Κερδισμένος από την εξωστρέφεια ο μεταποιητικός τομέας

Σε αναγκαστική, αλλά αποδοτική όπως αποδεικνύεται, στροφή προς τις διεθνείς αγορές, οδήγησε ένα μεγάλο τμήμα της παραγωγικής οικονομίας και συγκεκριμένα της μεταποίησης, η πολυετής κρίση. Αυτό αποτυπώνεται στην έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος, (ΤτΕ) η οποία επισημαίνει ότι η αύξηση του βαθμού ανοίγματος της ελληνικής οικονομίας στη διεθνή αγορά μετά το 2009 εκδηλώθηκε κυρίως μέσω της ενίσχυσης της εξαγωγικής δραστηριότητας, καθώς οι επιχειρήσεις υπό την πίεση της συνεχώς συρρικνούμενης εγχώριας ζήτησης στράφηκαν στις αγορές του εξωτερικού. Η εξέλιξη αυτή προήλθε κυρίως από την πλευρά των εξαγωγών αγαθών, οι οποίες σύμφωνα με τα στοιχεία του ισοζυγίου πληρωμών αυξήθηκαν ως ποσοστό του ΑΕΠ από 7,5% το 2009 σε 13,2% το 2016.

Συγκεκριμένα, την περίοδο 2010-2016, η εξαγωγική επίδοση όλων των κλάδων, δηλαδή η αξία των εξαγωγών ως ποσοστού της  Ακαθάριστης Αξίας Παραγωγής  (ΑΑΠ) κάθε κλάδου, ενισχύθηκε σημαντικά σε σύγκριση με την περίοδο 2000-2009. Η εξαγωγική επίδοση της μεταποίησης διευρύνθηκε συνολικά κατά 14 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ άνοδος καταγράφηκε και στις 15 ομαδοποιημένες κατηγορίες κλάδων που εξετάστηκαν, ενώ σε 10 από αυτές ξεπέρασε τις 10 ποσοστιαίες μονάδες.

Όπως αναφέρει η ΤτΕ η εξέλιξη αυτή πραγματοποιήθηκε σε μία περίοδο που χαρακτηρίστηκε από επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας, όμως δεν οφείλεται μόνο στη μείωση της ΑΑΠ, που θα μπορούσε να δικαιολογήσει την άνοδο του δείκτη. Ταυτόχρονα, παρατηρήθηκε αύξηση των εξαγωγών με ρυθμό ταχύτερο από το ρυθμό μείωσης της παραγωγής.

Μάλιστα, η άνοδος των εξαγωγών ως ποσοστού της ΑΑΠ σε συγκεκριμένους κλάδους είναι ιδιαίτερα σημαντική. Οι κλάδοι αυτοί αποτελούν το δυναμικό κομμάτι της ελληνικής οικονομίας και παρουσιάζουν κοινά γνωρίσματα, όπως:

• γρήγορη προσαρμογή στα νέα δεδομένα της ελληνικής οικονομίας και αποτελεσματική στροφή στην εξωτερική αγορά ως αντίβαρο στη συρρίκνωση της εγχώριας αγοράς,

• αξιοποίηση των ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων που διαθέτουν και τα οποία συνδέονται, κατά περίπτωση, είτε με την εφαρμογή νέων τεχνολογιών, είτε με το χαμηλότερο κόστος παραγωγής, είτε με τη σύναψη συμφωνιών με διεθνείς οίκους,

 • ανοδική πορεία (σε όρους παραγωγής και εξαγωγών), παρά το σχετικά μικρό μέγεθος, και σημαντική συμμετοχή της τεχνολογίας στην ενίσχυση της εξωστρέφειας.

Στην κατηγορία αυτή ανήκουν κλάδοι όπως των φαρμακευτικών, των χημικών και πλαστικών, των ηλεκτρονικών υπολογιστών (Η/Υ), του ηλεκτρολογικού και μηχανολογικού εξοπλισμού και των μεταφορικών μέσων. Οι κλάδοι αυτοί, αν και είναι σχετικά μικρού μεγέθους και με περιορισμένη συμμετοχή στο σύνολο των εξαγωγών, αντιπροσωπεύουν το πιο δυναμικό κομμάτι των ελληνικών εξαγωγών και χαρακτηρίζονται ως κλάδοι μεσαίας και υψηλής τεχνολογίας, η δε πορεία τους είναι ενδεικτική της στροφής της ελληνικής οικονομίας προς δραστηριότητες που στοχεύουν πρωτίστως στην ενίσχυση της θέσης της χώρας στις αγορές του εξωτερικού.

Επιπρόσθετα, και πιο παραδοσιακοί κλάδοι όπως της κλωστοϋφαντουργίας, των καυσίμων, των μετάλλων, των μη μεταλλικών ορυκτών και των τροφίμων και ποτών, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν σημαντικό ποσοστό τόσο των συνολικών εξαγωγών όσο και της παραγωγής, επιδεικνύουν αυξημένη εξαγωγική επίδοση. Πιο συγκεκριμένα, η εξαγωγική επίδοση της κλωστοϋφαντουργίας αυξήθηκε κατά περίπου 20 ποσοστιαίες μονάδες, παρά το γεγονός ότι από το 2005 έχει υποστεί μεγάλη συρρίκνωση, λόγω κυρίως της εισόδου της Κίνας στην ευρωπαϊκή αγορά, με αποτέλεσμα ο κλάδος να έχει μικρό μερίδιο στις συνολικές εξαγωγές και στην παραγωγή.

Ωστόσο, το τμήμα εκείνο του κλάδου της κλωστοϋφαντουργίας το οποίο έχει επιβιώσει στον ελληνικό χώρο έχει στραφεί στο επώνυμο προϊόν (είδη ένδυσης και αξεσουάρ), ενισχύοντας έτσι σε σημαντικό βαθμό τον εξωστρεφή προσανατολισμό του.

Επίσης, η εξωστρέφεια του κλάδου των καυσίμων έχει ενισχυθεί σημαντικά την τελευταία δεκαετία, εξέλιξη που σε αρκετά μεγάλο βαθμό συνδέεται, μεταξύ άλλων, και με την τεχνολογική αναβάθμιση του κλάδου. Οι εξαγωγές έχουν αυξηθεί αφενός ως ποσοστό του παραγόμενου (κυρίως εισαγόμενων καυσίμων που υφίστανται επεξεργασία και επανεξάγονται) προϊόντος του κλάδου και αφετέρου ως ποσοστό των συνολικών εξαγωγών της χώρας.

Σε ό,τι αφορά την εισαγωγική δαπάνη, την ίδια περίοδο (2010-2016) παρατηρήθηκε σημαντική μείωση των εισαγωγών, ως αποτέλεσμα της υποχώρησης της ιδιωτικής κατανάλωσης και των επενδύσεων. Ωστόσο, η εισαγωγική διείσδυση, δηλαδή το μερίδιο των εισαγωγών μεταποιητικών προϊόντων στην εγχώρια αγορά, όπως αυτή αντανακλάται στο μέγεθος της φαινόμενης κατανάλωσης, ενισχύθηκε ελαφρά έναντι της περιόδου (2000-2009) που προηγήθηκε της κρίσης.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η αύξηση της εισαγωγικής διείσδυσης οφείλεται στο γεγονός ότι οι εισαγωγές, κυρίως μη διαρκών καταναλωτικών αγαθών και ενδιάμεσων προϊόντων, μειώθηκαν με βραδύτερο ρυθμό από ό,τι η φαινόμενη κατανάλωση.

Η εισαγωγική διείσδυση στο σύνολο της μεταποίησης κέρδισε σχεδόν τρεις μονάδες, ενώ μόνο σε δύο κατηγορίες κλάδων σημειώθηκε οριακή υποχώρηση. Σημειώνεται ότι κλάδοι που ενίσχυσαν την εξαγωγική τους επίδοση κατέγραψαν ταυτόχρονα και σημαντική άνοδο της εισαγωγικής διείσδυσης των σχετικών προϊόντων, όπως αυτοί των καυσίμων, των φαρμακευτικών, των χημικών και της κλωστοϋφαντουργίας, γεγονός που συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με την αύξηση των εισαγωγών ενδιάμεσων αγαθών που χρησιμοποιούν οι επιχειρήσεις στην παραγωγή του τελικού τους προϊόντος.

Ελαφρώς διαφοροποιημένη εικόνα δίνει η σύγκριση της υποπεριόδου 2015-2016 με την περίοδο 2010-2014, με τη συνολική εισαγωγική διείσδυση στη μεταποίηση να υποχωρεί κατά 3 περίπου ποσοστιαίες μονάδες, κυρίως λόγω της επιβολής των κεφαλαιακών περιορισμών και της μείωσης των τιμών του πετρελαίου.

Υπογραμμίζεται ότι η προσαρμογή των βιομηχανικών επιχειρήσεων στα νέα δεδομένα που δημιούργησε η κρίση επέτεινε την εξαγωγική προσπάθεια, αλλά δεν οδήγησε σε υποκατάσταση των εισαγωγών από εγχωρίως παραγόμενα προϊόντα. Η εξάρτηση σημαντικών κλάδων της μεταποίησης από εισαγόμενες πρώτες ύλες και ενδιάμεσα αγαθά, όπως για παράδειγμα στα καύσιμα, στα φαρμακευτικά ή στον ηλεκτρονικό και ηλεκτρολογικό εξοπλισμό, καθώς και οι καταναλωτικές συνήθειες, ιδιαίτερα στην ένδυση και την υπόδηση, δυσχεραίνουν ενδεχομένως μια τέτοια εξέλιξη.

Σε κάθε περίπτωση, η περαιτέρω βελτίωση της εξαγωγικής επίδοσης αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ανάκαμψη της οικονομίας, η οποία ωστόσο καθιστά αναπόφευκτη και την αύξηση της εισαγωγικής δαπάνης.