνκερ προβλέπει κυρίως την κινητοποίηση ιδιωτικών πόρων καθώς ελάχιστα είναι τα κοινοτικά κονδύλια που θα διατεθούν. Ούτως ή άλλως πρέπει να συμπληρώσουν τα πενιχρά κοινοτικά κονδύλια του επόμενου ΕΣΠΑ αφού μεγάλο τμήμα των οποίων οδεύει όχι για νέα έργα, αλλά για έργα-γέφυρες, κάποια από τα οποία σέρνονται επί χρόνια. Τα διαθέσιμα κονδύλια για έργα από το αντίστοιχο επιχειρησιακό πρόγραμμα του νέου ΕΣΠΑ είναι γύρω στα 4,5 δισ. ευρώ (κοινοτικοί και εθνικοί πόροι), ενώ μόνο για την ολοκλήρωση ημιτελών έργων και την υλοποίηση όσων έχει υποσχεθεί η προηγούμενη κυβέρνηση απαιτούνται πολλαπλάσια κεφάλαια.

Σε μια πρόσφατη μελέτη της εταιρείας συμβούλων PwC αναφερόταν πως «η αξία των έργων υποδομών στην Ελλάδα που είτε βρίσκονται υπό εκτέλεση είτε έχουν ανατεθεί και αναμένεται να ολοκληρωθούν ως το 2022 ανέρχεται σε 20 δισ. ευρώ». Με βάση τη συγκεκριμένη εκτίμηση, απαιτείται ετήσια δαπάνη μεταξύ 2,5 και 5 δισ. ευρώ για έργα υποδομών όταν τα κρατικά και κοινοτικά κονδύλια είναι ελάχιστα. Στην ίδια μελέτη αναφερόταν πως «το κυριότερο εμπόδιο για την αναζωογόνηση των επενδύσεων σε έργα υποδομών είναι η έλλειψη πρόσβασης σε ιδιωτική μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση».

Τα ομόλογα έργου

Σύμφωνα με την PwC, η έκδοση ομολόγων έργου διεθνώς έχει αυξηθεί παγκοσμίως από περίπου 2 δισ. δολάρια το πρώτο εξάμηνο του 2009 σε 15 δισ. δολάρια το πρώτο εξάμηνο του 2014. Ενδεικτικά, ο όγκος των ευρωπαϊκών ομολόγων έργου τον Δεκέμβριο του 2013 ανερχόταν σε 8,7 δισ. δολάρια και ήταν πέντε φορές μεγαλύτερος από τον Δεκέμβριο του 2012 (1,8 δισ. δολάρια).

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημιούργησε το 2012 το «Project Bond Ιnitiative» (PBI) είναι ένα εργαλείο μετάθεσης κινδύνου, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) για την προσέλκυση επενδυτών από τις κεφαλαιαγορές στους κλάδους μεταφορών, ενέργειας και τεχνολογίας. Μέχρι στιγμής, πάντως, η προσπάθεια βρίσκεται σε αρχικό στάδιο με την Κομισιόν να υποστηρίζει πως καταλυτική ημερομηνία για την πλήρη λειτουργία του θεσμού θα είναι το 2016.

Τα ΣΔΙΤ ή συμπράξεις με συμβάσεις παραχώρησης

Η ακύρωση των τεσσάρων διαγωνισμών για κατασκευή εργοστασίων επεξεργασίας απορριμμάτων από την περιφερειάρχη Ρένα Δούρου και οι πρόσφατες δηλώσεις του κ. Σταθάκη περί κατάργησης του θεσμού των ΣΔΙΤ προκάλεσαν αναστάτωση στην αγορά. Κυρίως επειδή βρίσκονται σε τελικό στάδιο πέντε διαγωνισμοί με ΣΔΙΤ για μονάδες επεξεργασίας απορριμμάτων ανά την Ελλάδα (έχουν επιλεγεί οι ανάδοχοι χωρίς να έχουν υπογραφεί οι συμβάσεις).

Ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος Γιάννης Τσιρώνης υποστήριξε χθες στη Βουλή πως η κυβέρνηση θα προχωρήσει σε «επανεξέταση των ενεργών διαγωνισμών κατασκευής μονάδων επεξεργασίας με τη μέθοδο ΣΔΙΤ» και θα ενθαρρύνει «συνεταιριστικές πρωτοβουλίες διαχείρισης απορριμμάτων σε αρωγή των δημοτικών υπηρεσιών».

Ωστόσο κάποιοι στην κυβέρνηση υποστηρίζουν πως υπάρχουν περιθώρια εφαρμογής του θεσμού, έστω με αλλαγές ώστε τα έργα να είναι φθηνότερα. Επισημαίνουν και την έμφαση που φαίνεται να δίνει η κυβέρνηση στις συμβάσεις παραχώρησης ως αντίδοτο στην ακύρωση διαγωνισμών ιδιωτικοποιήσεων.

Στη μελέτη της PwC αναφέρεται πως παραδοσιακά στην Ελλάδα η ιδιωτική χρηματοδότηση καλύπτει το 15% του συνολικού προϋπολογισμού, η δημόσια χρηματοδότηση (κράτος, Ε.Ε.) ανέρχεται γύρω στο 40%, ενώ το υπόλοιπο προέρχεται από τραπεζικό δανεισμό. Όμως, «η αυξανόμενη ανάγκη για δαπάνες σε έργα υποδομών σε συνδυασμό με την ιδιαίτερα περιορισμένη δυνατότητα κρατικής χρηματοδότησης και τους περιορισμούς των ελληνικών τραπεζών επιβάλλει την αναζήτηση νέων χρηματοδοτικών μέσων». Οι ΣΔΙΤ και τα ομόλογα έργου «θα οδηγήσουν σε μεγαλύτερη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στη χρηματοδότηση των έργων υποδομών, προσθέτοντας ένα στοιχείο χαμηλού κινδύνου στα χαρτοφυλάκια των θεσμικών επενδυτών».

Τιτλοποίηση μελλοντικών εσόδων

Κυβερνητικά στελέχη εμφανίζονται τις τελευταίες ημέρες να υποστηρίζουν πως πρόκειται να αξιοποιήσουν και το μοντέλο της τιτλοποίησης μελλοντικών εσόδων προκειμένου να χρηματοδοτήσουν επενδύσεις. Βέβαια, η εφαρμογή ενός τέτοιου μοντέλου προϋποθέτει πως αξιοποιούνται περιουσιακά στοιχεία που έχουν έσοδα. Για παράδειγμα, όταν το Ταμείο Ιδιωτικοποιήσεων (ΤΑΙΠΕΔ) επιχείρησε να τιτλοποιήσει μελλοντικά έσοδα από ακίνητα διαπίστωσε πως δεν υπήρχε (μεταξύ των περίπου 80.000 ακινήτων της Εταιρείας Ακινήτων Δημοσίου!) επαρκής αριθμός ακινήτων με εξασφαλισμένη ροή εσόδων από μισθώματα κ.λπ. Ετσι το σχέδιο πάγωσε μέχρι να υπάρξει ξεκαθάρισμα της κρατικής περιουσίας και να βρεθούν αρκετά ακίνητα με σίγουρο εισόδημα για το δημόσιο.

Η αναπτυξιακή τράπεζα

Τις τελευταίες ημέρες πυκνώνουν και οι πληροφορίες περί του σχεδίου μετατροπής του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων σε αναπτυξιακή τράπεζα μέσω της οποίας θα χρηματοδοτούνται επενδύσεις. Στην κυβέρνηση έχουν κατατεθεί διάφορες προτάσεις για τον τρόπο με τον οποίο θα δημιουργηθεί ο κουμπαράς της αναπτυξιακής τράπεζας, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και η τιτλοποίηση μελλοντικών εσόδων του δημοσίου π.χ. από φόρους. Εχουν, επίσης, υπάρξει προτάσεις για ενίσχυση του ρόλου των συνεταιριστικών τραπεζών για τη χρηματοδότηση μικρών επιχειρήσεων και περιφερειακών έργων.