Πώς «κάηκαν» επενδύσεις 7 δισ. ευρώ

Οι πολυετείς καθυστερήσεις στην αδειοδότηση, παρά την ψήφιση νόμων που δεν εφαρμόζονται, η άγνωστη ημερομηνία ένταξης και χρηματοδότησης από τον αναπτυξιακό νόμο (που δεν υπάρχει εδώ και ενάμιση χρόνο) και η αλλαγή του οικονομικού περιβάλλοντος έχουν τινάξει στον αέρα επενδύσεις δισεκατομμυρίων ευρώ.

Η νέα κυβέρνηση θα βρεθεί, μάλιστα, αντιμέτωπη με διπλό πρόβλημα: Από τη μία, με την έλλειψη πόρων για να καλυφθεί η κρατική επιδότηση, το ύψος της οποίας μπορεί να φτάσει και τα 5,6 δισ. ευρώ, σε εκατοντάδες επενδύσεις που είχαν ενταχθεί στον αναπτυξιακό νόμο από το 2004 μέχρι το 2013 χωρίς αντίστοιχη πρόβλεψη για αύξηση χρηματοδότησης.

Από την άλλη, με τη βροχή ακυρώσεων επενδυτικών σχεδίων, εντός ή εκτός αναπτυξιακού νόμου, εξαιτίας της συνεχούς διολίσθησης της ελληνικής οικονομίας. Χαρακτηριστικό είναι ότι στον αναπτυξιακό του 2011 εντάχθηκαν 1.200 έργα και μέχρι σήμερα έχουν ολοκληρωθεί μόλις 9!

Επιπλέον, εξαιτίας των capital controls φαίνεται πως «πάγωσαν» ώριμες επενδύσεις π.χ. στον τουριστικό τομέα, ενώ στον πάγο βρίσκονται και συμφωνίες που είχαν ανακοινωθεί όπως η απόκτηση της Βερόπουλος από τη Σκλαβενίτης.

Όλα αυτά συμβαίνουν τη ίδια στιγμή που για να επιστρέψει η ελληνική οικονομία στο επίπεδο που ήταν το 2009 απαιτούνται ιδιωτικές επενδύσεις 100 δισ. ευρώ μέχρι το 2020, όπως έχει κατ' επανάληψη δηλώσει ο υπηρεσιακός υπουργός Οικονομίας Νίκος Χριστοδουλάκης. Για να κλείσει η τρύπα των δισεκατομμυρίων που οφείλονται σε επιχειρήσεις, που προχώρησαν επενδυτικά σχέδια πριν κορυφωθεί η κρίση, στο υπουργείο εξετάζουν την παροχή φορολογικών ελαφρύνσεων. Όμως στην αγορά επισημαίνουν πως για να «αναστηθούν» οι επενδύσεις δεν αρκεί ένας νέος αναπτυξιακός νόμος, αλλά και νέα λογική στην αδειοδότηση, στη στήριξη και στη χρηματοδότηση των τολμηρών που θα τοποθετήσουν κεφάλαια στη χώρα μας.

Περισσότερες από 3.000 υπογραφές υπουργών και υπαλλήλων και 20 υπουργικές και κοινές υπουργικές αποφάσεις χρειάστηκαν, μεταξύ άλλων, για να ολοκληρωθεί μετά από μια 12ετία, εν έτει 2009, η πρώτη φάση της επένδυσης του Costa Navarino.

Από το 2009 έως και σήμερα, όμως, πολύ λίγα έχουν αλλάξει στο πεδίο της διευκόλυνσης στην υλοποίηση επενδύσεων. Αρκεί μόνο να αναφερθεί πως ο «νεκρός χρόνος», αυτός δηλαδή που απαιτείται για να συνεννοηθούν οι συναρμόδιες υπηρεσίες του δημοσίου προκειμένου να προχωρήσει η περιβαλλοντική αδειοδότηση μιας επιχείρησης, φτάνει στην καλύτερη περίπτωση τους τρεις μήνες.

Κάπως έτσι δεν αποτελεί «εξαίρεση στον κανόνα» ένας επιχειρηματίας να τελεί σε καθεστώς «ομηρίας» ακόμη και μία διετία για να ξεκινήσει μια επένδυση. Την ίδια ώρα ο μέσος χρόνος ανταπόκρισης της αρμόδιας υπηρεσίας για τον έλεγχο μιας επένδυσης που έχει ενταχθεί στον επενδυτικό νόμο φθάνει τους 29 μήνες.

Αν και τα συγκεκριμένα προβλήματα αποτελούν τη ρίζα του κακού, δεν είναι και τα μοναδικά.

Μετά και την επιβολή των capital controls, η κατάσταση επιδεινώθηκε έτι περαιτέρω προκαλώντας black out σε αρκετές ώριμες τουριστικές και βιομηχανικές επενδύσεις αρκετών δισ. ευρώ, όπως είπε ο πρόεδρος του ΣΕΒ κ. Θεόδωρος Φέσσας την περασμένη Πέμπτη από το βήμα συνάντησης διαλόγου που είχε ο υπουργός Οικονομίας κ. Νίκος Χριστοδουλάκης με τον επιχειρηματικό κόσμο.

Κάτι που επιβεβαιώνουν και παράγοντες της αγοράς, σύμφωνα με τους οποίους επενδύσεις της τάξης των 7 δισ. ευρώ βρίσκονται στον «πάγο», κινδυνεύουν να μην ξεκινήσουν ποτέ και σίγουρα για να υπάρξει κάποιο φως, όπως υποστηρίζουν οι ίδιοι, χρειάζεται πολιτική σταθερότητα, ολοκλήρωση της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών και άρση των capital controls.

Μερικές μόνο από τις ώριμες επενδύσεις του τουριστικού κλάδου που βρίσκονται στο περίμενε είναι οι Κωνσταντακόπουλος-Olayan, Dolphin Capital Investors, Πήτερ Ηλιόπουλος κ.ά.

Παράλληλα, αρκετά deals, μεταξύ των οποίων αυτά της Σκλαβενίτης με τη Βερόπουλος και της πώλησης πλειοψηφικού πακέτου μετοχών της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας Pharmathen στην BC Partners, βρίσκονται επίσης στον «πάγο» μέχρι νεωτέρας.

Το ερώτημα που τίθεται και μένει να απαντηθεί είναι πώς θα εξευρεθούν αυτοί οι πόροι και πώς θα κινητοποιηθούν οι επενδυτές, Έλληνες και ξένοι, για να επενδύσουν στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τον υπηρεσιακό υπουργό Οικονομίας, από αυτά τα 100 δισ. ευρώ που απαιτούνται έως το 2020, οι πόροι από το νέο ΕΣΠΑ καλύπτουν κατά μέγιστο το 25%.

Οι λύσεις γνωστές, το πότε θα εφαρμοστούν παραμένει ζητούμενο. Πρόκειται για θεσμικές αλλαγές, με πρώτη και κυριότερη να υπάρξει με τη βοήθεια της νέας Task Force ένα κέντρο συντονισμού των φορέων (Enterprise Greece, IfG, κ.ά.) που ασχολούνται με τις επενδύσεις στη χώρα που σήμερα δείχνουν να είναι περισσότεροι από τις επενδύσεις που γίνονται.

Η "ωρολογιακή βόμβα" των 5,6 δισ. ευρώ

Πρώτα απ' όλα όμως το ελληνικό κράτος θα πρέπει να ξεμπερδέψει με τους λογαριασμούς του παρελθόντος. Σύμφωνα με στοιχεία της αρμόδιας διεύθυνσης, στους αναπτυξιακούς - επενδυτικούς νόμους του 2004 και 2011 εντάχθηκαν συνολικά 11.700 επενδυτικά σχέδια εκ των οποίων τα 6.370 δεν έχουν υλοποιηθεί. Για παράδειγμα, στον αναπτυξιακό του 2011 εντάχθηκαν 1.200 έργα και έχουν ολοκληρωθεί μόλις εννέα.

Για να καλυφθεί η κρατική συμμετοχή στα επενδυτικά έργα των προηγούμενων αναπτυξιακών νόμων απαιτούνται στην καλύτερη περίπτωση 3,6 - 4 δισ. ευρώ (σ.σ. υπολογίζεται πως 2.000 επενδύσεις που έχουν ενταχθεί δεν είναι ενεργές και κατά συνέπεια δεν θα ολοκληρωθούν) και στη χειρότερη 5,6 δισ. ευρώ. Ποσό δυσθεώρητο για τον δημόσιο κορβανά, από τον οποίο από τις αρχές του έτους μέχρι και τις αρχές Σεπτεμβρίου δεν είχαν μπει ούτε τα 50 εκατ. ευρώ από το ΠΔΕ (Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων) που υπολογίζονταν για να καλυφθεί μέρος αυτού του ποσού.

Την ίδια στιγμή, τα αρμόδια ελεγκτικά κλιμάκια δεν προβαίνουν σε επιτόπιους ελέγχους των επενδύσεων για την πιστοποίηση των υπολοίπων ποσών διότι, όπως αναφέρουν κυβερνητικά στελέχη, υπάρχει άρνηση από τους υπαλλήλους δεδομένου ότι το κράτος τούς οφείλει χρήματα. Σε όσες περιπτώσεις πάντως γίνεται εντέλει ο έλεγχος, ο μέσος χρόνος ανταπόκρισης της αρμόδιας υπηρεσίας φτάνει, όπως προαναφέρθηκε, τους 29 μήνες.

Ο σχεδιασμός

Μία από τις σκέψεις που υπάρχουν για να καλυφθεί η «τρύπα» των 5,6 δισ. ευρώ των αναπτυξιακών - επενδυτικών νόμων του 2004 και του 2011, όπως αναφέρουν στο Euro2day.gr άνθρωποι που ασχολήθηκαν με την υπόθεση, είναι να δοθούν αντί για χρήματα (που δεν υπάρχουν), φορολογικές απαλλαγές και να καλυφθούν ασφαλιστικές εισφορές. Δηλαδή να ισοσκελιστούν οι οφειλές των επιχειρήσεων σε φόρους και εισφορές με τα χρήματα που τους χρωστά το Δημόσιο.

Ήδη, σύμφωνα με πληροφορίες, υπάρχει καταρχήν συμφωνία μεταξύ των στελεχών του υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών, αν και η όποια απόφαση θα πρέπει να έχει την «ευλογία» της επόμενης κυβέρνησης αλλά και τη σύμφωνη γνώμη των δανειστών.

Παράλληλα, μέχρι το τέλος του έτους, στόχος είναι να έχει συνταχθεί, κατατεθεί και ψηφιστεί από τη Βουλή ο νέος αναπτυξιακός νόμος (σ.σ. ο αρχικός στόχος ήταν να ψηφιστεί τον Οκτώβριο, αλλά οι πρόωρες εκλογές πήγαν πίσω τον προγραμματισμό).

Με βάση τον σχεδιασμό που έχει γίνει μέχρι στιγμής από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ και την υπηρεσιακή, ο νέος νόμος θα έχει τις εξής κατευθύνσεις:

1. Δεν θα δίνει επιδοτήσεις αλλά φορολογικές απαλλαγές, εγγύηση του ελληνικού δημοσίου για δάνεια και επιδότηση επιτοκίου. Ο κύριος λόγος που δεν θα δίνει επιχορηγήσεις (κάποιες εξαιρέσεις μπορεί να γίνουν για κλάδους αιχμής και καινοτομίας) είναι γιατί το ταμείο είναι μείον, όπως έλεγε στο Euro2day.gr ανώτατος παράγοντας. Ο σημαντικότερος λόγος όμως κατά τον ίδιο είναι πως η διεθνής εμπειρία των ανεπτυγμένων χωρών που ασκείται εδώ και 15 χρόνια δείχνει πως οι επιδοτήσεις αποτελούν ένα απαρχαιωμένο εργαλείο.

2. Θα δίνεται η δυνατότητα σε ενδιαφερόμενους επενδυτές να αποκτήσουν μετοχές σε μια επιχείρηση που αντιμετωπίζει προβλήματα. Στόχος είναι να παραμείνουν εν ζωή όσες εταιρείες, παρά τα προβλήματα, λόγω αντικειμένου και παραγωγικής δυναμικότητας έχουν προοπτικές.

3. Προβάδισμα θα έχουν όσες επιχειρήσεις συμβάλλουν στην αύξηση της απασχόλησης.

4. Δημιουργία fund στο οποίο θα υπαχθούν επιχειρήσεις με συγκεκριμένα κριτήρια (εξαγωγικές, καινοτόμες κ.ά.). Το fund θα είναι εισηγμένη εταιρεία ώστε να ελέγχεται από όλους τους αρμόδιους μηχανισμούς, ενώ ο διαχειριστής του θα προκύψει μετά από διεθνή διαγωνισμό. Ήδη σύμφωνα με πληροφορίες έχουν γίνει επαφές με την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς.

5. Δημιουργία Οργανισμού Πιστοληπτικής Αξιολόγησης. Η οργάνωση θα αναληφθεί από την Ένωση Ελληνικών Τραπεζών που θα αξιολογεί τη φερεγγυότητα των ελληνικών επιχειρήσεων και θα δίνει διαβάθμιση η οποία θα είναι δημόσια. Η διαβάθμιση της εταιρείας θα είναι προϋπόθεση για την ένταξή της στον αναπτυξιακό νόμο, όπως επίσης και η αξία του επενδυτικού σχεδίου και η διασύνδεσή του με τον παραγωγικό ιστό της χώρας.