Tρεις προκλήσεις δοκιμάζουν την κυβέρνηση

Οι αγορές χαρακτήρισαν θετικό το αποτέλεσμα της συνάντησης Τσίπρα - Μέρκελ, ωστόσο πολιτικοί και οικονομικοί κύκλοι εκτιμούν πως έγινε μόνο... μισό βήμα σε σχέση με το μεγάλο διάστημα που πρέπει να διανυθεί γρήγορα.

Αναμφίβολα οι δυσκολότερες φάσεις των διαπραγματεύσεων βρίσκονται μπροστά μας, με την ελληνική πλευρά να καλείται όχι μόνο να έρθει γρήγορα σε μια συμφωνία με τους Ευρωπαίους, αλλά και να μπορέσει να επαναφέρει την ελληνική πραγματική οικονομία στη φάση της ανάπτυξης.

Σ' αυτό το περιβάλλον, οι μετοχές και τα ομόλογα εμπεριέχουν μεγάλο ρίσκο, αλλά παράλληλα υπόσχονται -κάτω από προϋποθέσεις- υψηλές αποδόσεις στους τολμηρούς.

Ο διεθνής τύπος, αλλά και οι αγορές αποτίμησαν θετικά το αποτέλεσμα της συνάντησης μεταξύ του Έλληνα πρωθυπουργού και της Γερμανίδας καγκελαρίου, με τις τιμές των μετοχών να ανεβαίνουν και τις αποδόσεις των κρατικών ομολόγων να περιορίζονται. Η διαδικασία όμως αυτή κράτησε μόνο μία μέρα... Και αυτό γιατί μπορεί όλοι να συμφώνησαν πως το θετικό κλίμα που δημιουργήθηκε αποτελεί αναμφίβολα μια καλή βάση για τη συνέχεια, ωστόσο κοινή αντίληψη είναι πως κάναμε μόνο... μισό βήμα μπροστά.

Σύμφωνα, μάλιστα, με παράγοντα της αγοράς, η ουσιαστική μείωση της αβεβαιότητας θα απαιτήσει ακόμη πολλούς μήνες, επίπονες προσπάθειες και... αρκετή τύχη, καθώς η ελληνική πλευρά θα πρέπει να ανταποκριθεί με επιτυχία σε τρεις μεγάλες προκλήσεις, ώστε να πείσει πως το ζήτημα της εξόδου της χώρας από το ευρώ θα πρέπει να αποκλειστεί.

1. Η πρώτη είναι βραχυπρόθεσμου χαρακτήρα και αφορά την εξασφάλιση χρηματοδότησης μέχρι το δίμηνο Μαΐου - Ιουνίου, μέσα από ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων που είναι προς εξέταση στους «θεσμούς». Οι συζητήσεις είναι εντατικές αλλά ακόμα δεν είναι ξεκάθαρο ότι θα οδηγήσουν την σύγκλιση Eurogroup την προσεχή εβδομάδα για να ξεκλειδώσει χρηματοδότηση.

Χαρακτηριστικές είναι οι χθεσινές διαρροές για ότι οι συζητήσεις στο Brussels Group συνεχίζονται και θα συνεχιστούν όλο το Σαββατοκύριακο με κοινοτικές πηγές να σημειώνουν ότι «απομένει ακόμη πολλή δουλειά».

Το ζήτημα όμως είναι ότι -όπως όλα δείχνουν, ιδίως τώρα που το δημοσιονομικό κενό έχει διευρυνθεί- η συμφωνία πέρα από τις πάγιες κυβερνητικές θέσεις για πάταξη της φοροδιαφυγής, του λαθρεμπορίου και της διαφθοράς, θα περιλαμβάνει και δύσκολα μέτρα, όπως κάποιοι νέοι φόροι ή δέσμευση για κάποια τουλάχιστον ιδιωτικοποίηση.

2. Η δεύτερη πρόκληση που καλείται να αντιμετωπίσει η κυβέρνηση (το δίμηνο Μαΐου - Ιουνίου) είναι η συμφωνία με τους Ευρωπαίους για την επόμενη μέρα. Η αξιωματική αντιπολίτευση μιλά ουσιαστικά για ένα «νέο μνημόνιο» και σε κάθε περίπτωση μιλάμε για ένα σχέδιο που θα προβλέπει πρωτογενή πλεονάσματα και -όπως δείχνουν τα πράγματα- νέα χρηματοδότηση από την Ευρώπη, καθώς θεωρείται σχεδόν απίθανο μέχρι τότε η Ελλάδα να έχει καταφέρει να βγει στις αγορές για δανεικά. Θεωρείται περίπου βέβαιο ότι στο πρόγραμμα θα περιλαμβάνονται και μέτρα για το ασφαλιστικό ζήτημα της χώρας, όπου εκεί θα δοκιμαστούν ακόμη και οι μετεκλογικές θέσεις της κυβέρνησης.

Τα μέτρα τόσο της πρώτης, όσο κυρίως της δεύτερης συμφωνίας, θα προκαλέσουν πιθανότατα προβλήματα πολιτικής φύσεως στην κυβέρνηση, τα οποία θα κληθεί να διαχειριστεί. Το πόσο μεγάλα θα είναι αυτά τα προβλήματα, θα κριθεί από το περιεχόμενο των μέτρων που θα αποφασιστούν, αλλά και από τη στάση που θα κρατήσει η κοινή γνώμη. Πάντως, δεν λείπουν εκείνοι που προβλέπουν πως θα προκύψει είτε μια κυβέρνηση ευρύτερης συνεργασίας είτε κάποιο δημοψήφισμα, για να περάσει το τριετές πρόγραμμα που θα συμφωνηθεί με τους Ευρωπαίους.

3. Η τρίτη πρόκληση είναι η πλέον μακροχρόνια (ξεκινά από το προσεχές φθινόπωρο και θα συνεχιστεί για πολλούς ακόμη μήνες) και αφορά στο κατά πόσο, μετά την (αν και εφόσον...) συμφωνία με τους Ευρωπαίους, η ελληνική κυβέρνηση θα μπορέσει να φέρει την οικονομία σε τροχιά -έστω ήπιας και σταδιακής- ανάπτυξης. Και αυτό γιατί η ελληνική οικονομία δεν είναι σε θέση να σταθεροποιηθεί με ένα τόσο υψηλό επίπεδο ανεργίας και επίσης γιατί τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια των τραπεζών δεν μπορεί να ελπίζει κάποιος ότι θα αποπληρωθούν σε σημαντικό βαθμό, αν δεν αρχίσει να ανεβαίνει το ΑΕΠ και να τονώνεται η ψυχολογία.

Τα ερωτήματα λοιπόν που τίθενται προς αυτή την κατεύθυνση είναι πολλά, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται τα παρακάτω:

- Είναι η παρούσα κυβέρνηση ικανή να πείσει τους επενδυτές (και κυρίως τους ξένους) να βάλουν το χέρι στην τσέπη και να «αγοράσουν Ελλάδα»;

- Μπορούν να προσελκυστούν ξένες επενδύσεις χωρίς ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων και χωρίς παραχωρήσεις κρατικής γης προς εκμετάλλευση;

- Πώς τελικά οι τράπεζες θα καταφέρουν να χρηματοδοτήσουν την οικονομία;

- Πώς η Ελλάδα θα καταφέρει να «σώσει» μερικά δισεκατομμύρια ευρώ από το ΕΣΠΑ που λήγει το προσεχές φθινόπωρο και ήδη παρατηρούνται μεγάλες καθυστερήσεις εδώ και αρκετούς μήνες;

Χλομό ξεκίνημα

Επίσημα στοιχεία βέβαια για την πορεία του ΑΕΠ του φετινού πρώτου τριμήνου δεν υπάρχουν, ωστόσο όλα δείχνουν πως η κατάσταση έχει επιδεινωθεί από τον περασμένο Δεκέμβριο και μετά. Οι προηγούμενες εκτιμήσεις για άνοδο του ΑΕΠ της τάξεως του 2,9% μέσα στο 2015 έχει δώσει τη θέση της σε νεότερες προβλέψεις που την κατεβάζουν σε επίπεδα χαμηλότερα του +1%, ενώ δεν λείπουν και εκείνοι που αμφιβάλουν αν τελικά η φετινή πορεία του ελληνικού ΑΕΠ ξεκινά από «συν». Η κυβέρνηση πάντως έβαλε τον πήχη στο 1,4% του ΑΕΠ

Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι όλοι οι παράγοντες της αγοράς καλούν την κυβέρνηση να επισπεύσει τις διαδικασίες και να μειώσει δραστικά το τρέχον επίπεδο αβεβαιότητας. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται και επιχειρηματικοί κλάδοι (π.χ. τουριστικές και εξαγωγικές επιχειρήσεις) που έχουν κάθε λόγο φέτος να πάνε καλύτερα από πέρυσι λόγω της κάμψης του ευρώ, πλην όμως έχουν αρχίσει να αντιμετωπίζουν προβλήματα λόγω του αυξημένου κινδύνου της χώρας.

Επίσης, ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει όσο το δυνατόν γρηγορότερα η νέα κυβέρνηση είναι αυτό των τραπεζών. Και αυτό γιατί όσο καθυστερούν οι θεσμικές παρεμβάσεις για τη ρύθμιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, τόσο αυξάνεται το ύψος των δανείων αυτών, καθώς πολλοί «κόκκινοι» δανειολήπτες περιμένουν τη νομική ρύθμιση για να αρχίσουν να πληρώνουν. Το πρόβλημα ωστόσο είναι ότι η κυβέρνηση δηλώνει προς προτίθεται να αντιμετωπίσει το συγκεκριμένο θέμα κάπου… προς το φθινόπωρο.

Η ουσία είναι πως οι περισσότεροι παράγοντες της αγοράς εκτιμούν ότι οι ελληνικές τράπεζες θα χρειαστούν νέες αυξήσεις στα μετοχικά τους κεφάλαια (πράγμα που φαίνεται να έχει προεξοφληθεί στις τρέχουσες αποτιμήσεις των μετοχών τους στο Χρηματιστήριο της Αθήνας) και ένα από τα ζητούμενα είναι το ποιος (το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας ή ιδιώτες;) τελικά θα καλύψει τις ενδεχόμενες αυξήσεις κεφαλαίου.

Αβεβαιότητα και στο Χ.Α.

Η έντονη αβεβαιότητα επηρεάζει προφανώς και σε μεγάλο βαθμό τις τιμές των μετοχών στο Χρηματιστήριο της Αθήνας και των ομολόγων, καθώς:

- Το Χ.Α. είναι από τις λίγες διεθνείς αγορές που δεν σημειώνουν άνοδο από την αρχή του έτους μέχρι σήμερα (ενδεικτικό στοιχείο ότι σημειώνουν κέρδη όλα τα μετοχικά αμοιβαία κεφάλαια εξωτερικού και ζημίες όλα τα μετοχικά Α/Κ εσωτερικού).

- Σε αντίθεση με τις άλλες χώρες της ευρωζώνης, οι αποδόσεις των ελληνικών κρατικών ομολόγων έχουν αυξηθεί από την αρχή του έτους (μείωση τιμής τους). Συχνά, μάλιστα, οι αποδόσεις των ελληνικών εταιρικών ομολόγων είναι χαμηλότερες από αυτές του ελληνικού δημοσίου!

- Οι μετοχές με έντονα διεθνοποιημένο χαρακτήρα παρουσιάζουν κατά μέσο όρο σαφέστατες υπεραποδόσεις από τις υπόλοιπες που επικεντρώνονται στην εγχώρια αγορά.

- Συχνά υπάρχουν μερισματικές αποδόσεις εισηγμένων εταιρειών που είναι πολλαπλάσιες από τα επιτόκια των προθεσμιακών καταθέσεων των τραπεζών.

- Οι ελληνικές τράπεζες διαπραγματεύονται με δείκτες P/BV ιδιαίτερα χαμηλότερους από τους δείκτες των ευρωπαϊκών τραπεζών.

Σ' αυτό το περιβάλλον, η ελληνική αγορά θυμίζει περισσότερο καζίνο, καθώς από τη μια πλευρά συνοδεύεται από πολύ υψηλό επίπεδο κινδύνου, από την άλλη πλευρά όμως, υπόσχεται πολύ μεγάλες αποδόσεις σε όσους τολμήσουν να τοποθετηθούν στα τρέχοντα επίπεδα τιμών, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι η κατάσταση θα ομαλοποιηθεί και η οικονομία θα αρχίσει σταδιακά να ανακάμπτει.