Τα πέντε καυτά μέτωπα για να κλείσει η συμφωνία

«Μέσα στην εβδομάδα θα κλείσουν όλα τα ανοιχτά θέματα», δήλωσε χθες ο υπουργός Οικονομικών μετά από τέσσερις ώρες διαπραγμάτευσης με τους εκπροσώπους των δανειστών, οπότε και καταγράφηκαν αγκάθια τόσο στο θέμα της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, ιδίως στο σκέλος που αφορά τα κόκκινα δάνεια, όσο και στο θέμα της σύστασης και λειτουργίας του νέου υπερ-ταμείου αποκρατικοποιήσεων.

Τα κόκκινα δάνεια μπαίνουν ψηλά στη σημερινή ατζέντα των συζητήσεων, στην οποία αναμένεται να αρχίσει να μορφοποιείται και το μακροοικονομικό σενάριο της τριετίας 2015-18. Είναι ένα βασικό αγκάθι, καθώς δανειστές και υπουργείο Οικονομικών επιχειρούν να κάνουν όσο το δυνατόν πιο ασφαλείς προβλέψεις σε ένα τοπίο απολύτως θολό.

Σαφής εικόνα για την ακριβή επίπτωση των capital controls στην ελληνική οικονομία δεν υπάρχει και ως εκ τούτου οι προβολές τις οποίες έκαναν τις προηγούμενες ημέρες τα τεχνικά κλιμάκια έδειχναν ύφεση της τάξεως του 3% φέτος, οδηγώντας σε πρωτογενές έλλειμμα 1% του ΑΕΠ στη χειρότερη περίπτωση, ή κοντά στο 0% στην καλύτερη.

Αγκάθια εντοπίζονται και στο δίπολο ασφαλιστικού - εργασιακού. Συγκεκριμένα:

Το ασφαλιστικό

«Κλείδωσε» ο ξαφνικός θάνατος των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων, με την ελληνική κυβέρνηση να διαπραγματεύεται μέχρι τελευταία στιγμή, προκειμένου οι οριστικές αλλαγές να ενταχθούν στο πακέτο της τελικής συμφωνίας. Ήδη οι δύο πλευρές έχουν συμφωνήσει ότι προστατεύονται μόνο τα θεμελιωμένα έως τις 30 Ιουνίου 2015 ασφαλιστικά δικαιώματα καθώς και ότι από το 2022 και μετά, δυνατότητα συνταξιοδότησης θα έχουν όσοι συμπληρώνουν το 67ο έτος ηλικίας τους, ή τα 62, με 40 έτη ασφάλισης.

Οι δανειστές ζητούν ακαριαίες αλλαγές για τις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις των 50άρηδων, με άμεσες αυξήσεις ορίων ηλικίας έως και 6,5 χρόνια μέσα στο τρέχον εξάμηνο. Θέλουν επίσης ταχύτερη μετάβαση στα 67 για όλους, με τους νεότερους να σηκώνουν τα μεγαλύτερα βάρη.

Η προσαρμογή είναι ιδιαιτέρως βίαιη για τους «νεότερους» ασφαλισμένους, όπως για παράδειγμα μητέρες ανηλίκων σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, γονείς ανηλίκων και τρίτεκνοι στο Δημόσιο κ.α. που μπορούσαν να ανοίξουν την πόρτα της εξόδου από τα 50 μέχρι τα 55.

Στην ίδια λογική κινείται και η ελληνική αντιπρόταση που έχει κατατεθεί στους εκπροσώπους των θεσμών, με τον βηματισμό για τους 50άρηδες να μικραίνει λίγο. Συγκεκριμένα, το ελληνικό σχέδιο προβλέπει αύξηση των ορίων ηλικίας κατά 4-5 χρόνια για τους «νέους», ενώ συμφωνία υπάρχει στο ότι οι πόρτες θα σφραγίσουν μέχρι 31/12/2021.

Από τις αλλαγές, σύμφωνα με τα όσα έχουν ήδη συμφωνηθεί, διασώζονται μόνο όσοι έχουν θεμελιώσει δικαίωμα μέχρι 30 Ιουνίου 2015, όπως επίσης οι υπαγόμενοι σε βαρέα και ανθυγιεινά και οι μητέρες αναπήρων.

Ειδικοί της κοινωνικής ασφάλισης εκτιμούν ότι περίπου 130.000 ασφαλισμένοι έχουν ήδη προλάβει να «κλειδώσουν» και τον χρόνο ασφάλισης και το όριο ηλικίας, ήτοι έχουν θεμελιώσει ασφαλιστικό δικαίωμα και θα μπορούν να το ασκήσουν οποτεδήποτε.

Στον αντίποδα, οι αλλαγές θα αγγίξουν τους ασφαλισμένους που θα συνταξιοδοτηθούν από 1η Ιουλίου 2015 και μετά, ενώ δεν αποκλείεται, προκειμένου να αποφευχθούν διαδικαστικές και νομικές εμπλοκές, οι αλλαγές να ξεκινήσουν από την ημερομηνία ψήφισης του σχετικού σχεδίου νόμου.

Με επιπλέον χρόνια στην εργασία (σε ακραίες περιπτώσεις ακόμη και +17 χρόνια) αναμένεται να επιβαρυνθούν τουλάχιστον 150.000 ασφαλισμένοι, που έχουν «κατοχυρώσει» δικαίωμα, διαθέτουν δηλαδή τον απαιτούμενο χρόνο ασφάλισης μέχρι και το 2012, όχι όμως και το απαραίτητο όριο ηλικίας.

Το Εργασιακό

Στο πεδίο των εργασιακών υπήρξε συμφωνία στο ότι πρέπει να συζητηθούν τα θέματα των συλλογικών διαπραγματεύσεων, των ομαδικών απολύσεων και του συνδικαλιστικού νόμου, με στόχο να υπάρξει νέος νόμος για τα εργασιακά εντός του 2015. Διαφωνίες εντοπίστηκαν βέβαια τόσο ως προς το χρονοδιάγραμμα αυτών των αλλαγών όσο και ως προς την ουσία των προωθούμενων ρυθμίσεων.

Η ελληνική πλευρά αντιδρά στο θέμα της απελευθέρωσης των ομαδικών απολύσεων, καθώς οι δανειστές επιστρέφουν στις σκληρές αξιώσεις τους για αλλαγή του σημερινού πλαισίου. Ζητούν να μη χρειάζεται η έγκριση του Ανωτάτου Συμβουλίου Εργασίας, με επικεφαλής τον εκάστοτε γενικό γραμματέα Εργασίας, αξιώνοντας την απεμπλοκή οποιουδήποτε πολιτικού προσώπου από την εκάστοτε απόφαση.

Παράλληλα, οι δανειστές εγείρουν ζήτημα αλλαγών στον συνδικαλιστικό νόμο, καθώς έχουν βάλει στο στόχαστρο τον τρόπο προκήρυξης των εργατικών κινητοποιήσεων. Οι θεσμοί θέλουν η απόφαση για απεργία να λαμβάνεται με πλειοψηφία 50%+1 των εγγεγραμμένων μελών του εκάστοτε Σωματείου και όχι των συμμετεχόντων στη γενική συνέλευση, ενώ ζητούν αύξηση του χρόνου προειδοποίησης σε 48 ώρες από 24 που είναι σήμερα. Στο προσκήνιο επανέρχεται και το θέμα της ανταπεργίας ή λοκ άουτ, της θεσμοθέτησης δηλαδή δυνατότητας για προσωρινό κλείσιμο μιας επιχείρησης από τον εργοδότη.

Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, οι δανειστές αντιδρούν έντονα στον νόμο με τον οποίο δόθηκε παράταση στη μετενέργεια της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας αλλά και των υπόλοιπων κλαδικών συλλογικών συμβάσεων καθώς, αφενός, το θεωρούν μονομερή ενέργεια, αφετέρου, εκτιμούν ότι η κατάργηση της μετενέργειας των συμβάσεων όπως προβλεπόταν οδηγεί σε περαιτέρω ευελιξία στην αγορά εργασίας, μέσω της προώθησης ατομικών συμβάσεων.

Στο πλαίσιο αυτής της ευελιξίας μάλιστα, χωρούν και διάφορες «βέλτιστες πρακτικές» χωρών της Ε.Ε. όπως ο θεσμός της λεγόμενης «μικροεργασίας» (mini job), στην οποία προβλέπονται πολύ χαμηλές αμοιβές χωρίς ασφαλιστική κάλυψη, τα «συμβόλαια μηδενικών ωρών» (zero hours contracts), που αντιστοιχεί σε δουλειά όσο, όταν κι όποτε θέλει ο εργοδότης, και διάφορες παραλλαγές αυτών, όπως «συμβόλαια λίγων ωρών» (low hour contracts) ή «συμβόλαια... με το τηλεφώνημα» (on call contracts) κ.ά.

Στη χθεσινή συνάντηση που είχαν τα τεχνικά κλιμάκια των θεσμών με εκπροσώπους του υπουργείου Εργασίας συζητήθηκαν το χρονοδιάγραμμα, το πλαίσιο της διαβούλευσης και ποιοι θα εμπλακούν σε αυτή. Στόχος της ελληνικής πλευράς είναι να υπάρξει έως το τέλος του χρόνου νομοθεσία για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις. Οι δανειστές, ωστόσο, πιέζουν για πιο σφιχτά χρονοδιαγράμματα και πιο άμεσες μεταρρυθμίσεις.

Στον διάλογο που ανοίγει, η ελληνική πλευρά επιθυμεί να εμπλέξει οργανισμούς όπως το Διεθνές Γραφείο Εργασίας (ILO) και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων, ενώ οι θεσμοί, από την πλευρά τους, ζητούν τη συμμετοχή του ΟΟΣΑ και της Παγκόσμιας Τράπεζας στη διαβούλευση. Ενδεικτική του κλίματος που διαμορφώνεται στα εργασιακά είναι η δήλωση παραίτησης του Ειδικού Γραμματέα του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας Απόστολου Καψάλη, στην οποία αναφέρει ως βασική αιτία αποχώρησής του από το ΣΕΠΕ το ασφυκτικό πλαίσιο που διαμορφώνεται στις εργασιακές σχέσεις και το οποίο όπως εκτιμά, θα τον εμποδίσει να προωθήσει τις ιδέες του.

Οι φόροι υπέρ τρίτων και οι αγρότες

Στο πακέτο των προαπαιτούμενων αναμένεται να περιληφθεί και μία ακόμα δέσμη κατάργησης φόρων υπέρ τρίτων ενώ πληροφορίες αναφέρουν ότι η κυβέρνηση κέρδισε τη μάχη για το φορολογικό των αγροτών ως προς τον χρόνο. Οι αλλαγές στη φορολογία εισοδήματος των αγροτών μετατίθενται για αργότερα, κατά πάσα πιθανότητα το φθινόπωρο, όταν θα έρθει και το ευρύτερο πακέτο αλλαγών στη φορολογία εισοδήματος φυσικών προσώπων και επιχειρήσεων.

Παρά τις διαφωνίες, σε αρκετά σημεία του νέου Μνημονίου, το χρονοδιάγραμμα πάνω στο οποίο δουλεύει η ελληνική πλευρά προβλέπει ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων με τους επικεφαλής των θεσμών έως το τέλος της εβδομάδας, το πολύ τις πρώτες ημέρες της επόμενης, παράλληλα με την έναρξη διαδικασίας συγγραφής της συμφωνίας.

Στη συνέχεια, οι επικεφαλής των θεσμών αναχωρούν από την Αθήνα, αφήνοντας στην πρωτεύουσα τεχνικά κλιμάκια τα οποία θα μετέχουν στη διαδικασία συγγραφής του Memorandum of Understanding, του νέου Μνημονίου δηλαδή, το οποίο θα κληθεί να επικυρώσει η Βουλή μαζί με τα προαπαιτούμενα στις 17-18 Αυγούστου.

Στο διάστημα 14 έως 18 Αυγούστου, σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Οικονομικών, θα υπάρξει και η ψήφιση της νέας συμφωνίας από τα ευρωπαϊκά κοινοβούλια στις χώρες όπου απαιτείται.

Αν το χρονοδιάγραμμα στραβώσει, υπάρχει και η εναλλακτική του δανείου-γέφυρα, το οποίο σύμφωνα με τον κ. Τσακαλώτο δεν έχει τεθεί στο τραπέζι από καμία πλευρά, με τη λογική ότι θα υπάρξει έως τις 20 Αυγούστου πλήρης συμφωνία και η εκταμίευση της πρώτης δόσης (έως και 25 δισ. ευρώ) του νέου δανείου.