«Νάρκη» στην ανάπτυξη η φτώχεια των νέων

Οι εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες στις οποίες εκπαιδεύεται ή εργάζεται η νέα γενιά, σε συνδυασμό με τη φυγή στο εξωτερικό και την επιδείνωση του δημογραφικού, επιδρούν καταλυτικά στις προοπτικές της χώρας, αφού μειώνουν τις δυνατότητες αναπτυξιακής πορείας στο μέλλον. Μάλιστα μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει ολοκληρωμένη αντιμετώπιση των συγκεκριμένων προβλημάτων, με αποτέλεσμα να παρατείνεται η καχυποψία των νέων απέναντι στους θεσμούς, η οποία, επίσης, επηρεάζει αρνητικά τις αναπτυξιακές προοπτικές της χώρας.

Πρόκειται για τα συμπεράσματα συζήτησης που διοργανώθηκε την Κυριακή στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών από τη ΔιαΝΕΟσις για τα αδιέξοδα της νέας γενιάς.

Ο Κυριάκος Πιερρακάκης, επικεφαλής ερευνών της ΔιαΝΕΟσις, υποστήριξε πως το 2009 το ποσοστό της ακραίας φτώχειας στην Ελλάδα ήταν 2,2%, αλλά εκτοξεύθηκε στη συνέχεια, με αποτέλεσμα το 2013 να φτάνει το 17% του πληθυσμού, ενώ το 2016 έχει περιοριστεί περίπου στο 13%.

Σε αντίθεση με τη εικόνα που έχουν πολλοί στο μυαλό τους για τους συνταξιούχους, οι τελευταίοι δεν είναι πλειοψηφία στους ανθρώπους που βρίσκονται αντιμέτωποι με την ακραία φτώχεια. Ένας στους τέσσερις ανήκει στην ηλικιακή κατηγορία των 18 έως 29 ετών και πρόκειται για τους νέους που δεν ζουν με τους γονείς τους και είναι άνεργοι. Αντίθετα, στις ηλικίες άνω των 65, ένας στους σαράντα αντιμετωπίζει τον κίνδυνο ακραίας φτώχειας, σύμφωνα με παλαιότερη έρευνα της ΔιαΝΕΟσις.

Από την ίδια έρευνα είχε προκύψει πως τρεις στους τέσσερις νέους κάτω των 35 εξετάζουν το ενδεχόμενο να φύγουν από την Ελλάδα, ενώ το 48% απάντησε πως κύρια πηγή εισοδήματος δεν είναι η εργασία τους (ακόμα και αν δουλεύουν!) αλλά η οικογένεια. Ταυτόχρονα «καταγράφονται πολύ χαμηλά ποσοστά εμπιστοσύνης στους θεσμούς, η οποία επιδρά καταλυτικά στις δυνατότητες οικονομικής ανάπτυξης στο μέλλον». Πρόκειται για τα χαμηλότερα επίπεδα εμπιστοσύνης στην Ε.Ε. «Ακόμα και προς το ΔΝΤ έχουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη σε σύγκριση με τα ελληνικά κόμματα» είπε ο κ. Πιερρακάκης.

Ο ίδιος υποστήριξε πως μέγα πρόβλημα αποτελεί το δημογραφικό, με το πλέον καλό (αλλά εξαιρετικά απίθανο) σενάριο να προβλέπει πως ο πληθυσμός της Ελλάδας θα πέσει λίγο κάτω από 10 εκατ. ενώ το χειρότερο πως θα φτάσει στα 8,3 εκατομμύρια το 2050. Είναι η πρώτη φορά που μειώνεται ο πληθυσμός της χώρας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με το φαινόμενο να συνδέεται τόσο με τη φυγή των νέων στο εξωτερικό, το brain drain, αλλά και τη φυγή προσφύγων που είχαν έρθει στη χώρα τις προηγούμενες δεκαετίες.

Ο καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην υπουργός Ν. Χριστοδουλάκης είπε πως «το brain drain βλάπτει και απονευρώνει τις αναπτυξιακές προοπτικές της Ελλάδας». Ο ίδιος υποστήριξε πως χρειάζεται ένα νέο συμβόλαιο γενεών και μέσω του ασφαλιστικού συστήματος, ώστε να αποκατασταθεί η σχέση εμπιστοσύνης με τη νέα γενιά. Η κρίση, είπε ο κ. Χριστοδουλάκης, επιδείνωσε όλα τα δεδομένα του ασφαλιστικού συστήματος, ενώ παραδέχθηκε πως υπήρξε και μια ενδογενεακή ανισότητα εξαιτίας των προνομιούχων που πλήρωναν χαμηλές ασφαλιστικές εισφορές και έπαιρναν μεγάλες συντάξεις. «Δεν είναι εύκολη η αναδιαπραγμάτευση του ασφαλιστικού», τόνισε. «Η νέα γενιά υπολογίζει με βάση το μέλλον και έχει επιλογές, ενώ η παλαιά υπολογίζει με βάση το παρελθόν και δεν έχει επιλογές».

Το καλό σενάριο για το ασφαλιστικό είναι να υπάρξει μια ευρωπαϊκή πολιτική ολοκλήρωση με κοινή ευρωπαϊκή ιθαγένεια και ασφαλιστικό σύστημα και πολιτική αύξησης των ενεργών πληθυσμών. «Αυτό είναι πολύ δύσκολο και επειδή η νέα γενιά δεν δείχνει καθόλου ενθουσιασμένη με το ευρωπαϊκό όραμα». Πρόσθεσε πως απαιτείται προσαρμογή του ασφαλιστικού με περισσότερο βάρος «στην απερχόμενη γενιά, συνταγματική κατοχύρωση κανόνων για τον βαθμό ανταποδοτικότητας του ασφαλιστικού, σοβαρή πολιτική αύξησης του πληθυσμού όπως πολύ πιο ισχυρά κίνητρα για το τρίτο παιδί (π.χ. να γλιτώνουν από τον ΕΝΦΙΑ). Ως χώρα πρέπει να οργανώσουμε υποδοχή και ένταξη μεταναστών. Μόνοι μας δεν προλαβαίνουμε να γίνουμε μια πληθυσμιακώς ακμαία χώρα. Να προικοδοτήσουμε το ασφαλιστικό της νέας γενιάς π.χ. με έναν πυλώνα ασφάλισης που θα γίνει με ιδιωτικά κριτήρια και όχι από το δημόσιο».

Ο κ. Πάνος Τσακλόγλου, επίσης καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, εμφανίστηκε περισσότερο αισιόδοξος και τόνισε πως τα σημερινά προβλήματα είχαν εντοπιστεί και πριν από την κρίση. «Η Ελλάδα ήταν η χώρα με την πιο χαμηλή προστασία των ανέργων με βάση το ύψος και τη διάρκεια παροχής και το πληρώσαμε στη διάρκεια της κρίσης. Η ανεργία των νέων στο κορύφωμα της κρίσης πλησίασε το 60%, ποσοστά που δεν είχαμε δει ποτέ στην Ελλάδα και σε καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα». Το 2007 η Ελλάδα συμπλήρωνε 15 χρόνια που είχε κατά μέσο όρο ρυθμό μεγέθυνσης υψηλότερο κατά 1,5 μονάδα από το μέσο όρο της Ευρωζώνης, αλλά είχε υψηλό επίπεδο ανεργίας και το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας στην Ε.Ε. μεταξύ των νέων και μεταξύ των γυναικών».

Ο κ. Τσακλόγλου θεωρεί πως το πιο σημαντικό που μπορούμε να κάνουμε «είναι να δημιουργηθεί δεσμός των ανέργων νέων με την αγορά εργασίας. Το εκπαιδευτικό σύστημα έχει δομηθεί για να δίνει βάση στη γενική παιδεία και σε επαγγέλματα που συνδέονται με το δημόσιο. Υποτιμούμε διαρκώς την τεχνική εκπαίδευση στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και κλείνουμε τα ΤΕΙ, ενώ δεν στηρίζουμε τη σύνδεση εκπαίδευσης με επιχειρήσεις. Η απόδοση της εκπαίδευσης είναι καλύτερη αν διοριστείς στο δημόσιο». Ο ίδιος είπε πως με τις συνθήκες ανεργίας και το χαμηλό επίπεδο μισθών στην Ελλάδα, χάσαμε μια γενιά που πιθανώς θα σπούδαζε στο εξωτερικό και θα επέστρεφε και προέβλεψε πως «αυξήσεις μισθών θα δούμε μόνο σε κλάδους που έχουν μεγάλο ανταγωνισμό στην αγορά εργασίας από το εξωτερικό».

Ο διευθύνων σύμβουλος της MRB Δημήτρης Μαύρος, που παρουσίασε τμήμα της παλαιότερης έρευνας που είχε κάνει η εταιρεία με τη ΔιαΝΕΟσις, είπε πως «εδώ η ελίτ ομφαλοσκοπεί» αλλά πως οι πολίτες δεν έχουν κατανοήσει τα προβλήματα που συζητούνται π.χ. στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών.

Πρόσθεσε πως «οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι τα υπερχαϊδεμένα παιδιά της χώρας».

Στην ερώτηση της έρευνας, το 68% των νοικοκυριών είπε πως δυσκολεύεται, το 17% πως δεν έχει πρόβλημα και το 13% πως «είναι νεκρός», είπε ο κ. Μαύρος. Ένας στα τρία νοικοκυριά (31,5%) όσων απάντησαν πως δεν έχουν πρόβλημα είναι των δημοσίων υπαλλήλων είπε. Αναρωτήθηκε «ποιος θα αλλάξει τη ρητορική στη χώρα πως πρέπει να βοηθάμε τους καημένους τους συνταξιούχους, όταν μέσα στην οικογένεια είναι η νοοτροπία ευτυχώς υπάρχει και η σύνταξη» του παππού ή της γιαγιάς.