Πού χαλά τα περισσότερα το ελληνικό Δημόσιο

Tο πετρέλαιο ντίζελ, τα καύσιμα αεριωθούμενων τύπου κηροζίνης, τα αντιδραστήρια εργαστηρίων, το πετρέλαιο θέρμανσης και τα ιατρικά αναλώσιμα, βρέθηκαν στην κορυφή των κρατικών δαπανών για προμήθειες το 2016.

Αυτό προκύπτει από τα απολογιστικά στοιχεία του Κεντρικού Ηλεκτρονικού Μητρώου Δημοσίων Συμβάσεων (ΚΗΜΔΗΣ) που δημοσιοποίησε χθες η γενική γραμματεία Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή. Μόνο για τις πέντε αυτές κατηγορίες προμηθειών, το ελληνικό δημόσιο δαπάνησε το 2016 περίπου 470 εκατ. ευρώ.

Ωστόσο, δεν είναι μόνο η προμήθεια προϊόντων, είναι και αυτές των υπηρεσιών, όπου την πρώτη πεντάδα καταλαμβάνουν οι υπηρεσίες διαχείρισης συμβάσεων (συμβάσεις παραχώρησης), οι υπηρεσίες ειδικών οδικών μεταφορών επιβατών, οι υπηρεσίες οδικών μεταφορών, οι υπηρεσίες καθαρισμού κτιρίων και οι υγειονομικές και κοινωνικές υπηρεσίες. Για τις συγκεκριμένες κατηγορίες υπηρεσιών, το δημόσιο κατέβαλε περίπου 556 εκατ. ευρώ.

Στις παραπάνω δαπάνες δεν περιλαμβάνονται και οι συμβάσεις για την κατασκευή αυτοκινητοδρόμων και οδών, όπου το 2016 δαπανήθηκαν 245 εκατ. ευρώ, ενώ άλλα 82,5 εκατ. ευρώ κατευθύνθηκαν σε έργα οδοποιίας, 46 εκατ. ευρώ για εργασίες συντήρησης οδών, και περίπου 47 εκατ. ευρώ για κατασκευαστικές εργασίες για σιδηρόδρομους και για εργασίες κτιριακών εγκαταστάσεων.

Ως προς το πλήθος των συμβάσεων, στην κορυφή βρίσκονται τα ιατρικά αναλώσιμα, οι οποίες το 2016 έφθασαν τις 9.881, τα αντιδραστήρια εργαστηρίων με 5.643, οι υπηρεσίες εκπαίδευσης ενηλίκων και άλλες εκπαιδευτικές υπηρεσίες με 4.114, τα διάφορα ανταλλακτικά με 3.847 και τα ανταλλακτικά για οχήματα μεταφοράς αγαθών, μικρά φορτηγά και αυτοκίνητα με 3.299.

Ως προς το είδος-αντικείμενο των καταχωρίσεων προκύπτει ότι οι προμήθειες πρωταγωνιστούν ως προς το πλήθος στα εγκεκριμένα αιτήματα (66%), στις προκηρύξεις (63%) και στις συμβάσεις (56%). Επίσης, ως προς την αξία, το μεγαλύτερο μερίδιο στις προκηρύξεις έχουν οι προμήθειες (48%) ενώ στα εγκεκριμένα αιτήματα και τις συμβάσεις το έχουν οι υπηρεσίες (39% και 41% αντιστοίχως).

Οι εγκρίσεις

Σε ό,τι αφορά τα εγκεκριμένα αιτήματα, τα μισά εξ αυτών είναι αξίας έως 999,99 ευρώ, και αντιπροσωπεύουν το 50,47% του συνολικού πλήθους των εγκεκριμένων αιτημάτων και μόλις το 0,67% της συνολικής αξίας των εγκεκριμένων αιτημάτων. Το πλήθος αυτών είναι ιδιαίτερα μεγάλο σε σχέση με τη συνολική αξία και αυτό οφείλεται στην υποχρέωση που υπήρχε για τους φορείς μέχρι τις 7-8-2016 να καταχωρίζουν στο ΚΗΜΔΗΣ αιτήματα ανεξαρτήτως αξίας, δηλ. από 0 ευρώ (με το ν.4412/2016 από 8-8-2016 καταχωρίζονται πλεον από 1.000 ευρώ).

Ως προς την κατηγορία φορέα από τα απολογιστικά στοιχεία προκύπτει ότι φορείς ΟΤΑ είναι η κατηγορία των φορέων με το μεγαλύτερο μερίδιο ως προς το πλήθος και τη συνολική αξία των εγκεκριμένων αιτημάτων (36% και 45% αντιστοίχως) και των συμβάσεων (48% και 44% αντιστοίχως).

Στις προκηρύξεις, την πρωτιά ως προς το συνολικό πλήθος έχουν πάλι οι φορείς ΟΤΑ (42%), ενώ ως προς τη συνολική αξία πρωταγωνιστούν οι φορείς της Κεντρικής Διοίκησης (40%). Η δε μικρότερη συνολική αξία στα εγκεκριμένα αιτήματα (5%), στις προκηρύξεις (6%) και τις συμβάσεις (11%), δηλαδή σε όλα τα καταχωριζόμενα αντικείμενα των δημόσιων συμβάσεων, παρατηρείται στους φορείς του τομέα Υγείας.

Η Κεντρική Διοίκηση, αν και είναι η κατηγορία των φορέων με τις λιγότερες σε πλήθος καταχωρίσεις εγκεκριμένων αιτημάτων, προκηρύξεων και συμβάσεων, ως προς την αξία είναι δεύτερη στην κατάταξη στα εγκεκριμένα αιτήματα και τις συμβάσεις ενώ έχει την πρωτιά στις προκηρύξεις. Αυτό αποδεικνύει ότι οι φορείς της Κεντρικής Διοίκησης προβαίνουν σε λιγότερους διαγωνισμούς αλλά μεγαλύτερης αξίας συγκριτικά με αυτούς των άλλων φορέων, για να καλύψουν με συγκεντρωτικό τρόπο τις ανάγκες τους.

Σε σύγκριση με το 2015 εκτιμάται ότι έχουμε 23% περισσότερους φορείς που προχώρησαν σε τουλάχιστον μία καταχώριση οποιουδήποτε αντικειμένου δημόσιων συμβάσεων στο ΚΗΜΔΗΣ. Ωστόσο διαπιστώνεται ότι περίπου το 53% των φορέων του ΚΗΜΔΗΣ δεν προέβη σε καμία καταχώριση αιτήματος, το 73% των φορέων του ΚΗΜΔΗΣ δεν προέβη σε καμία καταχώριση προκήρυξης και το 55% των φορέων του ΚΗΜΔΗΣ δεν προέβη σε καμία καταχώριση σύμβασης εντός του 2016.

Λοιπά στοιχεία που προκύπτουν είναι και τα εξής:

* Εκτιμάται ότι το 8,5% του πλήθους και το 25,7% της αξίας των προκηρύξεων που καταχωρίσθηκαν στο ΚΗΜΔΗΣ το 2016 φέρουν ως έτος δημοσίευσης ή διενέργειας διαφορετικό από το έτος της καταχώρισης. Παρομοίως, οι υπογεγραμμένες το 2016 συμβάσεις αποτελούν ως προς το πλήθος και τη συνολική αξία το 84% και το 28% αντιστοίχως των καταχωρισμένων συμβάσεων στο ΚΗΜΔΗΣ το ίδιο έτος.

* Το 34,5% των καταχωρισμένων προκηρύξεων του 2016 έχουν συνδεθεί με σύμβαση που καταχωρίσθηκε και υπογράφηκε το 2016.

* Το 32% των καταχωρισμένων συμβάσεων του 2016 δεν έχουν συνδεθεί με αίτημα ή προκήρυξη.

Κατά την ανάλυση των καταχωρίσεων των φορέων στο ΚΗΜΔΗΣ δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην αναγνώριση και μελέτη των λανθασμένων περιπτώσεων καταχώρισης.

Τα πιο συχνά λάθη των φορέων είναι τα ακόλουθα:

* Κατά την κατάχωριση στοιχείων με χρήση α) της σύνδεσης πρωτογενών με εγκεκριμένα αιτήματα, β) προκηρύξεων με εγκεκριμένα αιτήματα, γ) συμβάσεων με προκηρύξεις και δ) συμβάσεων με εγκεκριμένα αιτήματα, οι χειριστές των φορέων συχνά δεν προβαίνουν στη συμπλήρωση της αξίας και τη συμπερίληψη των σωστών αντικειμένων, αλλά αφήνουν ανέπαφη την προσυμπληρωμένη αξία και τα προεπιλεγμένα αντικείμενα βάσει CPV που κληρονομούνται από το προηγούμενο αντικείμενο καταχώρισης (π.χ. η αξία και τα αντικείμενα της σύμβασης προσυμπληρώνονται από τη συνδεόμενη προκήρυξη), με αποτέλεσμα να προκύπτουν οι διπλοεγγραφές.

* Η καταχώριση λανθάνουσας αξίας σε σχέση με την πραγματική αξία που υπάρχει στην επισυναπτόμενη πράξη.

* Η ετεροχρονισμένη καταχώριση των αντικειμένων δημοσίων συμβάσεων, με αποτέλεσμα ειδικά για το 2016 και σε σχέση με προηγούμενες χρονιές να έχουμε περισσότερες ετεροχρονισμένες καταχωρίσεις σε αιτήματα, προκηρύξεις και συμβάσεις. Για παράδειγμα, αιτήματα και συμβάσεις συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων που υπογράφηκαν προγενέστερα του 2016, καταχωρίσθηκαν εντός του 2016 βάσει σχετικών νομοθετικών διατάξεων.

* Η μη ενημέρωση των καταχωρίσεων, ιδιαίτερα αυτών που ενώ ακυρώθηκαν ωστόσο παραμένουν ακόμη ενεργές στο ΚΗΜΔΗΣ.

* Η μη ορθή καταχώριση του στοιχείου που αφορά το είδος του διαγωνισμού (ανοιχτός, κλειστός, διαπραγμάτευση με ή χωρίς προκήρυξη) οδηγεί σε έλλειμμα σχετικής πληροφόρησης, με άμεση συνέπεια στα επίσημα στατιστικά στοιχεία των δημόσιων συμβάσεων. Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειωθεί ότι δεν υπάρχει πληροφόρηση για τις συμφωνίες-πλαίσιο και τις εκτελεστικές συμβάσεις των συμφωνιών-πλαίσιο (call offs) καθώς εκλείπουν τα σχετικά πεδία προς συμπλήρωση και οι φορείς δεν σημειώνουν τη σχετική πληροφορία σε άλλο πεδίο κειμένου προς ενημέρωση.

* Η μη χρήση της δυνατότητας της τροποποίησης των αντικειμένων των δημοσίων συμβάσεων προς διόρθωση των λανθασμένων στοιχείων στα ήδη καταχωρισμένα αντικείμενα κατά τις 72 πρώτες ώρες από την αρχική καταχώρηση. Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με το Αρθρο 38 -παρ. 7 του ν.4412/2016, ορίζεται ότι «αν υπάρχει διαφορά μεταξύ των στοιχείων (μεταδεδομένων) που καταχωρίστηκαν στο ΚΗΜΔΗΣ και του κειμένου της πράξης που αναρτήθηκε στο ΚΗΜΔΗΣ, κατισχύει το κείμενο της πράξης» και ότι «με ευθύνη του προσώπου ή του οργάνου που έχει εκδώσει την πράξη γίνονται αμελλητί οι αναγκαίες διορθώσεις στα στοιχεία καταχώρισης (μεταδεδομένα) ή στο κείμενο που έχει αναρτηθεί στο ΚΗΜΔΗΣ». Παρά τη νομοθετική πρόβλεψη της διαφοράς στην καταχώριση και στην υποχρεωτική διόρθωσή της, οι φορείς συχνά δεν ελέγχουν τις καταχωρίσεις ή δεν προβαίνουν σε διόρθωση αυτών, με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται τα λανθασμένα αντικείμενα με το άλλοθι ότι κατισχύει το κείμενο της επισυναπτόμενης πράξης.

* Η καταχώριση λανθασμένων στοιχείων για τους οικονομικούς φορείς που σύναψαν συμβάσεις καθώς αποδίδονται διαφορετικές ονομασίες στο ίδιο ΑΦΜ ενώ έχουν γίνει και λάθη στην αναγραφή του ΑΦΜ.