Alpha Bank: Η ακτινογραφία της τουριστικής κίνησης

Καθώς οδεύουμε προς την ολοκλήρωση της τουριστικής περιόδου του 2016, η Alpha Bank κάνει μια έρευνα στο αποτύπωμα και στη συμβολή της εφετινής πορείας του κλάδου αυτού σε δύο πτυχές της πραγματικής οικονομίας, το ισοζύγιο των εξωτερικών συναλλαγών και την απασχόληση.

Α. Επισκόπηση των διαθέσιμων στοιχείων. Η γενική εικόνα

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) επιβεβαιώθηκε η αρχική εκτίμηση για ισχυροποίηση της τουριστικής κινήσεως το 2016, λόγω της ενισχύσεως των κρατήσεων της «τελευταίας στιγμής», τόσο τον Ιούλιο, όσο και τον Αύγουστο.

Ειδικότερα οι διεθνείς αφίξεις, στα αεροδρόμια της χώρας αυξήθηκαν κατά 6,4% τον Αύγουστο 2016, σε ετήσια βάση (Αύγουστος 2015: +4,8%), ύστερα από τη σημαντική αύξηση του Ιουλίου κατά 9,2%.

Η θετική αυτή τάση επιβεβαιώνεται και από τα στοιχεία της Τραπέζης Ελλάδος που περιλαμβάνει το σύνολο της εισερχόμενης ταξιδιωτικής κινήσεως, η οποία αυξήθηκε τον Ιούλιο κατά 5,8% (Ιούλιος 2015: +4,4%). Λόγω των αξιοσημείωτων αυξήσεων των δύο αυτών μηνών, οι αεροπορικές αφίξεις στο οκτάμηνο του 2016 σημείωσαν θετική ετήσια μεταβολή κατά 6,5%, έναντι ανόδου κατά 6% στην ίδια περίοδο του 2015. Είναι αξιοσημείωτο ότι παρά τη μείωση των οδικών αφίξεων κατά 3,8% στο οκτάμηνο του 2016, συνολικά οι αεροπορικές και οδικές αφίξεις παρουσίασαν αύξηση κατά 2,1% σε σχέση με το οκτάμηνο του 2015.

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι το 2016 αναμένεται να είναι ικανοποιητική χρονιά για τον τουρισμό, μολονότι η Ελλάδα βρίσκεται στο επίκεντρο της προσφυγικής κρίσεως. Και τούτο διότι διατηρεί το συγκριτικό της πλεονέκτημα ως ασφαλής τουριστικός προορισμός σε σχέση με γείτονες ανταγωνίστριες χώρες, όπως η Τουρκία. Σημειώνεται ότι η Τουρκία συνέχισε να καταγράφει και τον Ιούλιο κάθετη πτώση των αφίξεων ξένων επισκεπτών κατά 37%, σε ετήσια βάση.

Β. Το αποτύπωμα στις εξωτερικές συναλλαγές

Από το 2014, παρατηρείται μικρότερη αύξηση στις ταξιδιωτικές εισπράξεις σε σχέση με τις αφίξεις, ενώ και στο επτάμηνο του 2016, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος, οι εισπράξεις παρουσίασαν αισθητή υποχώρηση σε ετήσια βάση κατά 4,8%, έναντι αυξήσεως των αφίξεων κατά 1,1%. 

Το γεγονός αυτό δύναται να ερμηνευθεί σε μεγάλο βαθμό από το συνδυαστικό αποτέλεσμα των κάτωθι παραγόντων:

ι) Της πτώσεως της δαπάνης ανά ταξίδι συνολικά των ξένων επισκεπτών,

ιι) Της μεταβολής στη σύνθεση των τουριστών ανά χώρα προελεύσεως και

ιιι) Της εξελίξεως της δαπάνης ανά τύπο ταξιδιού (μεμονωμένοι ταξιδιώτες/ οργανωμένα ταξίδια).

Ειδικότερα, η μέση δαπάνη ανά ταξίδι έχει μειωθεί σταδιακά, την περίοδο της οικονομικής κρίσεως, από €640 το 2010 σε €541 το 2015 και σε €542 στo επτάμηνο του 2016 έναντι €579 στο επτάμηνο του 2015.

H κάμψη αυτή οφείλεται εν μέρει στη σταδιακή μείωση της μέσης διάρκειας παραμονής μη κατοίκων στην Ελλάδα από 9,3 διανυκτερεύσεις το 2010 σε 7,2 το 2015. Επιπλέον, μπορεί ενδεχομένως να οφείλεται και στις χαμηλότερες τιμές που ίσως προσφέρουν οι επιχειρήσεις του κλάδου τουρισμού στην Ελλάδα προκειμένου να προσελκύσουν αλλοδαπούς επισκέπτες, στην προσπάθεια να αντισταθμίσουν τις απώλειες από τον εγχώριο τουρισμό.

Σημειώνεται ότι οι διανυκτερεύσεις των Ελλήνων ταξιδιωτών στα καταλύματα της χώρας αποτελούσαν το 2010 το 29% των συνολικών διανυκτερεύσεων και έως το 2015 μειώθηκαν σταδιακά στο 20%.

Από την ανάλυση των αφίξεων ανά χώρα προελεύσεως (εξαιρουμένης της κρουαζιέρας) παρατηρείται και αλλαγή στη σύνθεση των ξένων επισκεπτών από το 2014 με ενίσχυση του αριθμού των επισκεπτών από τις βαλκανικές χώρες, που εν γένει δαπανούν λιγότερα χρήματα σε σχέση με τους επισκέπτες από τις χώρες της Ευρωζώνης.

Πιο συγκεκριμένα, οι ξένοι επισκέπτες από τις βαλκανικές χώρες αποτελούσαν την περίοδο 2010-2013 το 20%-22% του συνόλου των αλλοδαπών επισκεπτών, ποσοστό που αυξήθηκε στο 29% το 2015.

Αντίθετα, η αναλογία των αφίξεων από τις χώρες της ζώνης του Ευρώ στο σύνολο των διεθνών αφίξεων ακολουθεί πτωτική πορεία από το 2010 έως το 2015, ήτοι από 41% στο 35%. Επίσης ειδικά το 2014 και 2015 παρατηρήθηκε μείωση του ποσοστού των Ρώσων επισκεπτών, οι όποιοι δαπανούν περισσότερα χρήματα ανά ταξίδι από το μέσο όρο (μέση δαπάνη ανά ταξίδι 2015: Ρώσοι €822, έναντι μέσου όρου: €541). Το ποσοστό των Ρώσων επισκεπτών στο σύνολο αναμένεται να ανακάμψει το 2016 καθώς οι αφίξεις από Ρωσία αυξήθηκαν κατά 19,3% στο επτάμηνο, αν και εκτιμάται ότι δεν θα φθάσει το ποσοστό του 2013, ήτοι 8% επί των συνολικών αφίξεων.

Τέλος, ειδικά την περίοδο 2013-2015 σημειώθηκε σημαντική αύξηση των μεμονωμένων ταξιδιωτών κατά 56% (από 13,1 εκατομμύρια άτομα σε 20,5 εκατ.), των οποίων, ωστόσο, η μέση δαπάνη ανά ταξίδι μειώθηκε κατά 15% (από €583 σε €493).

Αντίθετα, οι αφίξεις των επισκεπτών μέσω οργανωμένων ταξιδίων μειώθηκαν κατά 20% και παρότι η μέση δαπάνη ανά ταξίδι αυξήθηκε κατά 11% περίπου, δεν μπόρεσαν να αντισταθμίσουν τις απώλειες εσόδων από τους μεμονωμένους ταξιδιώτες. Σημειώνεται ότι οι αφίξεις από οργανωμένα ταξίδια αποτελούσαν το 2015 μόλις το 21,5% των συνολικών αφίξεων (συμπεριλαμβανομένης της κρουαζιέρας).

Γ. Το αποτύπωμα στην απασχόληση

Σύμφωνα με την τελευταία δημοσιευμένη έρευνα εργατικού δυναμικού της ΕΛΣΤΑΤ με στοιχεία δευτέρου τριμήνου 2016, προκύπτει ότι οι κλάδοι του τουρισμού (παροχή υπηρεσιών εστίασης και καταλύματος) και της μεταποιήσεως ενίσχυσαν την απασχόληση στον ιδιωτικό τομέα περισσότερο από κάθε άλλο κλάδο κατά 18 χιλιάδες άτομα έκαστος, αύξηση κατά 5,5% σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2015.

Επιπλέον, εάν εξετασθούν όλοι οι υποκλάδοι που σχετίζονται έμμεσα ή άμεσα με την παροχή τουριστικών υπηρεσιών, κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2016, οι απασχολούμενοι ανήλθαν σε 551 χιλιάδες, αυξημένοι κατά 10,3% ή κατά 51 χιλιάδες σε ετήσια βάση. 

Στον ευρύτερο κλάδο του τουρισμού, τη μεγαλύτερη συμβολή στην αύξηση της απασχολήσεως το δεύτερο τρίμηνο του 2016, σε ετήσια βάση, παρουσίασαν οι υποκλάδοι των μεταφορών κατά 22 χιλιάδες άτομα (συμπεριλαμβανομένων των υποστηρικτικών υπηρεσιών μεταφορών) και της εστιάσεως κατά 12 χιλιάδες. Συνολικά στο δεύτερο τρίμηνο 2016 ο ευρύτερος κλάδος του τουρισμού συνεισέφερε το 66% της αυξήσεως της απασχολήσεως στην οικονομία.

Δ. Συμπερασματικές παρατηρήσεις

Οι αφίξεις τουριστών αναμένεται να ανακάμψουν συνολικά στο έτος, παρά την αρνητική εικόνα μέχρι και το πρώτο εξάμηνο του 2016, λόγω της ενισχύσεως των διεθνών αφίξεων τον Ιούλιο και Αύγουστο. Η θετική αυτή εξέλιξη στον κλάδο του τουρισμού αντικατοπτρίζεται στην αγορά εργασίας μέσω της ενισχύσεως της απασχολήσεως στον κλάδο, αδυνατεί ωστόσο να στηρίξει αντιστοίχως και το ισοζύγιο των τρεχουσών συναλλαγών, καθώς οι ταξιδιωτικές εισπράξεις έχουν απολέσει τη δυναμική τους για τους λόγους που εξηγήσαμε παραπάνω. 

Ο Σεπτέμβριος και σε μικρότερο βαθμό ο Οκτώβριος αναμένεται να είναι κρίσιμοι μήνες, δεδομένου ότι η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου θα είναι καθοριστικής σημασίας για την εξέλιξη των ταξιδιωτικών εισπράξεων.