Καταπέλτης ο ΟΟΣΑ για το σύστημα ανάθεσης δημόσιων έργων

Σε πλήρη αποδόμηση του απαρχαιωμένου μοντέλου παραγωγής των δημόσιων έργων στην Ελλάδα, παρά τις απανωτές νομοθετικές ρυθμίσεις και τα πολυνομοσχέδια, προχωρά ο ΟΟΣΑ στην πρόσφατη έκθεσή του για τον ανταγωνισμό.

Από τους αναλυτές του διεθνούς οργανισμού δεν γλιτώνει ούτε η «μαϊμού» στελέχωση των τεχνικών εταιρειών από μηχανικούς που δεν χρειάζεται και να εργάζονται, ούτε η «μαϊμού» εμπειρία των μηχανικών οι οποίοι κατατάσσονται σε τάξεις πτυχίου (μητρώο κατασκευαστών ή μητρώο μελετητών), μεταξύ άλλων, και με βάση το πότε αποφοίτησαν από την πολυτεχνική σχολή και όχι με βάση την πραγματική εμπειρία τους στην αγορά!

Οι προτάσεις του ΟΟΣΑ, στην πολυσέλιδη έκθεσή του, έρχονται σε μια περίοδο που η ηγεσία του υπουργείου Υποδομών προωθεί σχέδιο νόμου για ασφυκτική παρακολούθηση κάθε εμπλεκομένου στα δημόσια έργα, σε βαθμό που να θεωρείται ανεφάρμοστο από την αγορά.

Ταυτόχρονα, όμως, το νέο θεσμικό πλαίσιο διατηρεί σειρά ρυθμίσεων που -σύμφωνα με όσους αντιδρούν- εξυπηρετούν συντεχνιακά συμφέροντα του κλάδου των μηχανικών ή συγκεκριμένες ειδικότητες οι οποίες διατηρούν «επαγγελματική ύλη» σε βάρος κάποιων άλλων.

Στην έκθεση επισημαίνεται πως το σημερινό πλαίσιο κατάταξης των τεχνικών εταιρειών και των μελετητικών γραφείων σε τάξεις πτυχίου οδηγεί σε περιορισμό του ανταγωνισμού, ενώ οι πιθανοί υποψήφιοι σε κάθε διαγωνισμό είναι εκ των προτέρων γνωστοί.

Κατά τον ΟΟΣΑ, οι ελάχιστες απαιτήσεις συμμετοχής των υποψηφίων πρέπει να συνδέονται με το ύψος και τις απαιτήσεις του έργου και όχι με το μέγεθος ή άλλα στοιχεία των εταιρειών που έχουν τη δυνατότητα υποβολής προσφοράς.

Οι αναλυτές στηρίζουν την επιχειρηματολογία τους περί περιορισμού του ανταγωνισμού εξαιτίας του σημερινού μοντέλου κατάταξης των τεχνικών εταιρειών και στα στοιχεία από τους διαγωνισμούς της Γενικής Διεύθυνσης Υδραυλικών και Κτιριακών Εργων του υπουργείου Υποδομών την περίοδο 2009-2016. Οσο πιο ανοικτός ήταν ένας διαγωνισμός, τόσο περισσότεροι οι συμμετέχοντες και τόσο μεγαλύτερη η έκπτωση που πέτυχε η υπηρεσία.

Στην έκθεση επισημαίνονται επίσης και άλλοι περιορισμοί, που συνδέονται με το σημερινό σύστημα κατάταξης εργολάβων και μελετητών σε τάξεις πτυχίου. Για παράδειγμα, οι τεχνικές εταιρείες δεν μπορούν να αλλάξουν τάξη πτυχίου, αν δεν παραμείνουν στην προηγούμενη για δύο χρόνια, ανεξάρτητα από τις επενδύσεις που θα πραγματοποιήσουν σε προσωπικό ή οργάνωση.

Επισημαίνεται, επίσης, και η γραφειοκρατία που συνοδεύει το σύστημα κατάταξης σε τάξεις πτυχίων, την οποία υποτίθεται πως θεραπεύει το σχέδιο νόμου του υπουργείου Υποδομών με σειρά ηλεκτρονικών συστημάτων. Όπως εξηγούν, εξαιτίας της γραφειοκρατίας μπορεί να καθυστερήσει η αναβάθμιση μιας επιχείρησης σε ανώτερη τάξη πτυχίου, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να συμμετάσχει σε διαγωνισμούς που την ενδιαφέρουν.

Ωστόσο οι αναλυτές του ΟΟΣΑ παραδέχονται πως τα μητρώα κατασκευαστών και μελετητών έχουν και κάποια χρησιμότητα, κυρίως γιατί οι υποψήφιοι δεν χρειάζεται να υποβάλλουν πολλά στοιχεία σε κάθε διαγωνισμό καθώς και επειδή απεικονίζουν τις τεχνικές και οικονομικές δυνατότητες ενός υποψηφίου «με ενοποιημένο και διαφανή τρόπο».

Όμως, θεωρούν πως πρέπει να αποσυνδεθεί η ένταξη στα μητρώα με τα κριτήρια συμμετοχής στους διαγωνισμούς. Είναι προτιμότερο, όπως εξηγούν, να καταρτίζονται τεχνικές προδιαγραφές που επικεντρώνονται στις λειτουργικές απαιτήσεις κάθε έργου, ακόμα και αν διατηρηθούν τα μητρώα. Δηλαδή μια εταιρεία να συμμετέχει σε έργο προϋπολογισμού ανώτερο από αυτόν που μπορεί με βάση την κατάταξή της στα μητρώα, αν αποδεικνύει πως έχει την ικανότητα να το εκτελέσει.

Αρνητικά για τον ανταγωνισμό θεωρούν πως λειτουργεί και η σημερινή απαγόρευση των εταιρειών μελετών να έχουν άλλο σκοπό πέραν της μελέτης των έργων. Υποτίθεται πως η απαγόρευση προβλέπεται ώστε να μην υπάρχει διαπλοκή μεταξύ μελετητή ενός έργου και του κατασκευαστή. Όμως στον ΟΟΣΑ θεωρούν πως αυτή η απαγόρευση περιορίζει την κινητικότητα στον κλάδο των κατασκευών τόσο για τις επιχειρήσεις, όσο και για τους μηχανικούς. Εμποδίζει επίσης «την ανάπτυξη οικονομικών κλίμακας» από πλευράς τεχνικών εταιρειών που θέλουν να αξιοποιήσουν τη συμπληρωματικότητα μεταξύ του σχεδιασμού και της υλοποίησης ενός τεχνικού έργου.

Γι’ αυτό και προτείνουν να επιτρέπεται σε εταιρείες και μηχανικούς να εγγράφονται και στα δύο μητρώα (κατασκευαστών και μελετητών), αλλά για να αποφευχθεί η διαπλοκή να μην επιτρέπεται σε εταιρείες να καταθέσουν προσφορά για την κατασκευή των έργων που μελέτησαν, εκτός και αν αυτό προβλέπεται από την προκήρυξη του διαγωνισμού.

Περιοριστικά για τον ανταγωνισμό θεωρούν πως λειτουργεί και η απαγόρευση στους μηχανικούς να εγγραφούν σε περισσότερες από δύο εκ των 28 ειδικοτήτων του μητρώου μελετητών.

Επισημαίνουν, μάλιστα, πως η συγκεκριμένη απαίτηση δεν έχει καμία σχέση με την εμπειρία από την αγορά που δείχνει πως οι μηχανικοί, με βάση και τις σπουδές τους, μπορούν να δραστηριοποιηθούν σε περισσότερες ειδικότητες.

Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται και στο γεγονός πως οι πίνακες τιμών με βάση τους οποίους προκηρύσσονται τα έργα ενίοτε είναι απαρχαιωμένοι, είτε αναβαθμίζονται με καθυστέρηση, είτε χωρίς να υπάρχει σύνδεση με τις πραγματικές συνθήκες στην αγορά.