Στουρνάρας: Πώς θα ανακοπεί το brain drain

Μόνιμη βελτίωση του κλίματος στην οικονομία και ειδικές δράσεις στην εκπαίδευση προτάσσει ο κεντρικός τραπεζίτης Γιάννης Στουρνάρας, για την ανακοπή του φαινομένου της φυγής εξειδικευμένου δυναμικού από τη χώρα. 

Μιλώντας σε εκδήλωση του Ιδρύματος Fulbright στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη, ο κ. Στουρνάρας υπογράμμισε ότι στη σημερινή οικονομική συγκυρία παρατηρείται μείωση των διαθέσιμων ανθρώπινων πόρων στην Ελλάδα για την επιστήμη και την τεχνολογία, καθώς οι περικοπές στο χώρο της εκπαίδευσης και της έρευνας έχουν οδηγήσει πολλούς ερευνητές σε πρόωρη συνταξιοδότηση, ενώ σημαντικός αριθμός νέων επιστημόνων έχει οδηγηθεί εκτός της χώρας.

Σύμφωνα με μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος, από το 2008 μέχρι το 2013, σχεδόν 223 χιλιάδες νέοι, μόνιμοι κάτοικοι Ελλάδας, ηλικίας 25-39 ετών έφυγαν από τη χώρα, αναζητώντας εργασία με καλύτερη αμοιβή και προοπτικές. Είναι η γενιά που επηρεάστηκε περισσότερο από την κρίση. Σωρευτικά, κατά το διάστημα 2008-2013, 427 χιλιάδες μόνιμοι κάτοικοι Ελλάδας έφυγαν από τη χώρα.

Οπως ανέφερε ο κ. Στουρνάρας, υπό τις σημερινές συνθήκες, η φυγή εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού (brain drain) είναι δύσκολο να ανακοπεί χωρίς μόνιμη βελτίωση του κλίματος στην οικονομία και χωρίς ειδικές δράσεις. Μια σημαντική πρωτοβουλία για την επιστροφή των νέων επιστημόνων είναι η ανάπτυξη κέντρων αριστείας, που θα προσελκύσουν μια κρίσιμη μάζα επιστημόνων και ερευνητών. Αν αναπτυχθούν αποτελεσματικά, τα κέντρα αυτά μπορούν να αποκτήσουν διεθνή αναγνώριση στην ακαδημαϊκή επιχειρηματική κοινότητα και να αποτελέσουν πόλο έλξης. Παράλληλα, η δημιουργία των δομών κινητικότητας των ερευνητών (brain circulation) θα βοηθήσει πολλαπλά το ελληνικό οικοσύστημα Έρευνας και Ανάπτυξης.

Οι ελληνικές «αγκυλώσεις»

Στην Ελλάδα, σημείωσε ο κεντρικός τραπεζίτης, ως αποτέλεσμα της ελλιπούς διασύνδεσης της έρευνας και της αγοράς εργασίας, το δημόσιο ερευνητικό σύστημα, στο σύνολό του, είναι σε μεγάλο βαθμό απομονωμένο από τον παραγωγικό τομέα.

Πιο συγκεκριμένα, το αποτέλεσμα των συνεργασιών μεταξύ εκείνων που παράγουν γνώση και εκείνων που την εφαρμόζουν ή την ενσωματώνουν στα προϊόντα ή τις υπηρεσίες τους (δηλαδή μεταξύ ερευνητών/πανεπιστημίων και επιχειρηματικής κοινότητας) δεν είναι εμφανές στη συνολική οικονομία.

Τα δημόσια ερευνητικά ιδρύματα και τα πανεπιστήμια δεν εμπορευματοποιούν τα ερευνητικά τους αποτελέσματα, όπως προκύπτει από τον εξαιρετικά χαμηλό αριθμό των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και την υποτονική συμμετοχή των ελληνικών επιχειρήσεων στην Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε&Α). Η απόσταση μεταξύ του υψηλού επιπέδου των ερευνητικών αποτελεσμάτων και της πενιχρής εμπορικής τους εκμετάλλευσης φαίνεται να είναι ιδιαίτερα έντονη στην Ελλάδα.

Η ανάγκη απόκτησης νέων δεξιοτήτων μετά την ολοκλήρωση της ανώτερης ή τεχνικής εκπαίδευσης αναγνωρίζεται ως επιτακτική σε όλο τον κόσμο, δεδομένης της ταχύτητας των τεχνολογικών εξελίξεων και των ανατροπών που αυτές προκαλούν στην οικονομία. Σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (CEDEFOP), το ποσοστό των εργαζομένων που έχουν συμμετάσχει σε προγράμματα κατάρτισης, το κόστος των οποίων καλύφθηκε από τον εργοδότη τους, μόλις ξεπερνά το 30% στην Ελλάδα, έναντι 73% που είναι ο μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η έμφαση επομένως, σημείωσε ο κ. Στουρνάρας, θα πρέπει να δοθεί στη συμμετοχή των εργοδοτών και των άλλων κοινωνικών εταίρων στη χάραξη και την υλοποίηση πολιτικών ως προς τις απαραίτητες δεξιότητες ώστε να δημιουργηθούν:

α) ευέλικτα εκπαιδευτικά συστήματα που ανταποκρίνονται στις οικονομικές αλλαγές,
β) ολοκληρωμένα πληροφοριακά συστήματα που επιτρέπουν στους μαθητές/φοιτητές να κατανοήσουν το περιεχόμενο των μαθημάτων και πώς αυτό συνδέεται με συναφή προβλήματα στην αγορά εργασίας,
γ) πολιτικές για την αγορά εργασίας που διευκολύνουν την κινητικότητα,
δ) μηχανισμοί ελέγχου για την ποιότητα και τη λογοδοσία (accountability) σε όλα τα επίπεδα του εκπαιδευτικού συστήματος.