Τσιγάρα: Πώς η υπερφορολόγηση πριμοδοτεί τους λαθρέμπορους

Στάχτη γίνονται ετησίως φορολογικά έσοδα 800 εκατ. ευρώ λόγω της έξαρσης του λαθρεμπορίου –σ.σ. η Ελλάδα εμφανίζει τη μεγαλύτερη άνοδο (+26%) εντός της ΕΕ στο λαθρεμπόριο τσιγάρων- ως απόρροια της υψηλής φορολογίας στα καπνικά προϊόντα.

Την ίδια ώρα το ενδεχόμενο νέας αύξησης της φορολογίας, θα προκαλέσει νέους τριγμούς στην αγορά αλλά και στα κρατικά έσοδα, με το λαθρεμπόριο να καταγράφει νέα υψηλά, όπως αναφέρουν παράγοντες της αγοράς.

Πάντως η αναπληρώτρια υπουργός Οικονομικών κα. Νάντια Βαλαβάνη σε πρόσφατη συνέντευξή της παραδέχθηκε ότι ειδικά στα τσιγάρα, οι ειδικοί φόροι φθάνουν στο 88% αφήνοντας ανοικτό το ενδεχόμενο να μην υπάρξουν νέες αυξήσεις.

Το κρίσιμο σημείο τα τελευταία χρόνια, που δημιούργησε τεράστια προβλήματα στον κλάδο και συνέβαλε στη ραγδαία αύξηση του λαθρεμπορίου, ήταν η αλλαγή της φορολογικής δομής το 2012, με την κατακόρυφη αύξηση του πάγιου στοιχείου στον Ε.Φ.Κ. και τη μείωση του αναλογικού στοιχείου.

Με τον τρόπο αυτό, ο Ε.Φ.Κ. στα τσιγάρα ουσιαστικά διαμορφώνεται κυρίως βάσει σταθερού φόρου ανά 1.000 τσιγάρα, ενώ η διαφοροποίηση τιμών, όπως συνήθως συμβαίνει με όλα τα ακριβά και φθηνά προϊόντα, παίζει ελάχιστο ρόλο στη διαμόρφωση του Ε.Φ.Κ. Αποτέλεσμα ήταν η μείωση της διαφοράς της τιμής μεταξύ των ακριβών και φθηνών τσιγάρων, με άμεση συνέπεια οι καταναλωτές να οδηγούνται απευθείας στο παράνομο εμπόριο.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2013, πρώτη χρονιά εφαρμογής της νέας δομής, το λαθρεμπόριο τσιγάρων στην Ελλάδα παρουσίασε τη μεγαλύτερη αύξηση στην ΕΕ (+26%) με άμεση συνέπεια τεράστιες φορολογικές απώλειες για το κράτος.

Πλέον, το παράνομο εμπόριο στην Ελλάδα έχει φτάσει σε ύψος-ρεκόρ με δραματικές συνέπειες σε όλους τους τομείς (απώλεια εσόδων από το κράτος, απώλεια θέσεων εργασίας, χρηματοδότηση εγκληματικών οργανώσεων, κ.λπ.).

Σύμφωνα με την KPMG, η αύξηση του συνολικού όγκου των παράνομων και παραποιημένων προϊόντων καπνού αντιστοιχεί σε περίπου 4 δισ. παράνομα τσιγάρα στην Ελλάδα. Την ίδια ώρα, η συνολική μείωση σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης της κατανάλωσης παράνομων και παραποιημένων προϊόντων καπνού στην Ιταλία και στο Ηνωμένο Βασίλειο αντισταθμίστηκε σε μεγάλο βαθμό από την αύξηση του λαθρεμπορίου τσιγάρων στην Ελλάδα. Κατά το ΙΟΒΕ, παρά τις σημαντικές αυξήσεις στους συντελεστές ΕΦΚ και ΦΠΑ, η απόδοση εσόδων δεν ήταν η αναμενόμενη. Με την αλλαγή στη δομή του φόρου επιβαρύνθηκαν σημαντικά οι τιμές καπνικών προϊόντων που λειτουργούσαν μερικώς ανασχετικά στο παράνομο εμπόριο.

Το ΙΟΒΕ εκτιμά ότι η προσεκτική επανεξέταση του πλαισίου φορολόγησης καπνικών προϊόντων μπορεί να συμβάλλει στην ανάσχεση του παράνομου εμπορίου καπνικών προϊόντων, με θετικά αποτελέσματα τόσο στα δημόσια έσοδα, όσο και στις προοπτικές βιωσιμότητας των επιχειρήσεων του κλάδου.

Κατά το ΚΕΠΕ, αυτό που χρειάζεται να αναθεωρηθεί είναι περισσότερο η διάρθρωση του φορολογικού σχήματος παρά ο συνολικός φόρος αυτός καθ' εαυτός ως ποσοστό επί της Μέσης Σταθμικής Λιανικής Τιμής. Με άλλα λόγια, δεν έχει τόσο σημασία εάν αυξηθεί ή μειωθεί ο συνολικός φόρος, αλλά πώς θα αλλάξει η αναλογία στα κομμάτια που απαρτίζουν τον ειδικό φόρο κατανάλωσης (πάγιος-αναλογικός φόρος), ώστε να μπει "φρένο" στο λαθρεμπόριο και να αρχίσουν να αυξάνονται τα έσοδα του κράτους.

Σύμφωνα πάντα με το ΚΕΠΕ, η υψηλή ελαστικότητα του νόμιμου τσιγάρου υποδηλώνει την ανάγκη για αναθεώρηση του τρέχοντος φορολογικού καθεστώτος, που επιβαρύνει δυσανάλογα τα φθηνά τσιγάρα και οδηγεί σημαντικό τμήμα της πραγματικής κατανάλωσης να κατευθύνεται όλο και περισσότερο στα λαθραία τσιγάρα, γεγονός που σε συνδυασμό με την βελτίωση της αποτελεσματικότητας των διωκτικών αρχών φαίνεται να είναι ο μόνος τρόπος για:

α) περιορισμό της έξαρσης του φαινομένου του λαθρεμπορίου και

β) αναστροφή της πτωτικής τάσης των δημοσίων εσόδων.

Σύμφωνα με το ΚΕΠΕ τρία είναι τα βασικά αίτια αύξησης του λαθρεμπορίου: οι ιδιαίτερα υψηλοί φορολογικοί συντελεστές, οι οποίοι είναι οι υψηλότεροι στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η μικρή διαφορά τιμής ανάμεσα στα ακριβά και φτηνά τσιγάρα, ειδικά μετά την αλλαγή στην δομή των φόρων τον Νοέμβριο του 2012 η οποία επηρέασε περισσότερο τα πιο φτηνά τσιγάρα και το συνεχώς συρρικνούμενο εισόδημα των πολιτών λόγω της οικονομικής κρίσης.