Φαινόμενα υψηλών εκπτώσεων και στημένων διαγωνισμών καταγγέλλει ο ΣΑΤΕ

Με εξαιρετικά υψηλές εκπτώσεις, που έφτασαν κατά μέσο όρο το 56%, ανατέθηκαν την τελευταία τετραετία 428 έργα με προϋπολογισμό άνω των 2.000.000 ευρώ, σύμφωνα με τα στοιχεία της διοίκησης του εργοληπτικού συνδέσμου ΣΑΤΕ.

Την τελευταία περίοδο, οι εκπτώσεις με τις οποίες ανατίθενται τα έργα έχουν εκτιναχθεί σε ακόμα υψηλότερα επίπεδα, που φτάνουν το 60%, ενώ η χαμηλότερη έκπτωση με την οποία ανέλαβε κάποια εταιρεία έργο άνω των 2 εκατ. ευρώ ήταν 42%! Η διοίκηση του ΣΑΤΕ, στη σημερινή έκτακτη γενική συνέλευση, διαμαρτύρεται επειδή «οι αναθέτουσες αρχές συνεχίζουν να αναδεικνύουν αναδόχους μειοδότριες εταιρείες με προσφορές που αντικειμενικά δεν μπορούν να υλοποιηθούν». Ζητούν άμεσα μέτρα, που ξεκινούν από την εφαρμογή μαθηματικής φόρμουλας μέχρι την ένταση των ελέγχων στα έργα.

Ορισμένοι στην αγορά κατασκευών βλέπουν με επιφυλακτικότητα την εισήγηση για επαναφορά κάποιας μορφής μαθηματικού τύπου, ώστε να απορρίπτονται «αυτόματα» οι πολύ χαμηλές προσφορές στους διαγωνισμούς. Κυρίως επειδή για περίπου έξι χρόνια (1999-2005) ο μαθηματικός τύπος χρησιμοποιήθηκε από μικρούς και μεγάλους εργολάβους, ώστε να καθοδηγούνται τα αποτελέσματα των διαγωνισμών. Γι’ αυτό και καταργήθηκε από την τότε κυβέρνηση Κ. Καραμανλή.

Ο πρόεδρος του ΣΑΤΕ Ζαχαρίας Αθουσάκης αναφέρει στην εισήγησή του στη σημερινή συνέλευση πως εκτός από τις μεγάλες εκπτώσεις, ο κλάδος αντιμετωπίζει και τρία άλλα σημαντικά προβλήματα. Αρκετοί φορείς του δημοσίου «βαπτίζουν υπηρεσίες ή προμήθειες» αρκετά έργα που θα «απορροφήσουν σημαντικά ποσοστά δημοσίων και κοινοτικών δαπανών στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2014-2020 ή άλλων κοινοτικών προγραμμάτων», με αποτέλεσμα να περιορίζεται η ύλη των τεχνικών εταιρειών. Τέτοια παραδείγματα είναι τα έργα για χώρους διαχείρισης απορριμμάτων, τα έργα εξοικονόμησης ενέργειας μέσω εγκατάστασης φωτιστικών σωμάτων και λαμπτήρων LED και τα έργα εγκατάστασης και θέσης σε λειτουργία συστημάτων παρακολούθησης - τηλεελέγχου και ανίχνευσης διαρροών δικτύων υδροδότησης.

Η διοίκηση του ΣΑΤΕ διαμαρτύρεται και για τις αλλαγές στους διαγωνισμούς δημόσιων έργων με βάση τις οποίες περιορίζεται ο ρόλος του εργοληπτικού πτυχίου που σήμερα κατέχουν οι τεχνικές εταιρείες. Η αρμόδια αρχή υποστηρίζει πως η πρόσκληση στους διαγωνισμούς δεν δύναται να γίνεται μέσω των τάξεων εγγραφής (εργοληπτικών πτυχίων) στο σχετικό μητρώο, με τον ΣΑΤΕ να διαφωνεί.

Για το θέμα των φωτογραφικών διατάξεων στους διαγωνισμούς, που έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις, ο κ. Αθουσάκης υποστηρίζει πως «ξεπερνούν κάθε φαντασία φαυλότητας, ιδιοτέλειας και αδιαφάνειας, στην εφαρμογή της αναλογικότητας των όρων. Π.χ. τα ΧΥΤΑ θέλουν εμπειρία τοποθέτησης μεμβρανών, χωματουργικές εργασίες ή λειτουργίας μικρής μονάδας επεξεργασίας στραγγιδίων μόνο σε ΧΥΤΑ!!! Στις εγκαταστάσεις φωτιστικών LED απαιτούνται, πλην των άλλων, δέκα (10) τουλάχιστον διαφορετικά τιμολόγια σε Δήμους που να συμπληρώνουν το 1/2 του κύκλου εργασιών της προμήθειας. Αν είναι εννέα 10πλάσιου κύκλου εργασιών αποκλείονται!».

Από τα στοιχεία του ΣΑΤΕ προκύπτει πως «την περίοδο 2009 έως και το 2014 δημοπρατείται σχετικά χαμηλό πλήθος έργων κατ’ έτος, συγκρινόμενο με το πλήθος των ενεργών εργοληπτικών εταιρειών του ΜΕΕΠ, με τα ποσοστά των προσωρινών μειοδοτών να μην παρουσιάζουν μεγάλες αποκλίσεις από έτος σε έτος και κατά μέσο όρο να ανέρχονται σε 39,8%.


Όμως τα τρία τελευταία χρόνια «διαπιστώνεται ακόμη πιο μεγάλη μείωση του πλήθους των δημοπρατούμενων έργων άνω των 2 εκατ. ευρώ και εκτίναξη του μέσου ποσοστού έκπτωσης των προσωρινών μειοδοτών στο 56% για την περίοδο 2015-2017».

Κατά τον κ. Αθουσάκη, η σημερινή κατάσταση χαρακτηρίζεται από «επικράτηση έντονου και οξύτατου ανταγωνισμού στις ελάχιστες δημοπρατήσεις έργων, με αποτέλεσμα τα έργα να δημοπρατούνται 10% - 25% κάτω του κόστους, με αποτέλεσμα χρονοβόρες διαδικασίες αποπεράτωσης και αμφιλεγόμενη ποιότητα κατασκευής των έργων, χρησιμοποίηση φθηνών εισαγόμενων υλικών και εξοπλισμού, χορήγηση των κατώτατων δυνατών αμοιβών και ασφαλιστικών κρατήσεων, αμφιβόλου ποιότητας συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας, φαινόμενο που τελικώς αποβαίνει εις βάρος της εγχώριας οικονομίας και του κοινωνικού συνόλου και των χρηστών των έργων.

Ταυτόχρονα, αυτό το φαινόμενο οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε κατάρρευση των υγιών επιχειρήσεων, οι οποίες δεν μπορούν να ανταγωνιστούν προσφορές κάτω του κόστους και μοιραία είτε θα έχουν μηδενικό κύκλο εργασιών είτε θα αναγκαστούν να εμπλακούν σε μία διαδικασία ζημιογόνων προσφορών, που και πάλι θα τις οδηγήσει σε κλείσιμο».

Στον ΣΑΤΕ τονίζουν πως είχαν ζητήσει από το υπουργείο Υποδομών «να ενεργοποιήσει τη σχετική πρόβλεψη του νόμου (σ.σ. για τις δημόσιες συμβάσεις) για έκδοση εγκυκλίου, ώστε οι αναθέτουσες αρχές να μη συνεχίζουν να αναδεικνύουν αναδόχους μειοδότριες εταιρείες με προσφορές που αντικειμενικά δεν μπορούν να υλοποιηθούν». Η διοίκηση του ΣΑΤΕ προτείνει συγκεκριμένο μηχανισμό αιτιολόγησης των προσφορών, ώστε να απορρίπτονται όσες είναι αδικαιολόγητα χαμηλές.

Η σημερινή Γενική Συνέλευση των Μελών του ΣΑΤΕ αναμένεται να επιβεβαιώσει την περσινή της απόφαση και να εξουσιοδοτήσει το Δ.Σ. «να προτείνει:

1. Τη μονοσήμαντη ανάδειξη του προσωρινού αναδόχου μέσω εφαρμογής αντικειμενικού αλγορίθμου ανάδειξης των Α.Χ.Π. σε διαγωνισμούς έργων κάτω του κοινοτικού ορίου.

2. Την εφαρμογή του ίδιου αλγορίθμου και σε έργα άνω του κοινοτικού ορίου για τον προσδιορισμό των ΑΧΠ και χρήση όλων των προηγούμενων παραμέτρων στη σύνταξη και εξέταση της αιτιολόγησης».

Οι εργολήπτες διαμαρτύρονται καθώς «συνεχίζεται το φαινόμενο, έργα να βαφτίζονται υπηρεσίες ή προμήθειες, αλλά έχει πλέον λάβει μεγάλες διαστάσεις σε συγκεκριμένες κατηγορίες έργων, οι οποίες προσανατολίζονται να απορροφήσουν σημαντικά ποσοστά δημοσίων και κοινοτικών δαπανών, στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2014-2020 ή άλλων κοινοτικών προγραμμάτων.

Ως χαρακτηριστικότερες περιπτώσεις αναφέρονται τα έργα ΧΥΤΑ, τα έργα εξοικονόμησης ενέργειας μέσω εγκατάστασης φωτιστικών σωμάτων και λαμπτήρων LED, τα έργα εγκατάστασης και θέσεις σε λειτουργία συστημάτων παρακολούθησης - τηλεελέγχου και ανίχνευσης διαρροών δικτύων υδροδότησης.

Κατά τον κ. Αθουσάκη, «δυστυχώς η νομοθεσία δεν επιτρέπει την περαιτέρω παρέμβαση του ΣΑΤΕ σε διοικητικές / δικαστικές διαδικασίες αφού κατά τον νόμο ο Σύνδεσμος δεν έχει έννομο συμφέρον. Μέλη μας ωστόσο, τα οποία και έχουμε υποστηρίξει όσο μπορούμε, έχουν πετύχει στη μεν περίπτωση των LED την αναστολή πρόσφατου διαγωνισμού στο Νότιο Αιγαίο με την έκδοση απόφασης της ΑΕΠΠ περί αναστολής της διαγωνιστικής διαδικασίας μέχρι της έκδοση της απόφασης καθώς και την υπ’αριθμ. 173/2017 απόφαση της ΑΕΠΠ σύμφωνα με την οποία διακήρυξη για ΕΕΛ «έχει εσφαλμένα προσδιορίσει την φύση του αντικειμένου της σύμβασης (ως προμήθεια) σφάλμα που επιδρά στη νομιμότητα του συνόλου της διαδικασίας και της διακήρυξης» και συνεπώς η προσβαλλόμενη διακήρυξη του ανωτέρω διαγωνισμού πρέπει να ακυρωθεί στο σύνολό της και να προκηρυχθεί ως έργο».

Νέοι παράνομοι τρόποι ανάθεσης έργων

Ιδιαίτερα απασχολεί τους εργολήπτες η «διαπίστωση ότι πολλές αναθέτουσες αρχές, με την παρότρυνση από τις ατυχείς διατυπώσεις των υποσημειώσεων των προτύπων τευχών διακηρύξεων δημοπρασιών έργων που έχει εκδώσει η ΕΑΑΔΗΣΥ, εισάγουν κατά μη σύννομο τρόπο πρόσθετους όρους σε διακηρύξεις έργων που συνήθως δεν τηρούν τις αρχές της αναλογικότητας, της ίσης μεταχείρισης των διαγωνιζομένων και της προστασίας του πραγματικού ανταγωνισμού, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται υπέρμετρα περιοριστικά του ανταγωνισμού, ή ακόμη και φωτογραφικά».

Ο Σύνδεσμος «έχει εντοπίσει είτε αυτοβούλως, είτε κατόπιν καταγγελιών μελών του, πολλές περιπτώσεις αναθετουσών αρχών που έσπευσαν να εισάγουν πρόσθετους όρους χωρίς προηγουμένως να έχει εκδοθεί εγκριτική Υπουργική Απόφαση, κατόπιν γνωμοδότησης του Συμβουλίου Δημοσίων Έργων / Τμ. Κατασκευών».