Γρανάζια και συμφέροντα μπλοκάρουν τις επενδύσεις

Μία από τις συμβάσεις παραχώρησης που υπέγραψε η παρούσα κυβέρνηση προβλέπει πως εάν εντός συγκεκριμένων ημερών δεν έχει υπογραφεί από την αρμόδια κρατική υπηρεσία η άδεια που έχει ζητήσει ο παραχωρησιούχος για μια επένδυση, τότε η επένδυση θεωρείται αδειοδοτημένη.

Πολλοί πίστευαν πως αυτή η πρόβλεψη θα κινητοποιούσε τον κρατικό μηχανισμό, ώστε να επιταχυνθούν οι επενδύσεις. Τελικά συνέβη κάτι άλλο: Μία-δύο ημέρες πριν εκπνεύσει η προθεσμία, η υπηρεσία στέλνει νέες ερωτήσεις «για διευκρινίσεις» στον επενδυτή, οπότε αρχίζει πάλι από το μηδέν η αντίστροφη μέτρηση για την αδειοδότηση! 

Η ακαμψία του κρατικού μηχανισμού, η δράση πανίσχυρών συντεχνιών στο εσωτερικό του (ενίοτε και με επιστημονικό προσωπείο), σε συνδυασμό με τα μικρά ή μεγάλα συμφέροντα που ευημερούν επειδή η χώρα παραμένει στον βούρκο, συγκρούονται αυτές τις ημέρες με την προσπάθεια που καταβάλλει η κυβέρνηση ώστε να αντιμετωπίσει μία από τις σημαντικότερες αιτίες επιφυλακτικότητας των ξένων επενδυτών: Το έλλειμμα εμπιστοσύνης προς την Ελλάδα, το οποίο μεταφράζεται σε υψηλότερες απαιτήσεις αποδόσεων και τελικά σε αποχή των επενδυτών από τη χώρα μας. Οσο δεν περιορίζεται το συγκεκριμένο έλλειμμα, τόσο πιο δύσκολη θα καθίσταται η επίτευξη των στόχων ανάπτυξης που έχει θέσει η κυβέρνηση και τόσο περισσότερο θα καθυστερεί ο περιορισμός της ανεργίας, λένε στην αγορά.

Η προσωπική παρέμβαση του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα, με τη σύσταση μιας ακόμα «ομάδας δράσης» για τις επενδύσεις, δείχνει πως κάποιοι έχουν χτυπήσει καμπανάκι για τις καθυστερήσεις. Όπως επισημαίνουν τραπεζικά στελέχη, η κυβέρνηση εγκαλείται για προβληματικές καταστάσεις που κληρονόμησε, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του Ελληνικού. Το μοντέλο αδειοδότησης μιας επένδυσης με παρεμβάσεις σειράς διαφορετικών κρατικών υπηρεσιών που ενίοτε έχουν διαφορετικές απόψεις για το ίδιο πράγμα, οικοδομήθηκε επί δεκαετίες από τις προηγούμενες κυβερνήσεις. Δεκαετίες χρειάστηκαν για να αναπτυχθεί και το σημερινό μοντέλο απονομής Δικαιοσύνης, που κατατάσσει τη χώρα μας στις τελευταίες θέσεις της Ευρώπης.

Όμως, σε πολλές άλλες περιπτώσεις, οι επενδύσεις καθυστερούν επειδή ούτε το θεσμικό πλαίσιο βελτιώθηκε τα τελευταία δυόμισι χρόνια, ούτε οι κρατικές υπηρεσίες ανταποκρίνονται στις έκτακτες συνθήκες κάτω από τις οποίες λειτουργεί μια χώρα που διψά για νέα κεφάλαια. Γι' αυτό και πολλοί θεωρούν πως χρειάζονται άμεσες πρωτοβουλίες, ώστε οι κυβερνητικές εξαγγελίες, τις οποίες είδαν θετικά αρκετοί στην αγορά, να μη μείνουν μετέωρες. 

Τα μέτωπα

Στην αγορά επισημαίνουν πως χρειάζονται παρεμβάσεις σε δύο μέτωπα: Πρώτον, στην επιτάχυνση των επενδύσεων που συνδέονται με τις ιδιωτικοποιήσεις (από το Ελληνικό μέχρι την αναβάθμιση των περιφερειακών αεροδρομίων και τις επενδύσεις στα λιμάνια του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης) καθώς θα δημιουργήσουν χιλιάδες θέσεις εργασίες, αρκετές από τις οποίες στην περιφέρεια.

Δεύτερον, στην επιτάχυνση των μεγάλων έργων υποδομών καθώς τα περισσότερα είναι χρηματοδοτήσιμα, με τη συνδρομή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και ξένων επενδυτών. Κρίσεις, τύπου Eldorado Gold, θα υπάρχουν όταν έχουμε να κάνουμε με μεγάλες επενδύσεις. Το ερώτημα είναι αν υπάρχει στρατηγική και διάθεση ουσιαστικής ενεργοποίησης του μηχανισμού που θα στηρίξει τις μεγάλες ή μικρότερες επενδύσεις στη χώρα.

Η περίπτωση του Ελληνικού είναι το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα καθυστερήσεων καθώς στο πρώην αεροδρομίο «προσγειώνονται» όλες οι αμαρτίες του μοντέλου προώθησης επενδύσεων στη χώρα μας. Ουδείς πίστευε πως θα τηρηθεί η αρχική προθεσμία για ολοκλήρωση της αδειοδότησης εντός του 2017. Το ανησυχητικό είναι, όμως, πως υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο σοβαρότερης εμπλοκής, όπως έδειξε και η διπλή ματαίωση της συνεδρίασης του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Η κυβέρνηση και ο επενδυτής (Lamda Development) συμφώνησαν σε ένα μνημόνιο για τα αρχαιολογικά. Στόχος ήταν να αποφευχθεί η ανακήρυξη μεγάλου τμήματος του Ελληνικού σε αρχαιολογική ζώνη. Αν τελικά το ΚΑΣ αποφασίσει το αντίθετο, τότε το μνημόνιο πάει στα σκουπίδια, όπως και το χρονοδιάγραμμα.

Ταχύτερες διαδικασίες αδειοδότησης χρειάζονται, λένε οι μηχανικοί που ασχολούνται με τα έργα, και για τις επενδύσεις αναβάθμισης των περιφερειακών αεροδρομίων από το σχήμα Fraport-Ομίλου Κοπελούζου. Τα σχέδια βρίσκονται στις υπηρεσίες του υπουργείου Υποδομών και όσο ταχύτερα εγκριθούν, τόσο πιο γρήγορα θα προχωρήσει η επένδυση των 350 εκατ. ευρώ στα 14 αεροδρόμια.

Αντίστοιχες καθυστερήσεις καταγράφονται και σε άλλες επενδύσεις που προωθούνται μέσω του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την υπόθεση του ακινήτου της Αφάντου στη Ρόδο, όπου είχε ανακοινωθεί πως θα υπογραφόταν αντίστοιχο «μνημόνιο» με το υπουργείο Πολιτισμού για τα αρχαία. Αλλά και η επένδυση στο πρώτο μεγάλο ακίνητο που παραχώρησε το ΤΑΙΠΕΔ, στην Κασσιώπη Κέρκυρας, καρκινοβατεί παρά τις εγκρίσεις από τις αρμόδιες υπηρεσίες, εν μέσω τοπικών αντιδράσεων στις οποίες πρωτοστατούν στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ.

«Η επίκληση της ανεξαρτησίας των διάφορων κρατικών υπηρεσιών ή της Δικαιοσύνης δεν είναι αρκετή για να αλλάξει την εικόνα της χώρας στα μάτια των ξένων επενδυτών, κυρίως γιατί έχουν ακούσει από τα στόματα υπευθύνων συγκεκριμένες ημερομηνίες αδειοδότησης» τονίζουν άνθρωποι που εμπλέκονται στις ιδιωτικοποιήσεις.

Τα μεγάλα έργα υποδομών

Η εικόνα στο μέτωπο των μεγάλων έργων υποδομών είναι καλύτερη, κάτι το οποίο πιστώνεται στη σημερινή ηγεσία του υπουργείου. Για παράδειγμα, έπειτα από περισσότερες από δέκα αναβολές προχώρησε ο διαγωνισμός για το νέο αεροδρόμιο στο Καστέλι Ηρακλείου. Προκηρύχθηκε ο διαγωνισμός για το πρώτο τμήμα της γραμμής 4 του μετρό της Αθήνας (Αλσος Βεΐκου - Ευαγγελισμός - Γουδή). Ταυτόχρονα, όπως τουλάχιστον υποστηρίζουν στο υπουργείο, υπάρχει σε εξέλιξη συζήτηση με την ΕΤΕπ για συμμετοχή στο σχέδιο κατασκευής του Βόρειου Οδικού Αξονα Κρήτης (ΒΟΑΚ), ενώ προωθούνται αλλαγές ώστε να προχωρήσει και η παραχώρηση της Εγνατίας (που σχεδιάστηκε στο γόνατο από το ΤΑΙΠΕΔ!).

Όμως μέχρι τα συγκεκριμένα σχέδια να γίνουν συμβάσεις, η ελληνική κατασκευαστική αγορά θα περάσει πολύ δύσκολες ημέρες, ειδικά τώρα που ολοκληρώθηκαν οι μεγάλοι οδικοί άξονες. Τα στελέχη των μεγάλων τεχνικών εταιρειών υποστηρίζουν πως θα δοκιμαστούν σκληρά τους επόμενους μήνες καθώς δεν αναμένεται η ανάθεση κάποιου μεγάλου έργου. Ταυτόχρονα δυσκολεύονται να αναλάβουν σημαντικά έργα στο εξωτερικό. Επίσης αγνοείται η τύχη μεγάλων δημόσιων έργων όπως το Πάτρα - Πύργος, ύψους άνω των 400 εκατ. ευρώ, εν μέσω φημολογίας για σοβαρές αντιρρήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επί του σχεδιασμού της ελληνικής πλευράς.

Οι διαθέσιμοι πόροι του ΕΣΠΑ για υποδομές είναι ελάχιστοι σε σχέση με τις ανάγκες της χώρας και θα κατευθυνθούν κυρίως σε έργα διαχείρισης απορριμμάτων (ώστε να σταματήσει η χώρα να πληρώνει ημερήσιο πρόστιμο στην Ε.Ε. για παράβαση κοινοτικών οδηγιών) και μεταφορών. Γι’ αυτό και όλες οι προτάσεις των εταιρειών συμβούλων επικεντρώνονται στην προώθηση μεγάλων, κρίσιμων έργων που μπορούν να προσελκύσουν ξένα κεφάλαια. Τέτοιο παράδειγμα είναι και η ηλεκτρική διασύνδεση της Κρήτης, που πάει από χρόνο σε χρόνο, με άγνωστη ημερομηνία εκκίνησης. Πρόσφατη είναι η παρέμβαση της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ), που απειλεί με μέτρα αν δεν υπάρξουν δεσμευτικά χρονοδιαγράμματα από τον ΑΔΜΗΕ.

Η κυβέρνηση εγκαλείται για περιορισμένη απόδοση όσον αφορά την προσέλκυση κεφαλαίων (για επενδύσεις) μέσω του «πακέτου Γιούνκερ». «Το κύριο πρόβλημα είναι η αδυναμία των ελληνικών επιχειρήσεων να βρουν κεφάλαια ώστε να καλύψουν την ίδια συμμετοχή σε τέτοια προγράμματα», λένε όσοι θεωρούν πως έχει ελαφρυντικά. Την ίδια ώρα, όμως, η εικόνα των ελληνικών υποψήφιων έργων προς χρηματοδότηση, στη σχετική «ανεπίσημη» βάση δεδομένων, είναι επιεικώς αστεία. Στοιβάζονται στην ίδια λίστα, μέσω της οποίας υποτίθεται πως αναζητούνται ιδιωτικά κεφάλαια, η σιδηροδρομική Εγνατία (φαραωνικό έργο ύψους 10 δισ. ευρώ!) μαζί με έργα όπως η γραμμή 4 του μετρό Αθήνας, που έχουν ήδη προκηρυχθεί ως δημόσια έργα!

Η πτώση των Ξένων Αμεσων Επενδύσεων (Ξ.Α.Ε.) στην Ελλάδα μεταξύ 2006-2016 άγγιξε το 34%, όπως επισημαίνεται και σε πρόσφατη μελέτη της εταιρείας συμβούλων PwC. Στην κυβέρνηση τονίζουν το ρεκόρ του 2017, με τις Ξ.Α.Ε. να βρίσκονται φέτος στο 1,6 δισ. ευρώ, κυρίως χάρη στο 1,23 δισ. της Fraport. Αν, όμως, αρχίσουν γρήγορα τα έργα αναβάθμισης στα αεροδρόμια, τότε το όφελος στις τοπικές οικονομίες θα είναι πολλαπλάσιο. Το ίδιο θα συμβεί αν προχωρήσουν ταχύτερα (όσο το επιτρέπει ο στενός δημοσιονομικός κορσές και τα παζάρια με την ΕΤΕπ) οι διαγωνισμοί για τα μεγάλα έργα υποδομών.

Ταυτόχρονα στην κυβέρνηση «πρέπει να αναζητήσουν και άλλες διεξόδους για την ενίσχυση των επενδύσεων όπως π.χ. οι αναπλάσεις, ώστε να τονωθεί η αγορά κατοικίας». Ένα τέτοιο φιλόδοξο σχέδιο ανάπλασης για την Αθήνα είχε ανακοινωθεί, εν μέρει, προ μηνών, αλλά προς το παρόν η τύχη του αγνοείται.

Η πρόσφατη στροφή της κυβέρνησης όσον αφορά στην αντιμετώπιση των έργων με Σύμπραξη Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) είναι, πάντως, καλό μήνυμα. Αρκεί αυτή τη φορά να μην επαναληφθούν όσα ζούμε εδώ και τρία χρόνια με το ΣΔΙΤ διαχείρισης απορριμμάτων της Πελοποννήσου. Από πέρυσι τα Χριστούγεννα είχε ανακοινώσει η «ομάδα δράσης» για τις μεγάλες επενδύσεις πως θα υπογραφεί σύμβαση εντός μηνός.

Φτάνουν τα Χριστούγεννα του 2018 και ακόμα περιμένουν στην περιφέρεια Πελοποννήσου...