Τράπεζες: Τιτλοποιήσεις «φάρμακο» στις άμεσες ζημίες των NPLs

Το εργαλείο της τιτλοποίησης χαρτοφυλακίων ή μεμονωμένων μη εξυπηρετούμενων δανείων (Non Performing Loans - NPLs) εξετάζουν κάποιες τράπεζες, προκειμένου να μειώσουν το απόθεμα «κόκκινων» δανείων, χωρίς, την ίδια στιγμή, να εγγράψουν άμεσα σημαντικές κεφαλαιακές ζημίες, επιβαρύνοντας τα αποτελέσματα χρήσης και τα εποπτικά τους κεφάλαια.

Στις αναλυτικές οικονομικές καταστάσεις 2016, η Τράπεζα Πειραιώς αναφέρει ρητά ότι μεταξύ των εναλλακτικών τρόπων που έχουν εξεταστεί, για αποτελεσματικότερη διαχείριση των δανείων σε καθυστέρηση, είναι «η τιτλοποίηση επιλεγμένων τμημάτων του χαρτοφυλακίου».

Σε πρώτη φάση, όπως αναφέρει η Πειραιώς, έχει τεθεί ως στόχος η τιτλοποίηση μέρους των NPLs με τη διάθεση των ομολογιών αυτής της τιτλοποίησης στην αγορά. Με τον παραπάνω τρόπο θα επιταχυνθεί η μείωση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων (Non Performing Exposures - NPEs), χωρίς να απωλεσθεί για την τράπεζα η προσδοκώμενη ανάκαμψη της αξίας των εξασφαλίσεων.

Σε δεύτερη φάση, σύμφωνα πάντα με την Πειραιώς, δεδομένης της βελτίωσης των δεικτών της ελληνικής οικονομίας, η τράπεζα θα προχωρήσει επιλεκτικά σε πωλήσεις μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων.

Μία από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει το εγχώριο τραπεζικό σύστημα, ως προς την επίτευξη των στόχων μείωσης των NPEs, είναι ο προσδιορισμός της «χρυσής» τομής, μεταξύ της τρέχουσας και της μελλοντικής ανάκτησης των απαιτήσεων, λαμβάνοντας υπόψη την αναμενόμενη βελτίωση των μακροοικονομικών δεικτών.

Η τιτλοποίηση, όπως και η ανάθεση διαχείρισης μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων σε εξειδικευμένες πλατφόρμες, αποτελούν, θεωρητικά, εργαλεία, που μπορούν να συζεύξουν τη διαφορά μεταξύ τρέχουσας και μελλοντικής ανάκτησης απαιτήσεων. Στην πράξη, μένει να φανεί αν το σχήμα μπορεί να λειτουργήσει καθώς στο πρόσφατο παρελθόν αντίστοιχες λύσεις ακυρώθηκαν.

Σύμφωνα με πληροφορίες, η Πειραιώς εξετάζει το «εργαλείο» της τιτλοποίησης για δύο τρεις περιπτώσεις χαρτοφυλακίων ή μεμονωμένων δανείων των κλάδων real estate και ξενοδοχείων. Πρόκειται για κλάδους, οι αξίες των οποίων θα επηρεαστούν θετικά από την ανάκαμψη της οικονομίας και τη διατήρηση του ισχυρού τουριστικού ρεύματος προς την Ελλάδα.

Ενδιαφέρον από private equity funds για ενδεχόμενη τιτλοποίηση στα παραπάνω χαρτοφυλάκια υπάρχει, οι αποφάσεις, όμως, θα ληφθούν αφού αναλάβει καθήκοντα ο νέος διευθύνων σύμβουλος της τράπεζας, Χρ. Μεγάλου.

Ο μηχανισμός των τιτλοποιήσεων κόκκινων δανείων

Ο μηχανισμός των προς εξέταση τιτλοποιήσεων μη εξυπηρετούμενων δανείων στηρίζεται στους εξής βασικούς άξονες:

Τράπεζα και ενδιαφερόμενος επενδυτής συμφωνούν να μεταβιβασθεί το μεμονωμένο δάνειο ή το χαρτοφυλάκιο δανείων σε εταιρεία ειδικού σκοπού (SPV), η οποία θα χρηματοδοτηθεί για την αγορά δανείων, είτε αποκλειστικά από τον επενδυτή είτε από κοινού με την τράπεζα.

Για το τμήμα των δανείων που κρίνεται εξυπηρετούμενο με τις υφιστάμενες ταμειακές ροές, προτείνεται να εκδοθεί ένα πρώτης εξασφάλισης (senior ή super senior) ομόλογο, τις ομολογίες του οποίου θα αποκτήσει ο επενδυτής.

Για το τμήμα που εμφανίζει προοπτικές να καταστεί εξυπηρετούμενο, εφόσον υλοποιηθεί το business plan, στο οποίο θα συμφωνήσουν επενδυτής και τράπεζα, θα εκδοθούν μέτριας εξασφάλισης ομολογίες, που ανάλογα με την περίπτωση θα αγοραστούν είτε από τον επενδυτή, είτε από την τράπεζα.  Τέλος, η τράπεζα προτείνεται να αγοράσει τις ομολογίες που θα έχουν τις χαμηλότερες εξασφαλίσεις (junior ομόλογο).

Πώς μειώνονται τα κόκκινα δάνεια

Αν τα τιτλοποιούμενα δάνεια μεταβιβαστούν σε SPV συμφερόντων του αγοραστή, το απόθεμα μειώνεται αυτόματα. Στην περίπτωση που η εταιρεία ειδικού σκοπού ανήκει στην τράπεζα, το τμήμα του δανείου που αποτελεί εξασφάλιση του senior ομολόγου καθίσταται εξυπηρετούμενο, αφού αποπληρωθούν οι πρώτες δόσεις που θα εμπεριέχουν και αποπληρωμή κεφαλαίου.

Τα υπόλοιπα παραμένουν στα NPEs - NPLs (σ.σ. ανάλογα με τους επιμέρους όρους ως προς την εξυπηρέτηση ή μη τόκων) και η μετάβασή τους στα εξυπηρετούμενα είναι συναρτώμενη με τον βαθμό ανάκαμψης των επιχειρήσεων, κατά την υλοποίηση του νέου business plan.

Για να υλοποιηθούν τέτοια σχήματα απαιτείται η τράπεζα να έχει κάνει προεργασία κατάτμησης του χαρτοφυλακίου δανείων και να προχωρήσει σε διαχωρισμό οφειλής (split and balance) που να αντιστοιχεί στα asset classes της επικείμενης τιτλοποίησης.

Στην πράξη, μέσω της τιτλοποίησης διενεργείται μια αναδιανομή ρίσκου, επιτυγχάνεται απομόχλευση του ισολογισμού της τράπεζας και μερική μείωση των NPEs, που προοδευτικά μπορεί να αυξηθεί.

Σημαντικές οι δυσκολίες

Στελέχη της αγοράς δηλώνουν επιφυλακτικοί για το αν μπορεί να λειτουργήσει το «εργαλείο» των τιτλοποιήσεων, λόγω της δυσκολίας να βρεθεί η «χρυσή» τομή για την τρέχουσα και κυρίως τη μελλοντική ανάκτηση δανειακών απαιτήσεων.

Θυμίζουν, δε, ότι η επί της αρχής συμφωνία KKR και Πειραιώς για τιτλοποίηση δανείων της MIG, ύψους 1 δισ. ευρώ, δεν προχώρησε, υπό το βάρος των αντιδράσεων λόγω της περιορισμένης χρηματοδότησης της συναλλαγής από την πλευρά του private equity fund και του δυσανάλογου οφέλους που θα αποκόμιζε.

Το άλλο παράδειγμα της Τράπεζας Αττικής

Η Τράπεζα Αττικής συζητά με τον προτιμητέο επενδυτή (Balbec Capital) την τιτλοποίηση χαρτοφυλακίου μη εξυπηρετούμενων δανείων ύψους 1,045 δισ. ευρώ, τη διαχείριση των οποίων θα αναλάβει η Balbec. Πρόκειται για ένα περίπλοκο σχήμα που επιδιώκει να εξυπηρετήσει την κάλυψη κεφαλαιακής ανάγκης 70 εκατ. ευρώ της τράπεζας. Ποσό που θα προκαταβάλει ο επενδυτής και θα το εισπράξει μαζί με απόδοση από τη διαχείριση του προβληματικού χαρτοφυλακίου.

Το σχέδιο προβλέπει ότι η Αττικής θα μεταφέρει σε εταιρεία ειδικού σκοπού (SPV), την οποία θα συστήσει η ίδια, χαρτοφυλάκιο δανείων σε οριστική καθυστέρηση, ονομαστικής αξίας περίπου 1,045 δισ. ευρώ. Η εταιρεία ειδικού σκοπού θα εκδώσει, με ενέχυρο τα παραπάνω δάνεια, δύο ομόλογα. Το ένα θα έχει ονομαστική αξία 415 εκατ. ευρώ, που αντιστοιχεί στην ανακτήσιμη, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της τράπεζας, αξία των τιτλοποιούμενων προβληματικών δανείων. Το εν λόγω ομόλογο θα έχει προτεραιότητα στην αποπληρωμή του (senior note) και πιθανότατα θα φέρει κουπόνι.

Το δεύτερο ομόλογο, ονομαστικής αξίας 630 εκατ. ευρώ, αντιστοιχεί στο μέρος των δανείων που θεωρούνται μη ανακτήσιμα. Θα αρχίσει να αποπληρώνεται ως junior τίτλος, μετά την εξόφληση του senior ομολόγου. Ως εκ τούτου, η αξία του θα είναι συμβολική.

Η εταιρεία ειδικού σκοπού, έχοντας στην κατοχή της τα δάνεια, θα προχωρήσει εν συνεχεία σε σύναψη επταετούς -τουλάχιστον- σύμβασης διαχείρισης, με εταιρεία που θα έχει αδειοδοτηθεί από την ΤτΕ.

Η εταιρεία διαχείρισης θα ιδρυθεί από την Τράπεζα Αττικής και εν συνεχεία το 80% του μετοχικού της κεφαλαίου θα αποκτηθεί από τον προτιμητέο επενδυτή, με καταβολή ποσού αντίστοιχου της ονομαστικής αξίας της συμμετοχής του στο απαιτούμενο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας.

Αντικείμενο της εταιρείας θα είναι η διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων που έχουν τιτλοποιηθεί, με στόχο την ανάκτηση τουλάχιστον 415 εκατ. ευρώ από την ονομαστική αξία τπυ 1,045 δισ.

Η εταιρεία ειδικού σκοπού θα εισπράττει τα ποσά ανάκτησης από τη διαχείριση των δανείων και θα καταβάλλει τις ετήσιες προμήθειες διαχείρισης (management fees) καθώς και τυχόν προμήθειες υπεραπόδοσης (success fees) στην εταιρεία διαχείρισης.