PwC: Κτυπάει καμπανάκι για θεσμικό εκσυγχρονισμό

Την ανάγκη να υπάρξει άμεση ενίσχυση των θεσμών στην Ελλάδα προκειμένου να τεθούν οι βάσεις περαιτέρω ανάπτυξης και να ξεπερασθεί ευκολότερα η κρίση διατυπώνει μελέτη της Price Waterhouse Coopers ενώ προχωρά στην διατύπωση προτάσεων για το πώς μπορεί να αναταχθεί η λειτουργία του κράτους σε σειρά πεδίων.

Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια από τις κρισιμότερες καμπές της ιστορίας της, κυρίως εξαιτίας των εγγενών αδυναμιών των θεσμών της αλλά και της εξασθένισής τους. Οι θεσμοί αποτελούν το βασικό ιστό πάνω στον οποίο λαμβάνονται όλες οι αποφάσεις και αναπτύσσονται οι ενέργειες του κράτους και των πολιτών, και αποτελούν την μόνη εγγύηση μιας ευνομούμενης και δημοκρατικής πολιτείας.

Η μελέτη της PwC περιλαμβάνει στους Θεσμούς τα εξής ευρύτατα πεδία: α) τη διοικητική αποτελεσματικότητα του Δημοσίου β) την αποτελεσματικότητα των ρυθμιστικών αρχών γ) την πολιτική ευστάθεια δ) την ισχύ των νόμων και τους δείκτες συστηματικής εφαρμογής τους.

Η ευημερία, η ανάπτυξη αλλά και η ανεξαρτησία μιας χώρας στηρίζεται κατά κύριο λόγο στην ποιότητα των θεσμών της, οι οποίοι δίνουν τα κίνητρα και αντικίνητρα για την συμπεριφορά των πολιτών, των οργανισμών, των κομμάτων και των πολιτικών. Φυσικά οι ισχυροί θεσμοί απαιτούν ισχυρούς κρατικούς μηχανισμούς και πλήρη σεβασμό, για να μπορέσουν να αυξήσουν μακροπρόθεσμα την ευημερία και να περιορίσουν την διαφθορά.

Κράτη με συμπαγείς, σταθερούς και προσαρμοζόμενους θεσμούς τείνουν να αναπτύσσονται ταχύτερα και να διευρύνουν την ευημερία των πολιτών τους. Η "αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης" στην εκτέλεση του ρόλου της, η "ρυθμιστική ποιότητα" στην άρση των αστοχιών των αγορών, η "πολιτική σταθερότητα" στο επίπεδο των πολιτικών, και η "ισχύς του νόμου", δηλαδή η απαρέγκλιτη εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου, είναι τα βασικά χαρακτηριστικά των θεσμών που στηρίζουν την λειτουργία μιας δυτικής κοινωνίας.

Σύμφωνα με την μελέτη της PwC που διενεργήθηκε σε 28 χώρες για περίπου ένα χρόνο, η Ελλάδα υπολείπεται σε ποιότητα θεσμών σε σχέση με το επίπεδο ευημερίας που έχει κατακτήσει.

Από την άλλη πλευρά, παρουσιάζει πλεόνασμα διαφθοράς στις βασικές θεσμικές συνιστώσες, όπως η κυβερνητική αποτελεσματικότητα και η ρυθμιστική ποιότητα. Το βασικότερο πρόβλημα όμως, είναι ότι η χώρα βρίσκεται σε τέτοιο σημείο, που η παραπέρα εξασθένιση των θεσμών μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλη και μακροπρόθεσμη απώλεια ευημερίας.

Το κόστος της Δημόσιας Διοίκησης εξαρτάται κατά κύριο λόγο από το μέγεθος της οικονομίας, από την ποιότητα των θεσμών και από το επίπεδο της διαφθοράς. Στην Ελλάδα είναι συμβατό με τα επίπεδα ευημερίας που η χώρα είχε επιτύχει πριν από τη κρίση. Στις σημερινές συνθήκες είναι αναλογικά υψηλότερο, καθώς η μείωσή του δεν έχει πλήρως παρακολουθήσει την συμπίεση του ΑΕΠ.

Τα πέντε βασικά χαρακτηριστικά της ελληνικής παθογένειας

Το Ελληνικό κράτος, το οποίο ενσωματώνει την μεγάλη πλειοψηφία των θεσμών με εξαίρεση αυτών που πηγάζουν από τον χώρο της θρησκείας, είναι μη αποτελεσματικό και μη αποδοτικό. Η παθογένεια του έχει πέντε ισχυρά αρνητικά χαρακτηριστικά:

- πολυπληθείς και πολύφωνες κυβερνήσεις χωρίς κεντρικό συντονισμό, συνδεδεμένες μέσα από πληθώρα πελατειακών σχέσεων με τους πολίτες. Από το 1975 μέχρι σήμερα τα κυβερνητικά σχήματα με εξαίρεση την πρώτη κυβέρνηση Κ. Καραμανλή μετά την πτώση της Χούντας είχαν σε μέσο όρο 41 υπουργούς/αναπληρωτές και υφυπουργούς!

- συνεχή μεταβολή της πολιτικής οργάνωσης και των αρμοδιοτήτων με θέσπιση νέων δομών, που υπονομεύουν τις υπάρχουσες και μειώνουν την αποτελεσματικότητα δράσης των μηχανισμών. Χαρακτηριστικό είναι οι συνεχείς αλλαγές στη δομή υπουργείων από το 1975 ως σήμερα.

- επιχειρησιακή πολυδιάσπαση που έχει οδηγήσει στην πλήρη αδυναμία διαμόρφωσης ουσιαστικών πολιτικών του Κράτους και σε μεγάλες δυσκολίες παρακολούθησης της λειτουργίας των θεσμών. Περίπου το 35% των μονάδων του Δημοσίου είτε δεν έχουν καθόλου προσωπικό είτε στελεχώνονται από ένα άτομο! Ταυτόχρονα υπάρχει πληθώρα Διευθύνσεων, υποδιευθύνσεων και τμημάτων χωρίς επαρκή επιτελική οργάνωση.

- πολυνομία, με πληθώρα ρυθμιστικών κειμένων, χωρίς κωδικοποίηση, η οποία δημιουργεί σε ένα απολύτως δαιδαλώδες θεσμικό οικοδόμημα δίχως εσωτερική ανοχή. Χαρακτηριστικό είναι ότι στα χρόνια της κρίσης έχουν εκδοθεί 750 νόμοι, υπουργικές αποφάσεις και προεδρικά διατάγματα. Περίπου δηλαδή 150 κάθε χρόνο!

- μεγάλη και συνεχώς διευρυνόμενη ανοχή στην μη τήρηση και την καταστρατήγηση των θεσμικών υποχρεώσεων των πολιτών και του Κράτους, από το παρκάρισμα και την οργάνωση των λαϊκών αγορών ως την λειτουργία των πανεπιστημίων και την έκδοση αδειών. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η απόφαση υπουργού της νυν κυβέρνησης να βγάλει τις απαγορευτικές μπάρες που είχαν μπει σε Σταθμό Εξυπηρέτησης επί της εθνικής οδού αγνοώντας τις προηγούμενες υπουργικές αποφάσεις αλλά και την απόφαση του ΣτΕ.

Η κακή λειτουργία των θεσμών στοιχίζει στο κατά κεφαλήν εισόδημα

Η συστηματική αποθεσμοποίηση στην οποία οδηγούν αυτά τα χαρακτηριστικά επηρεάζει μακροπρόθεσμα την πορεία και την ευημερία της χώρας. Την περίοδο 1990-2013 η Ελλάδα εμφάνισε μικρότερη ανάπτυξη από το μέσο όρο χωρών με πολύ αποτελεσματικότερη λειτουργία θεσμών και αντίστοιχο επίπεδο ευημερίας ( σ.σ κατά κεφαλήν ΑΕΠ).

Είναι απαραίτητη η επανασύνθεση των βασικών θεσμών πάνω στους οποίους στηρίζεται η Ελληνική κοινωνία και οικονομία και η αυστηρή και συστηματική βάση για τήρηση τους από όλους ανεξαιρέτως για να επανακτηθεί η ανάπτυξη και η αυξανόμενη ευημερία.

Τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν

Η αποτελεσματικότητα της Δημόσιας Διοίκησης είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Ενισχύει όλους τους θεσμούς, βελτιώνει την λειτουργία τους και στηρίζει την ανάπτυξη της χώρας. Η διοικητική και θεσμική ευστάθεια, ο συνεχής συντονισμός της διοίκησης και η μακροπρόθεσμη αντίληψη καθιστούν την διακυβέρνηση της χώρας πιο αποτελεσματική.

Η κωδικοποίηση της νομοθεσίας, η ψήφιση μόνον ενός νομοσχεδίου από κάθε υπουργείο μέσα σε ένα χρόνο, η μη μεταβολή ενός νόμου παρά μόνον μετά από τριετία, η ακύρωση ενός νόμου αν δεν εκδοθούν οι εφαρμοστικές πράξεις εντός διμήνου και η μη ένταξη τροπολογιών για θέματα άσχετα με τον συγκεκριμένο νόμο είναι τα απολύτως βασικά στοιχεία σοβαρότητας, ευστάθειας και μακρόπνοης αντίληψης, που αποτελούν προϋποθέσεις αναμόρφωσης.

Και συμμέτρως, η αυστηρή εφαρμογή των νόμων και κανόνων σ'όλους τους χώρους της ζωής και η ταχεία απόδοση της δικαιοσύνης συμπληρώνουν τις αναγκαίες συνθήκες.

Η βελτίωση των θεσμών απαιτεί αναδιοργάνωση του κράτους, με παράλληλη μείωση της κυβερνητικής πολυπλοκότητας και της πολυνομίας έτσι ώστε να ενισχύεται η διοικητική και θεσμική ευστάθεια.

Η συγκέντρωση δραστηριοτήτων σε ομοιογενείς ομάδες, ο συντονισμός δράσεων, ο μεσοπρόθεσμος σχεδιασμός, η συστηματική ανάπτυξη πολιτικής, η σταθερότητα του νομικού πλαισίου και η ενίσχυση της ρύθμισης των αγορών πρέπει να είναι τα νέα χαρακτηριστικά του ελληνικού κράτους. Είναι σαφές ότι η ισχυροποίηση των θεσμών θα καταστείλει την διαφθορά, θα διευκολύνει την ανάπτυξη και θα αυξήσει μακροπρόθεσμα την αποτελεσματικότητα της Δημόσιας Διοίκησης.

Όπως είπε και η καθηγήτρια οικονομικών στο London Business School, Helen Rey:

«Η θεσμική αναβάθμιση και όχι η έξοδος από το ευρώ, θα ξαναβάλει την ελληνική οικονομία στο μονοπάτι της διατηρήσιμης ανάπτυξης»
Πως θα βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα
Σε επίπεδο στρατηγικής και διακυβέρνησης απαιτείται σύμφωνα με την PwC

- Σχεδιασμός πολιτικών με μετρήσιμους στρατηγικούς στόχους
- Εσωτερικά τμήματα ανάπτυξης πολιτικών σε κάθε υπουργείο
- Εντοπισμός σημαντικών περιοχών όπου η αναβάθμιση της πολιτικής είναι αναγκαία και παραγωγή πολιτικής κατά προτεραιότητα
- Αυστηρή διαδικασία δημόσιας διαβούλευσης
-Αναγνώριση μακροοικονομικών επιπτώσεων και αναγκών χρηματοδότησης

- Λειτουργικός προσδιορισμός αρμοδιοτήτων της δημόσιας διοίκησης σε επίπεδο περιοχής πολιτικής, κατά τρόπο ώστε να καλύπτεται όλο το φάσμα των λειτουργιών του δημοσίου τομέα
- Μετατροπή του κράτους σε «διευκολυντή» (enabler) αντί για λειτουργό ή πάροχo υπηρεσιών σε συγκεκριμένους τομείς
-Ουσιαστική αποκέντρωση εκτελεστικών αρμοδιοτήτων
-Βελτίωση του συντονισμού της Κεντρικής Κυβέρνησης
- σύσταση Υπουργείου που παρακολουθεί και συντονίζει το κυβερνητικό έργο
-τοποθέτηση γενικού γραμματέα νομικών υποθέσεων για την γρήγορη αναγνώριση και επίλυση νομικών προβλημάτων
- Καθορισμός επιπέδου πολιτικής διοίκησης με βάση το επίπεδο σημαντικότητας της περιοχής και το εύρος εποπτείας

Οι αναγκαίες παρεμβάσεις σε επίπεδο ρυθμιστικών αρχών

Η εταιρεία προτείνει τα εξής:

-Συστηματική παρακολούθηση όλων των αγορών για εντοπισμό αστοχιών και άμεσες παρεμβάσεις για την άρση τους
- Ρυθμιστικές αρχές για όλες τις μονοπωλιακές καταστάσεις
-Απελευθέρωση επαγγελμάτων
-Διαμόρφωση δημόσιας πολιτικής
-Δημιουργία και διατήρηση αξιόπιστων βάσεων δεδομένων
- Διασφάλιση της έγκαιρης ενημέρωσης και πληροφόρησης της δημόσιας διοίκησης
-Εισαγωγή βασικών κανόνων για την σωστή εφαρμογή του ρυθμιστικού πλαισίου
-Διαρκής παρακολούθηση και εσωτερική αξιολόγηση των πράξεων της διοίκησης
-Απλοποίηση συστήματος αδειοδότησης επιχειρήσεων
- Απλοποίηση και επιτάχυνση έκδοσης ρυθμιστικών αποφάσεων

Συνεχής παρακολούθηση και επιβολή του νόμου

Απαιτείται αυστηρή αστυνόμευση για την τήρηση όλων των νόμων και αυστηρή παρακολούθηση όλων των διαδικασιών και των αποτελεσμάτων του. Διαφάνεια στις προτάσεις της κεντρικής διοίκησης και των περιφερειακών διοικήσεων και ΟΤΑ, ενδυνάμωση της λειτουργίας και της αποτελεσματικότητας των δικαστηρίων

Επίσης προτείνεται η ενίσχυση των προδικαστικών ή/και εξωδικαστικών διαδικασιών και της εναλλακτικής επίλυσης διαφορών και η διαχείριση του αποθέματος μη εκδικασμένων αποφάσεων