ΕΦΚΑ: Η δημογραφική βόμβα και το κρυφό έλλειμμα

Η γήρανση του πληθυσμού, σε συνδυασμό με την υπογεννητικότητα, την αύξηση του προσδόκιμου χρόνου ζωής αλλά και τη συρρίκνωση του πληθυσμού στις παραγωγικές ηλικίες, αποτελούν σε παγκόσμιο επίπεδο πιθανότατα τα μεγαλύτερα προβλήματα των ασφαλιστικών συστημάτων.

Στην Ελλάδα, η δραματική αύξηση της ανεργίας τα τελευταία χρόνια, τα υψηλά ποσοστά του εργατικού δυναμικού που μεταναστεύει σε άλλες χώρες, η περιορισμένη αναλογία ασφαλισμένων προς συνταξιούχους και η δραματική μείωση του ΑΕΠ δημιουργούν ένα εκρηκτικό κοκτέιλ, που ανά πάσα στιγμή ενδέχεται να τινάξει το οικοδόμημα της κοινωνικής ασφάλισης στον αέρα.

Τα προβλήματα αυτά περιγράφονται ως «καμπανάκι κινδύνου» στο Στρατηγικό Σχέδιο του ΕΦΚΑ για τη διετία (2018-2020), το οποίο δημοσιοποιήθηκε τις προηγούμενες μέρες. Και βέβαια, αποτέλεσαν και κεντρικό πεδίο συζητήσεων στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, με την υπουργό Εργασίας Έφη Αχτσιόγλου να εκτιμά πως η πρόσφατη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση που υιοθέτησε το ελληνικό κοινοβούλιο το 2016 (Ν.4387) στόχευε, μεταξύ άλλων, στο να αντιμετωπίσει τις συνέπειες των δημογραφικών δεδομένων και εντέλει το επιτυγχάνει.

Σύμφωνα με την υπουργό, υπάρχει αναλογιστική μελέτη στην οποία αποδεικνύεται ότι επιτυγχάνεται μακροπρόθεσμα η οικονομική βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος, καθώς η συνταξιοδοτική δαπάνη το 2020 θα βρίσκεται στο 13,4% του ΑΕΠ, προσεγγίζοντας τον μέσο όρο στην Ευρωζώνη.

Μάλιστα, η κα Αχτσιόγλου εκτίμησε ότι η μεταρρύθμιση διασφαλίζει την οικονομική βιωσιμότητα του συστήματος και την κοινωνική δικαιοσύνη, παρά τις εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες, όχι μόνο λόγω των περιορισμένων δημοσιονομικών δυνατοτήτων της χώρας, αλλά και άλλων μεγεθών όπως η υψηλή ανεργία και ο διαρκώς γηράσκων πληθυσμός της χώρας.

Κάτι που δεν φάνηκε να συνερίζεται ο πρόεδρος του ΕΒΕΑ Κωνταντίνος Μίχαλος, ο οποίος υποστήριξε ότι ακόμη και σήμερα διατηρείται ένα ασφαλιστικό σύστημα αναποτελεσματικό, άδικο και αναξιόπιστο. Οι συνταξιοδοτικές δαπάνες αντιστοιχούν στο 17% του ΑΕΠ, είπε ο κ. Μίχαλος, για να συμπληρώσει πως το συνταξιοδοτικό σύστημα δεν τροφοδοτεί την αύξηση των ρυθμών ανάπτυξης, υποσκάπτει τις πηγές χρηματοδότησής του και στηρίζεται στις αρχές των παρελθόντων ετών.

Θετικά στοιχεία στο νέο ασφαλιστικό σύστημα διέκρινε ο Διευθυντής και επικεφαλής καλής πρακτικής της Παγκόσμιας Τράπεζας Michal Rutkowski, ο οποίος όμως υποστήριξε πως θα χρειάζεται περαιτέρω παρεμβάσεις, ώστε να στηριχθεί σε τρεις πυλώνες, της παροχής κινήτρων, της δικαιοσύνης και της βιωσιμότητας.

Η εξασφάλιση ικανοποιητικής σύνταξης από την κοινωνική ασφάλιση είναι σχεδόν αδύνατη, εκτίμησε ο αναπληρωτής Διευθύνων Σύμβουλος και Γενικός Διευθυντής Πωλήσεων της NN Hellas Μιχάλης Σωτηράκος, ο οποίος επέμεινε πως λόγω της υπογεννητικότητας, της ανεργίας και του μεγάλου προσδόκιμου ζωής, η κοινωνική ασφάλιση καθίσταται αδύνατη.

Κρυφό αναλογιστικό χρέος που ξεπερνάει τα 700 δισ. ευρώ υπολόγισε ο πρόεδρος της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος Δημήτρης Μαζαράκης, υποστηρίζοντας πως ακόμη και μετά τις πρόσφατες παρεμβάσεις, το ασφαλιστικό σύστημα δεν είναι μακροπρόθεσμα βιώσιμο. Προέκρινε μάλιστα, ένα σύστημα τριών πυλώνων (κρατικός, κεφαλαιοποιητικός, ιδιωτικός τομέας), με την ενοποίηση όλων των φορέων του πρώτου.

Την πρότασή του για ένα νέο σύστημα που θα αφορά τους ασφαλισμένους μετά το 1992 επανέλαβε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς Μιλτιάδης Νεκτάριος, σημειώνοντας ότι αν δεν λυθεί το οικονομικό πρόβλημα, δεν θα επιλυθεί το πρόβλημα των συντάξεων.

Στο Στρατηγικό Σχέδιο του ΕΦΚΑ πάντως, αναφέρονται εκτός από τις ανοικτές πληγές και τους εξωτερικούς παράγοντες, και μια σειρά από οργανωτικά προβλήματα-προκλήσεις για το μέλλον του υπερ-φορέα όπως είναι:

• Έλλειψη Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος.

• Έλλειψη σύγχρονων υποδομών υπηρεσιών επικοινωνίας και ανταλλαγής δεδομένων.

• Έλλειψη ενοποιημένου ψηφιοποιημένου ασφαλιστικού ιστορικού.

• Τεράστιος όγκος φυσικών αρχείων που διαφοροποιούνται ανά φορέα ως προς την μορφή και τον τόπο διατήρησής τους.

• Το μεταβατικό στάδιο λειτουργίας για τις οργανικές δομές.

• Η πολυνομία και πολυπλοκότητα στις κανονιστικές διατάξεις που διέπουν το μεταβατικό στάδιο.

• Η ανάγκη της διαρκούς εξειδικευμένης κατάρτισης του προσωπικού.

• Η δυσκολία στην αναπλήρωση των έμπειρων υπαλλήλων που αποχωρούν ή πρόκειται να αποχωρήσουν λόγω συνταξιοδότησης (υψηλός βαθμός γήρανσης του προσωπικού) και

• η υποστελέχωση περιφερειακών οργανικών μονάδων των ενταχθέντων φορέων που λειτουργούν κατά το μεταβατικό επίπεδο.

Σύμφωνα πάντως με την υπουργό Εργασίας, κατά το πρώτο έτος λειτουργίας του ΕΦΚΑ επετεύχθη θετικό οικονομικό αποτέλεσμα ύψους 777 εκατ. ευρώ, έναντι εκτιμώμενου ελλείμματος 765 εκατ. ευρώ. Κάτι που αποτελεί «ένα σημαντικό σημάδι ανάκαμψης του συνταξιοδοτικού συστήματος», δήλωσε χαρακτηριστικά.