Munchau: Οι επιλογές της Αθήνας και τα λάθη Βαρουφάκη

Ο Β. Μούνχαου παραβρέθηκε στην εαρινή διάσκεψη της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ στην Ουάσιγκτον, όπου εκτός από πολιτικούς και εκπροσώπους διαφόρων θεσμών συμμετείχαν και πολλοί γνωστοί οικονομολόγοι. «Αυτό που έμαθα εκεί», αναφέρει, «είναι ότι οι Έλληνες δεν έχουν σχέδιο Β. Δεν καταστρώνουν κανένα σχέδιο για παράλληλο νόμισμα. Δεν προετοιμάζονται ούτε για έξοδο από το ευρώ. Και δεν έχουν βέβαια ούτε σχέδιο Α».

Η διάσκεψη της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ έγινε υπό τη σκιά της ελληνικής κρίσης, γράφει χαρακτηριστικά ο Μούνχαου, κι αυτό σημαίνει ότι απλώς όλοι είχαν να πουν κάτι για την Ελλάδα, καθώς συγκεκριμένες συνομιλίες και προτάσεις έλαμψαν διά της απουσίας τους. Κι ενώ κανείς θα έλεγε ότι τα πράγματα είναι εκεί όπου τα είχαμε αφήσει, υπάρχει μια σημαντική διαφορά: οι πιστωτές δηλώνουν τώρα ανοικτά ότι δε φοβούνται πια την έξοδο της Ελλάδας από το κοινό νόμισμα.

Ο Μούνχαου περιγράφει την αλγεινή εντύπωση που του έκανε η εμφάνιση του Γιάνη Βαρουφάκη σε μία συζήτηση στο Ινστιτούτο Brookings την Παρασκευή. Αντί, λέει, να εξηγήσει πώς θα προχωρήσουν τα πράγματα στην πατρίδα του, ο Βαρουφάκης έδωσε για άλλη μια φορά διάλεξη για τις ανεπάρκειες της ευρωζώνης. «Ο Βαρουφάκης έχει δίκιο σε πολλά από αυτά που λέει. Αλλά ποιον ενδιαφέρει αυτό τώρα πια; Θα έλεγε κανείς ότι ο Έλληνας υπουργός δεν ενδιαφέρεται για τη συγκεκριμένη οικονομική πολιτική, αλλά προτιμά τις περιηγήσεις στις θεωρητικές σφαίρες», συμπληρώνει σκωπτικά ο αρθρογράφος του Spiegel και των Financial Times. 

Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι ο Μούνχαου είναι εδώ και χρόνια γνώστης των θέσεων του Έλληνα υπουργού. Οι δύο άντρες έχουν γνωριστεί και προσωπικά, ενώ ο Β. Μούνχαου έχει φιλοξενήσει στην προσωπική του ιστοσελίδα θέσεις του Γ. Βαρουφάκη, πριν ο τελευταίος αναλάβει τα πολιτικά του καθήκοντα. Ο Μούνχαου έχει μιλήσει μάλιστα με θαυμασμό για την καθαρότητα των θέσεων του Έλληνα οικονομολόγου. Για πρώτη φορά επέκρινε τον - υπουργό πια - Γ. Βαρουφάκη, όταν ο τελευταίος διέψευσε το γνωστό βίντεο με το μεσαίο δάκτυλο, που προβλήθηκε το Μάρτιο από τη γερμανική τηλεόραση. Τον κατηγόρησε όχι για το βίντεο αυτό καθεαυτό, αλλά για την ανειλικρινή συμπεριφορά του. Τότε ο Μούνχαου είχε γράψει: «Ο Γ. Βαρουφάκης πάντα αυτοχαρακτηριζόταν ως δευτεροκλασάτος οικονομολόγος. Τώρα πιθανόν αποδεικνύεται τριτοκλασάτος πολιτικός...».

Ο Μούνχαου υποστηρίζει ότι οι αδέξιες διπλωματικές κινήσεις της Αθήνας την απομονώνουν πολιτικά. Κι ενώ η αποστολή του Γ. Βαρουφάκη δεν μπορεί να είναι παρά η δημιουργία όλο και περισσότερης συμπάθειας για την Ελλάδα, την οποία η χώρα επειγόντος θα χρειαστεί στην περίπτωση Grexit, η διπλωματία του Έλληνα υπουργού Οικονομικών έχει ενώσει όλη την υπόλοιπη Ευρώπη κατά των ελληνικών αιτημάτων.

Ας επανέλθουμε όμως στην τελευταία διάσκεψη στην Ουάσιγκτον. Όπως αναφέρει ο Μούνχαου, η πιο αξιοσημείωτη αντίθεση των διαλέξεων ήταν αυτή στις εντυπώσεις που άφησε ο Γ.  Βαρουφάκης και η Ουκρανή ομόλογός του Natalie Jaresco. Η Ουκρανή υπουργός Οικονομικών κατέγραψε την ίδια μέρα, σε μια εμφάνισή της στο Ινστιτούτο Πέτερσεν, με θαυμαστή ακρίβεια τις μεταρρυθμίσεις που πραγματοποιεί η χώρα της. Η Ελλάδα, σχολιάζει ο Μούνχαου, έλαβε 200 δισ., η Ουκρανία μόλις 2. Κι ενώ από την Ελλάδα έρχεται ένα κήρυγμα, από την Ουκρανία έρχονται συγκεκριμένες προτάσεις. «Η ελληνική κυβέρνηση την ώρα που μιλάμε χάνει και τους λίγους φίλους που έχει ακόμη στην Ευρώπη. Και θα μπορούσα να πω ότι ανήκω κι εγώ σε αυτήν την ομάδα», συμπληρώνει ο γνωστός αρθρογράφος.

Μόνο μία εξήγηση μοιάζει να έχει η συμπεριφορά της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ κατά τον Μούνχαου: Ο Τσίπρας και ο Βαρουφάκης εκτίμησαν λάθος τις προθέσεις των δανειστών. Νόμιζαν ότι, με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, τελικά θα πάρουν τα χρήματα των δόσεων. Αλλά κυρίως αξιολόγησαν εσφαλμένα την πολιτική δυναμική. Η ιδέα να απομονώσουν τη Γερμανία ήταν καθαρή τρέλα. Συνέβη το ακριβώς αντίθετο.

Tώρα, λοιπόν, βρισκόμαστε στο σημείο όπου η ελληνική κυβέρνηση είναι διχασμένη μεταξύ σκληροπυρηνικών αριστερών και μετριοπαθών δυνάμεων. Ο Τσίπρας θα πρέπει να λύσει αυτήν τη σύγκρουση είτε με το να επιβληθεί εσωκομματικά, είτε με νέες εκλογές, είτε, τέλος, με δημοψήφισμα για την παραμονή στο ευρώ. Και θα πρέπει να επιλέξει μία από τις παρακάτω τρεις στρατηγικές:

Η πρώτη δεν είναι παρά ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων, που θα ικανοποιεί τους δανειστές. Γι΄ αυτό το σκοπό θα πρέπει προπάντων να πάρει πίσω την αύξηση των συντάξεων που μόλις αποφασίστηκε από την ελληνική βουλή. Κι αυτό γιατί η μέση σύνταξη στην Ελλάδα έφτασε με αυτόν τον τρόπο στα γερμανικά επίπεδα. Στην πραγματικότητα, όμως, τονίζει ο Μούνχαου, είναι υψηλότερη από τη γερμανική, καθώς στην Ελλάδα η μέση ηλικία συνταξιοδότησης είναι τα 59, ενώ στη Γερμανία τα 64 χρόνια. «Δεν μπορώ λοιπόν να φανταστώ ότι θα υπάρξουν κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες στην Ευρώπη για να δίνονται τέτοιου είδους παροχές στην Ελλάδα. Ωστόσο δεν μπορώ να φανταστώ κι ότι ο Τσίπρας θα πάρει πίσω αυτήν του τη "μεταρρύθμιση"», σημειώνει ο αρθρογράφος.

Η δεύτερη επιλογή έχει ως εξής: η Ελλάδα θα μπορούσε να εισαγάγει ένα παράλληλο νόμισμα σε συνδυασμό με ελέγχους στην κίνηση κεφαλαίων - ένα είδος «καθαρτηρίου» μεταξύ του μέσα και του έξω, του «παραδείσου» του ευρώ και της «κόλασης» της δραχμής.

Η τρίτη επιλογή είναι η πλήρης έξοδος από τη νομισματική ένωση.

Και οι τρεις αυτές στρατηγικές είναι εφικτές, λέει ο Μούνχαου. Αλλά και οι τρεις απαιτούν μία καλή προετοιμασία, κάτι που δε συμβαίνει αυτήν την ώρα στην Ελλάδα.

Επομένως κομψές λύσεις για τη χώρα δεν υπάρχουν. Κάποια στιγμή, το Μάιο, τον Ιούνιο ή τον Ιούλιο, οι Έλληνες δε θα έχουν πια άλλα ταμειακά διαθέσιμα, ακόμα κι αν έλθει ζεστό χρήμα από τη Ρωσία. Το ότι η Ευρώπη μπορεί να αντιμετωπίσει ένα Grexit, όπως πολλοί δήλωσαν κατά τη διάσκεψη στην Ουάσιγκτον, το οφείλουμε στο -τόσο μισητό στη Γερμανία- πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ.

Κάτι τέτοιο όμως ισχύει μόνο βραχυπρόθεσμα. Διότι σε βάθος χρόνου θα μπορούσε κανείς να ερμηνεύσει την έξοδο μιας χώρας από το ευρώ ως ένα σημείο καμπής, δηλαδή το σημείο όπου η νομισματική ένωση μετατράπηκε σε ένα σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών, στο οποίο μπαίνει και βγαίνει όποιος θέλει. Η έξοδος της Ελλάδας θα αποτελούσε ένα προηγούμενο. Και παρά τους καθησυχασμούς, το Grexit θα ήταν ένα μεγαλειώδες βήμα προς τα πίσω για την ευρωπαϊκή ενοποίηση.