Βαρουφάκης στους ΝΥΤ: Γιατί δεν θα σπάσουμε τις κόκκινες γραμμές μας

Τους λόγους για τους οποίους η Αθήνα παίζει "καθαρό παιχνίδι" στη διαπραγμάτευση με τους εταίρους εξηγεί ο υπουργός Οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης σε άρθρο του στους New York Times με τίτλο "Δεν υπάρχει χρόνος για παιχνίδια στην Ε.Ε". 

Ο κ. Βαρουφάκης αναφέρει συγκεκριμένα:  

Γράφω αυτό το κομμάτι στο περιθώριο μιας κρίσιμης διαπραγμάτευσης με τους δανειστές της χώρας – μιας διαπραγμάτευσης το αποτέλεσμα της οποίας ενδέχεται να σηματοδοτήσει μια ολόκληρη γενιά και ίσως αποτελέσει σημείο καμπής στο εξελισσόμενο πείραμα της νομισματικής ένωσης στην Ευρώπη.

Οι θιασωτές της θεωρίας των παιγνίων αναλύουν τις διαπραγματεύσεις σαν να ήταν ένα παιχνίδι μοιράσματος πίτας μεταξύ παικτών που ενδιαφέρονται μόνο για τον εαυτό τους. Επειδή έχω περάσει πολλά χρόνια στην προηγούμενη καριέρα μου ως ακαδημαϊκός αναλύοντας τη θεωρία των παιγνίων, κάποιοι σχολιαστές σπεύδουν να υποθέσουν ότι ως νέος υπουργός Οικονομικών στην Ελλάδα επινοώ μπλόφες, στρατηγήματα και εναλλακτικές επιλογές, προσπαθώντας να βελτιώσω την αδύναμη διαπραγματευτική θέση της χώρας.

Κανείς δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την αλήθεια.

Στην πραγματικότητα, η εμπειρία μου στη θεωρία των παιγνίων με έχει πείσει ότι θα ήταν ξεκάθαρη τρέλα να θεωρήσω τις τρέχουσες διαπραγματεύσεις μεταξύ της Ελλάδας και των εταίρων μας ως ένα παιχνίδι που μπορεί να κερδηθεί ή να χαθεί μέσα από μπλόφες και κινήσεις τακτικής.

Το πρόβλημα με τη θεωρία των παιγνίων, όπως συνήθιζα να λέω στους μαθητές μου, είναι ότι παίρνει ως δεδομένα τα κίνητρα των παικτών. Στο πόκερ ή στο μπλακτζάκ, αυτή η υπόθεση δεν έχει πρόβλημα. Όμως στις τρέχουσες διαπραγματεύσεις μεταξύ των εταίρων μας στην Ε.Ε. και της νέας ελληνικής κυβέρνησης, το όλο ζήτημα είναι να σφυρηλατηθούν νέα κίνητρα. Να δημιουργηθεί μια νέα λογική που υπερβαίνει τους εθνικούς διαχωρισμούς και τον διαχωρισμό δανειστών - δανειζόμενων και θέτει το κοινό καλό της Ευρώπης πάνω από τη μικροπολιτική και τα δόγματα που αποδεικνύονται τοξικά αν γενικευθούν και τη γενικότερη λογική του 'εμείς εναντίον των άλλων'.  

Ως υπουργός Οικονομικών μιας μικρής χώρας με δημοσιονομικές πιέσεις, χωρίς δική μας κεντρική τράπεζα και με πολλούς από τους υπόλοιπους εταίρους να μας αντιμετωπίζουν ως προβληματικό πιστωτή, είμαι πεπεισμένος ότι έχουμε μόνο μια επιλογή: να αποφύγουμε την όποια πρόκληση να διαχειριστούμε αυτήν την κρίσιμη στιγμή ως ένα πείραμα στρατηγικής και αντ' αυτού, να παρουσιάσουμε έντιμα τα γεγονότα σε σχέση με την κοινωνική οικονομία της Ελλάδας, να καταθέσουμε τις προτάσεις για την ανάκαμψη της Ελλάδας, να εξηγήσουμε γιατί είναι προς το συμφέρον της Ευρώπης και να αποκαλύψουμε τις κόκκινες γραμμές, πέραν των οποίων η λογική και το καθήκον δεν μας επιτρέπουν να προχωρήσουμε.

Η μεγάλη διαφορά μεταξύ της νέας κυβέρνησης της χώρας και της παλαιότερης είναι διπλή: Είμαστε αποφασισμένοι να συγκρουστούμε με τα μεγάλα συμφέροντα για να προχωρήσουμε στην επανεκκίνηση της χώρας και να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη των εταίρων μας. Επίσης, είμαστε αποφασισμένοι να μην αφήσουμε να μας φερθούν ως μια αποικία χρέους που θα έπρεπε να υποφέρει. Η αρχή της μεγαλύτερης λιτότητας για τις πιο πιεσμένες οικονομίες θα ήταν γραφική εάν δεν προκαλούσε τόσο μεγάλα και άσκοπα δεινά. 

Συχνά με ρωτούν: «Τι θα γίνει, αν ο μοναδικός τρόπος για να εξασφαλίσετε χρηματοδότηση είναι να πατήσετε τις κόκκινες γραμμές σας και να δεχτείτε μέτρα τα οποία θεωρείται ότι αποτελούν μέρος του προβλήματος και όχι της λύσης;» Πιστός στην αρχή ότι δεν έχω δικαίωμα να μπλοφάρω, απαντώ το εξής: Οι γραμμές που έχω παρουσιάσει ως κόκκινες δεν θα παραβιαστούν. Αλλιώς δεν θα ήταν κόκκινες γραμμές, θα ήταν μπλόφα. 

«Κι αν αυτό προκαλέσει στους πολίτες σας περισσότερο πόνο;» -με ρωτούν. «Σίγουρα είναι μπλόφα».
Το πρόβλημα με αυτό το επιχείρημα είναι ότι θεωρεί δεδομένο, όπως και η θεωρία των παιγνίων, ότι ζούμε υπό την τυραννία των επιπτώσεων. Ότι δεν υπάρχει δυνατότητα να κάνουμε αυτό που πρέπει απλώς και μόνο επειδή είναι …σωστό, και όχι στο πλαίσιο μιας στρατηγικής.

Απέναντι σε τέτοιο κυνισμό, η νέα ελληνική κυβέρνηση θα καινοτομήσει. Θα απέχουμε, ανεξαρτήτως επιπτώσεων, από συμφωνίες που είναι εσφαλμένες για την Ελλάδα και εσφαλμένες για την Ευρώπη. Το παιχνίδι «αδιάφορο σφύριγμα με πίστωση χρόνου» που ξεκίνησε όταν το δημόσιο χρέος της Ελλάδας κατέστη το 2010 μη εξυπηρετήσιμο, θα σταματήσει. Όχι άλλα δάνεια –μέχρι να έχουμε ένα αξιόπιστο πρόγραμμα για ανάπτυξη της οικονομίας έτσι ώστε να μπορούμε να ξεπληρώσουμε τα δάνεια, να βοηθήσουμε την μεσαία τάξη να ξανασταθεί στα πόδια της και να αντιμετωπίσουμε την φριχτή ανθρωπιστική κρίση. Όχι άλλα προγράμματα «μεταρρυθμίσεων» που βάζουν στο στόχαστρο φτωχούς συνταξιούχους και οικογενειακά φαρμακεία ενώ αφήνουν απείραχτες τις βαριές περιπτώσεις διαφθοράς.

Η κυβέρνησή μας δεν ζητά από τους εταίρους μια διέξοδο στην αποπληρωμή του χρέους μας. Ζητάμε λίγους μήνες χρηματοοικονομικής σταθερότητας που θα μας επιτρέψουν να ξεκινήσουμε τις μεταρρυθμίσεις που θα στηρίξει ο ευρύτερος πληθυσμός της χώρας, ώστε να επαναφέρουμε την ανάπτυξη και να θέσουμε τέλος στην ανικανότητά μας να καλύπτουμε τις υποχρεώσεις μας.

Θα μπορούσε κάποιος να σκεφτεί ότι το κίνητρο για αυτή την υπαναχώρηση από την θεωρία των παιγνίων είναι κάποια ακροαριστερή ατζέντα. Δεν ισχύει. Η μεγαλύτερη επιρροή προέρχεται από τον Γερμανό φιλόσοφο Εμάνουελ Καντ, που μας δίδαξε ότι οι λογικοί και οι ελεύθεροι άνθρωποι δραπετεύουν από την αυτοκρατορία της σκοπιμότητας, κάνοντας το σωστό. 

Πώς γνωρίζουμε ότι η μετριοπαθής στρατηγική ατζέντα μας, που καθορίζει την κόκκινη γραμμή μας, είναι ορθή βάση της θεωρίας του Καντ; Το αντιλαμβανόμαστε όταν κοιτάζουμε τα μάτια των πεινασμένων στους δρόμους των πόλεών μας ή όταν παρηγορούμε την μεσαία τάξη μας ή όταν σκεφτόμαστε τα συμφέροντα των ανθρώπων που δουλεύουν σκληρά σε κάθε ευρωπαϊκό χωριό και πόλη της νομισματικής μας ένωσης. Στο κάτω-κάτω, η Ευρώπη θα πάρει την ψυχή της πίσω, μόνον όταν αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των ανθρώπων της, βάζοντας τα συμφέροντά τους στο επίκεντρο.