«Χοντρό παιχνίδι» με τα έργα υποδομής στα Βαλκάνια

Η εμπλοκή χωρών της Ασίας στη χρηματοδότηση των έργων στη Βαλκανική επιταχύνει τις επενδύσεις των γειτονικών κρατών σε υποδομές οι οποίες δυσκολεύονται να προσελκύσουν ιδιωτικά κεφάλαια, όπως συμβαίνει εσχάτως και στην Ελλάδα. Δυσκολεύει, όμως, τις προσπάθειες των ελληνικών τεχνικών εταιρειών αφού όταν τα έργα χρηματοδοτούνται από τα κρατικά ταμεία Κίνας, Αζερμπαϊτζάν, Ρωσίας, Κουβέιτ και άλλους χρηματοδότες εκτός Ε.Ε. τότε τα κατασκευάζουν επιχειρήσεις από τις χώρες που βάζουν τα κεφάλαια. 

Τα στοιχεία του SEETO, του οργανισμού που παρακολουθεί τα έργα υποδομής των Δυτικής Βαλκανίων που συνδέονται με τα Διευρωπαϊκά Δίκτυα, είναι πάντως, χαρακτηριστικά. Ενώ οι περισσότερες χώρες βρίσκονται σε πορεία ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ενωση (Ε.Ε.) τα κοινοτικά ταμεία απουσιάζουν από τη χρηματοδότηση των έργων υποδομής. Το ποσοστό συνεισφοράς της Ε.Ε. στα περίπου 12 δισ. που έχουν επενδυθεί (ή έχουν δεσμευτεί προς επένδυση) σε έργα υποδομής των Δυτικών Βαλκανίων είναι σχεδόν μηδενικό! 

Αντίθετα σχεδόν ένα στα τρία ευρώ προέρχεται από τα κρατικά ταμεία χωρών όπως η Κίνα, η Ρωσία, το Αζερμπαϊτζάν, το Κουβέιτ και οργανισμοί όπως ο OPEC. Η πλειοψηφία των πόρων προέρχεται από διεθνείς οργανισμούς όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και τους κρατικούς προϋπολογισμούς των γειτονικών κρατών τα οποία δυσκολεύονται να προσελκύσουν ιδιώτες επενδυτές.

Το δυστύχημα είναι πως όταν τα κεφάλαια για τη χρηματοδότηση των έργων στη Βαλκανική προέρχονται από κρατικά ταμεία άλλων χωρών, τότε οι Ελληνες εργολάβοι δεν έχουν τύχη. Την κατασκευή των έργων αναλαμβάνουν κινεζικοί, ρωσικοί ή αζέρικοι όμιλοι, ανάλογα με την προέλευση των πόρων. 

Το τελευταίο πενταετές σχέδιο του SEETO για την περίοδο 2016 – 2021 εντοπίζει, πάντως, 48 έργα προτεραιότητας στα Δυτικά Βαλκάνια που συνδέονται με τα Διευρωπαϊκά Δίκτυα, συνολικού ύψους περί τα 9,64 δισ. ευρώ. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται 21 έργα υποδομών, ύψους 2,67 δισ. ευρώ τα οποία βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο ωρίμανσης και θεωρούνται «προς χρηματοδότηση».

Το μεγαλύτερο, προϋπολογισμού 470 εκατ. ευρώ, αφορά στην κατασκευή του σιδηροδρομικού άξονα Beljakovce - Kriva Palanka – Βουλγαρικά σύνορα στα Σκόπια, ενώ ακολουθούν τρία μεγάλα οδικά έργα στη Βοσνία Ερζεγοβίνη (αφορούν παρακλάδι του διευρωπαϊκού άξονα 5). Πρόκειται για τον άξονα Tarcin – Konjic, προϋπολογισμού 400 εκατ. ευρώ, τον άξονα Odzak –Vukosavlje – Podnovlje – Rudanka – Doboj, προϋπολογισμού 356 εκατ. ευρώ, και το τμήμα Mostar Sjever – Pocitelj, προϋπολογισμού 350 εκατ. ευρώ.

Στον πενταετή σχεδιασμό του SEETO (αρκεί βέβαια να βρεθούν και τα χρήματα…) περιλαμβάνονται και 14 μεγάλα οδικά έργα, συνολικού προϋπολογισμού 4,8 δισ. ευρώ που βρίσκονται σε στάδιο προετοιμασίας, δηλαδή απαιτείται σειρά μελετών για την προώθησή τους. Περιλαμβάνονται, επίσης και οκτώ σιδηροδρομικά έργα, συνολικού προϋπολογισμού περί τα δύο δισ. ευρώ.

Το μεγαλύτερο από τα υπό σχεδιασμό (και προς αναζήτηση κεφαλαίων) έργα είναι η αναβάθμιση του παραλιακού οδικού άξονα του Μαυροβουνίου (Adriatic Ionian Motorway/Expressway), προϋπολογισμού 880 εκατ. ευρώ, ενώ ακολουθεί η κατασκευή του οδικού άξονα Merdare - Kursumlija - Prokuplje bypass – Merosina – Nis στη Σερβία, προϋπολογισμού 855 εκατ. ευρώ και ο εκσυγχρονισμός του σιδηροδρομικού άξονα Belgrade - Novi Sad - Subotica – σύνορα με Ουγγαρία (προϋπολογισμού 795 εκατ. ευρώ) ο οποίος όμως προωθείται μέσω συμφωνίας Σερβίας με Κίνα. Στα 600 εκατ. ευρώ ανέρχεται ο προϋπολογισμός του οδικού άξονα Pojate – Preljina, επίσης στη Σερβία.

Με δεδομένη την αποχή της Ευρωπαϊκής Ενωσης από τη χρηματοδότηση των έργων στις γειτονικές χώρες, οι ελπίδες επικεντρώνονται σε οργανισμούς όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και στα κρατικά ταμεία χωρών όπως η Κίνα, η Ρωσία, το Αζερμπαϊτζάν, κλπ. Την τελευταία τριετία, οι συγκεκριμένες χώρες συμφώνησαν να επενδύσουν περισσότερα από δύο δισ. ευρώ σε έργα υποδομής στη Βαλκανική.

Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται το εν εξελίξει οδικό έργο Smokovac-Uvac-Matesevo (τμήμα του άξονα Bar – Boljare) που χρηματοδοτείται με 800 εκατ. ευρώ από την κινεζική τράπεζα Exim και κατασκευάζεται από Κινέζους εργολάβους. Η Exim Bank χρηματοδοτεί με περίπου 374 εκατ. ευρώ και τον άξονα Kicevo - Ohrid στα γειτονικά Σκόπια. Κεφάλαια από τη Ρωσία, συνολικού ύψους 600 εκατ. ευρώ, εξασφάλισε η Σερβία για το σιδηροδρομικό άξονα Stara Pazova - Novi Sad και το οδικό τμήμα Resnik – Vrbnica.