Υπ. Πολιτισμού: «Εύλογη αμοιβή, όχι φόρος» στους υπολογιστές

Σε διευκρινήσεις, προκειμένου να καταλαγιάσουν οι έντονες αντιδράσεις που προκαλούν οι σκέψεις της κυβέρνησης για επιβολή «αμοιβής» 2% επί της αξίας των ηλεκτρονικών υπολογιστών, ως αντιστάθμισμα για τα πνευματικά δικαιώματα που χάνονται από την ηλεκτρονική πειρατεία, προχώρησε το υπουργείο Πολιτισμού, τονίζοντας πως δεν πρόκειται για «φόρο», όπως ανέφεραν τα μέσα ενημέρωσης, αλλά «αποζημιωτικό αντιστάθμισμα».

Το ζήτημα προέκυψε από διάταξη στο νομοσχέδιο του υπουργείου Πολιτισμού για τη συλλογική διαχείριση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, το οποίο θα βρίσκεται έως αύριο σε δημόσια διαβούλευση.

Στην επίμαχη διάταξη αναφέρεται:

2.Η παράγραφος 3 του άρθρου 18 ν. 2121/1993 τροποποιείται ως εξής:
α. Το πρώτο εδάφιό της τροποποιείται ως εξής: «3. Εάν για την ελεύθερη αναπαραγωγή του έργου για ιδιωτική χρήση χρησιμοποιούνται τεχνικά μέσα, όπως (συσκευές εγγραφής ήχου ή εικόνας ή ήχου και εικόνας, ηλεκτρονικοί υπολογιστές, συσκευές ή εξαρτήματα μη ενσωματωμένα ή ενσωματώσιμα στην κύρια μονάδα ηλεκτρονικών υπολογιστών που λειτουργούν σε συνάρτηση με αυτούς και χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για την ψηφιακή αντιγραφή ή για την ψηφιακή μετεγγραφή από ή προς αναλογικά μέσα (εξαιρουμένων των εκτυπωτών), μαγνητικές ταινίες ή άλλοι υλικοί φορείς πρόσφοροι για την αναπαραγωγή ήχου ή εικόνας ή ήχου και εικόνας, συμπεριλαμβανομένων των υλικών φορέων ψηφιακής αντιγραφής – όπως CD-RW, CD-R, φορητοί οπτικοί μαγνητικοί δίσκοι χωρητικότητας άνω των 100 εκατομμυρίων ψηφίων (άνω των 100 Mbytes), αποθηκευτικά μέσα/ δισκέτες κάτω των 100 εκατομμυρίων ψηφίων (κάτω των 100 Mbytes) φωτοτυπικά μηχανήματα, χαρτί κατάλληλο για φωτοτυπίες, οφείλεται εύλογη αμοιβή στον δημιουργό του έργου και στους κατά την παρούσα διάταξη δικαιούχους συγγενικών δικαιωμάτων, εξαιρουμένων των προς εξαγωγή ειδών.»
β. Προστίθενται νέο δεύτερο και τρίτο εδάφιο ως εξής:
«Η αμοιβή για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές ορίζεται σε 2% της αξίας τους. Η κατανομή των ποσοστών της εύλογης αμοιβής του προηγουμένου εδαφίου στους οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης τής κάθε κατηγορίας ή υποκατηγορίας δικαιούχων, ο τρόπος είσπραξης και καταβολής, καθώς και κάθε άλλη σχετική λεπτομέρεια καθορίζονται σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην παράγραφο 11 του παρόντος άρθρου.»

Το θέμα έχει απασχολήσει έντονα το Σύνδεσμο Επιχειρήσεων Πληροφορικής και Επικοινωνιών Ελλάδας (ΣΕΠΕ) και κατά τη διάρκεια της κοπής της πίτας του Συνδέσμου την περασμένη Δευτέρα, ο πρόεδρός του Αναστάσιος Τζήκας έκανε λόγο για ένα «εντελώς παράλογο μέτρο που θα πλήξει μια δραστηριότητα πολύ περιορισμένων περιθωρίων μικτού κέρδους. Είναι σαν να φορολογήσουμε τα μηχανάκια, επειδή συχνά τα χρησιμοποιούν οι ληστές προκειμένου να κλέψουν τις τράπεζες».

Σε σημερινή του ανακοίνωση, το υπουργείο Πολιτισμού αναφέρει:

«Σε απάντηση πρόσφατων δημοσιευμάτων, σχετικά με την επιβολή «φόρου» στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, θα πρέπει να διευκρινιστούν τα ακόλουθα:

Πρωταρχικό δικαίωμα του δημιουργού (όχι μόνο σύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο, αλλά και σύμφωνα με το δίκαιο της Ευρωπαϊκής 'Ένωσης και τις διεθνείς συμβάσεις) είναι το δικαίωμα αναπαραγωγής, το δικαίωμα δηλαδή του δημιουργού να ελέγχει την αντιγραφή του έργου του. Η εύλογη αμοιβή προβλέπεται ήδη στο αρ. 18 παρ. 3 του Ν.2121/1993 και δεν συνιστά φόρο αλλά αποζημιωτικό αντιστάθμισμα της ζημίας του δημιουργού από την ελεύθερη αναπαραγωγή του έργου του από τρίτους για ιδιωτική χρήση. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται και σε σωρεία αποφάσεων του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το σύστημα αυτό της αποζημίωσης των δικαιούχων μέσω της εύλογης αμοιβής δεν συνιστά ελληνική 'πατέντα' ή 'ιδιομορφία'. Λειτουργεί στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ στις χώρες που δεν διαθέτουν σχετικό σύστημα, ο χρήστης οφείλει να αδειοδοτηθεί από τους δικαιούχους προκειμένου να αναπαραγάγει το έργο τους καταβάλλοντας πλήρη αμοιβή. Συνεπώς, η συγκεκριμένη διάταξη ωφελεί κατ' αρχάς τους χρήστες. Η φιλοσοφία που διατρέχει τη διάταξη αυτή σε όλες τις χώρες που τη διαθέτουν είναι ότι συσκευές που είναι πρόσφορες για ιδιωτική αναπαραγωγή υπόκεινται σε εύλογη αμοιβή. Οι υπολογιστές είναι κατ' εξοχήν οι συσκευές που σήμερα χρησιμοποιούνται για την αναπαραγωγή για ιδιωτική χρήση, όπως είναι και τα MP3 players, οι οδηγοί εγγραφής CD και DVD, οι εξωτερικοί σκληροί δίσκοι, οι φωτοτυπικές συσκευές και οι σαρωτές.

Η Ελλάδα ήταν από τις πρώτες χώρες που υιοθέτησε τον θεσμό της ιδιωτικής αναπαραγωγής και θέσπισε εύλογη αμοιβή επί της αξίας των ηλεκτρονικών υπολογιστών το έτος 1993 (πολύ πριν την Ευρωπαϊκή Οδηγία του 2001), η οποία εντελώς παράλογα καταργήθηκε το έτος 2002. Σημειώνουμε ότι εύλογη αμοιβή επί της αξίας των ηλεκτρονικών υπολογιστών υπάρχει, για παράδειγμα, στις ακόλουθες χώρες: Κροατία, Ιταλία, Λιθουανία, Ολλανδία, Σλοβακία, Γερμανία, Πορτογαλία και Λετονία.

Το ως άνω Σχέδιο Νόμου του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού βρίσκεται ακόμα και μέχρι αύριο 22 Ιανουαρίου 2016 στο στάδιο της διαβούλευσης στην ιστοσελίδα www.opengov.gr, ο διάλογος επ' αυτού συνεχίζεται και οι τελικές διατάξεις θα διαμορφωθούν μετά το πέρας του προαναφερθέντος χρονικού διαστήματος».

«Άλλο φόρος, άλλο αποζημίωση»

Από τον χώρο των πνευματικών δικαιωμάτων, στελέχη τονίζουν άλλο είναι ο φόρος και άλλο η αποζημίωση για την αναπαραγωγή ενός πνευματικού έργου, σχολιάζοντας πως δεν χρειάζεται να είναι κάποιος ειδικός στα οικονομοτεχνικά ή τα νομικά για να μπορεί ν' αντιληφθεί τις βασικές διαφορές μεταξύ μιας φορολογίας που επιβάλλεται από το κράτος, από τη μια, και της αμοιβής που πρέπει να εισπράττει κάποιος δημιουργός πνευματικού έργου για το γεγονός ότι ο οποιοδήποτε μπορεί να αναπαραγάγει το έργο του για ιδιωτική χρήση. Ούτε μπορεί να το ελέγξει ούτε και να το απαγορεύσει.

Όπως σημειώνουν, αν και η Ελλάδα ξεκίνησε με πρωτοποριακά βήματα επί του θέματος, εντούτοις κατέληξε να είναι μία από τις λίγες ευρωπαϊκές χώρες που δεν αναγνωρίζει, σε νομικό επίπεδο, ότι ο ηλεκτρονικός υπολογιστής δεν χρησιμοποιείται για την αναπαραγωγή κειμένων...

«Ακούγεται απίστευτο αλλά όταν τo μακρύ χέρι των πολυεθνικών εταιρειών πληροφορικής φτάνει ακόμα και στους τελευταίους διαδρόμους του ελληνικού κοινοβουλίου, τα πνευματικά δικαιώματα συγγραφέων, μεταφραστών, δημοσιογράφων και εκδοτών βιβλίων και εφημερίδων –κορυφαία θέματα για τις νομοθεσίες των σύγχρονων πολιτισμένων κρατών- κυριολεκτικά παίζονται στα ζάρια..», αναφέρουν.

Σύμφωνα με σύμφωνα με τα στελέχη του ελληνικού τομέα συλλογικής διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων, τα τελευταία εικοσιτετράωρα είδαν το φως της δημοσιότητας πληροφορίες που εστίαζαν στο γεγονός ότι το κράτος σκοπεύει να φορολογήσει τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και τα tablets "ως αντιστάθμισμα για τα πνευματικά δικαιώματα που χάνονται λόγω της πειρατείας". Εξ ου και σημειώθηκαν αντιδράσεις που στην πλειονότητά τους υιοθετούσαν τη λογική του ΣΕΠΕ "μοιάζει σαν να σχεδιάζεται φορολόγηση των μοτοσικλετών επειδή τις χρησιμοποιούν ληστές μετά από ληστείες".

Όμως, όπως διευκρινίζουν, η πραγματικότητα δεν είναι αυτή και χαρακτηρίζεται από τα εξής στοιχεία:

-Δεν πρόκειται για φόρο που καταλήγει στο κράτος στην προσπάθειά του να αυξήσει τους πόρους του παντοιοτρόπως, αλλά για αμοιβές πνευματικών δικαιωμάτων που καταλήγουν σε δημιουργούς και εκδότες μέσω Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης. Μεταξύ αυτών, συγγραφείς, μεταφραστές, δημοσιογράφοι και εκδότες, βιβλίων, εφημερίδων και περιοδικών. Αφορά, λοιπόν, στην ιδιωτική αντιγραφή μουσικής, ταινιών, βιβλίων και εικόνων.

-Δεν είναι αντιστάθμισμα για τις απώλειες λόγω ηλεκτρονικής πειρατείας - θα ήταν εξωφρενικά ανόητο κάτι τέτοιο- αλλά ένα είδος αποζημίωσης του δημιουργού για την νόμιμη αναπαραγωγή έργων πνευματικής ιδιοκτησίας όταν αυτή γίνεται για ιδιωτική χρήση. Κάτι που δεν μπορεί να μετρήσει ο ίδιος ενώ ο νόμος δεν προβλέπει ότι για αυτού του είδους την αναπαραγωγή δεν χρειάζεται ειδική άδεια.

-Δεν είναι κάτι καινούργιο καθώς προβλεπόταν στον νόμο για την πνευματική ιδιοκτησία (2121/93) αλλά αφαιρέθηκε με μια αιφνιδιαστική κίνηση σε θερινό τμήμα της Βουλής του 2003, καθώς η τότε κυβέρνηση υπέκυψε στις πιέσεις των μεγάλων εταιρειών πληροφορικής,

-Δεν είναι ελληνικό φαινόμενο ούτε και εφεύρημα της σημερινής κυβέρνησης καθώς αποζημίωση από τους υπολογιστές εισπράττουν Οργανισμοί Συλλογικής Διαχείρισης σε τουλάχιστον 14 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

-Δεν θίγει τον καταναλωτή καθώς έναντι ενός πολύ μικρού, ίσως και αμελητέου τιμήματος, τού εξασφαλίζει τη δυνατότητα της νόμιμης και ελεύθερης πρόσβασης σε έναν τεράστιο πλούτο πληροφορίας.

-Η Ελλάδα καταλαμβάνει μία από τις τελευταίες θέσεις από την άποψη των εσόδων των Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης συγκριτικά με άλλες χώρες της Ευρώπης και ο Έλληνας δημιουργός πνευματικής εργασίας εισπράττει πενιχρά ποσά σε σχέση με άλλους Ευρωπαίους συναδέλφους του.

-Ο σεβασμός στα δικαιώματα των ανθρώπων του πνεύματος αποτελεί, σε άλλες χώρες, διαδικασία ισόβιας οικονομικής στήριξης καθώς και κίνητρο για την ίδια τη δημιουργία πνευματικών έργων. Στην Ελλάδα, οι ανάλογοι οργανισμοί πασχίζουν να αποδείξουν ότι είναι απλώς ζήτημα πολιτισμού. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι τα έσοδα από την εύλογη αμοιβή στην Ελλάδα για την ιδιωτική αναπαραγωγή προστατευόμενων από τη νομοθεσία έργων δεν ξεπερνούν το ένα εκατομμύριο ευρώ. Ποσόν που διανέμεται σε περισσότερους από πέντε χιλιάδες δικαιούχους.

Η οδηγία 2001/29 που ρυθμίζει τα θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας για όλες τις χώρες της Ευρώπης, παρέχει τη δυνατότητα να επιτραπεί από το νόμο κάθε κράτους μέλους της ΕΕ, η αναπαραγωγή έργων πνευματικής ιδιοκτησίας όταν αυτή γίνεται για ιδιωτική χρήση (π.χ. αντιγραφή ενός CD ή μίας ταινίας στον υπολογιστή ή η φωτοτυπία αποσπάσματος ενός βιβλίου), υπό την προϋπόθεση ότι καταβάλλεται εύλογη αποζημίωση στους δικαιούχους.

Υπόχρεος για την καταβολή της αποζημίωσης είναι ο ιδιώτης που προβαίνει στην αναπαραγωγή. Επειδή, όμως, κάτι τέτοιο είναι πρακτικά αδύνατον, δηλαδή να εντοπισθούν οι ιδιώτες, η αποζημίωση καταβάλλεται από όσους εμπορεύονται συσκευές και τεχνικά μέσα που χρησιμοποιούνται για την αναπαραγωγή.

Αυτό το σύστημα αποζημίωσης, δηλαδή των δικαιούχων μέσω εύλογης αμοιβής που καταβάλλεται από όσους εμπορεύονται μέσα αναπαραγωγής υπάρχει σε όλες τις χώρες της ΕΕ που έχουν υιοθετήσει το θεσμό της αναπαραγωγής για ιδιωτική χρήση.

Συσκευές επί των οποίων υπολογίζεται η εύλογη αμοιβή θεωρούνται όσες "είναι πρόσφορες και χρησιμοποιούνται για την πραγματοποίηση ιδιωτικών αντιγράφων διότι μέσω αυτών προξενείται ζημία στους δικαιούχους". Οι υπολογιστές είναι κατ' εξοχήν οι συσκευές που σήμερα χρησιμοποιούνται για την αναπαραγωγή για ιδιωτική χρήση, όπως είναι και τα MP3 players, οι οδηγοί εγγραφής CD και DVD, οι εξωτερικοί σκληροί δίσκοι, τα κινητά τηλέφωνα, οι ταμπλέτες, οι φωτοτυπικές συσκευές, οι σαρωτές και οι εκτυπωτές.

Επισημαίνεται ότι οι τελικοί καταναλωτές αγοράζουν τις παραπάνω συσκευές ακριβώς λόγω της λειτουργίας τους ως συσκευές αναπαραγωγής έργων και μάλιστα το μεγαλύτερο μέρος της αποθηκευτικής τους χωρητικότητας καταλαμβάνεται κατά κανόνα από τραγούδια, ταινίες, βιβλία και εικόνες και μικρό ποσοστό της μνήμης καταλαμβάνεται από τις υπόλοιπες εφαρμογές. Κατά συνέπεια οι συσκευές πωλούνται και οι κατασκευαστές τους επωφελούνται ακριβώς επειδή αντιγράφουν έργα με κάθε δυνατό τρόπο, ακόμα και με τον απλούστερο και συνηθέστερο, τη φωτογραφική μηχανή ενός κινητού τηλεφώνου ή ενός τάμπλετ.

Η Ελλάδα ήταν από τις πρώτες χώρες που υιοθέτησε τον θεσμό της ιδιωτικής αντιγραφής και θέσπισε εύλογη αμοιβή επί των ηλεκτρονικών υπολογιστών το έτος 1993, πολύ πριν από την Ευρωπαϊκή Οδηγία του 2001. Εντελώς παράλογα και κατά παράβαση της οδηγίας η Ελλάδα κατήργησε την αμοιβή επί των ηλεκτρονικών υπολογιστών το έτος 2002, μετά από ισχυρή πίεση των μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών πληροφορικής με το πρόσχημα ότι δήθεν αποτελούσε εμπόδιο στην κοινωνία της πληροφορίας.

Αμοιβή σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές ή/και ταμπλέτες υπάρχει στις ακόλουθες χώρες: Βέλγιο, Κροατία, Γαλλία, Ιταλία, Λιθουανία, Ολλανδία, Ρουμανία, Σλοβακία, Γερμανία, Πορτογαλία, Αυστρία, Πολωνία, Ελβετία, Σουηδία.

Τα οφέλη από μια τέτοια διαδικασία τόσο για τους καταναλωτές όσο και για τους κατασκευαστές των συσκευών είναι αυτονόητα. Για τους μεν εξασφαλίζει ελεύθερη πρόσβαση και δυνατότητα νόμιμης αναπαραγωγής, στους δε την επιπλέον δυνατότητα να πωλούν συσκευές και για ένα επιπλέον λόγο, αυτόν της νόμιμης αναπαραγωγής από την πλευρά των χρηστών.

Σε ότι αφορά τις εισπράξεις των οργανισμών συλλογικής διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων, τα στελέχη της αγοράς τονίζουν πως στην Ελλάδα οι εισπράξεις από τον θεσμό της εύλογης αμοιβής για την ιδιωτική αναπαραγωγή είναι πολύ χαμηλές, αναφέροντας χαρακτηριστικά πως Την ώρα που η χώρα μας εισπράττει λιγότερο από ένα εκατομμύριο ευρώ, ο αντίστοιχος οργανισμός στη Γερμανία εισπράττει σχεδόν 78 εκατομμύρια, στο Βέλγιο 14 εκατομμύρια, στην Αυστρία 8 εκατομμύρια, στην Ισπανία 3 εκατομμύρια, στην Πολωνία 2 εκατομμύρια. Μάλιστα, οι αποζημιώσεις για τους συμβασιούχους ενός Οργανισμού στην Ελλάδα δεν ξεπέρασαν κατά μέσο όρο τα τελευταία δύο χρόνια, το ποσόν των ...50 ευρώ!