Η κωμωδία δεν είναι άγνωστο είδος για τον Μίλαν Κούντερα: τον έχει απασχολήσει συχνά κατά το παρελθόν, τόσο στα μυθιστορήματα όσο και στα δοκίμιά του.
 
Αρκεί να σκεφτούμε, από τα μυθιστορήματα, το «Αστείο», τους «Κωμικούς έρωτες», αλλά και το «Βιβλίο του γέλιου και της λήθης». Η κωμωδία, όμως, δε συνεπάγεται για τον Κούντερα τη δημιουργία σπαρταριστών καταστάσεων ούτε ταυτίζεται με τον καγχασμό και τη γελοιοποίηση δικαίων και αδίκων, όπως συμβαίνει με τη σάτιρα.

Η κωμωδία είναι για τον Κούντερα μάλλον ένα παιχνίδι αφηγηματικής ευδιαθεσίας: μια άσκηση στη χαλαρότητα της πλοκής και του μύθου, ένα διαρκές φλερτ με το τετριμμένο και το ασήμαντο, που θα μας διευκολύνει να συνειδητοποιήσουμε την απουσία κάθε βεβαιότητας από τις επιλογές μας - προσωπικές ή συλλογικές.

Το νόημα των πραγμάτων είναι πολλές φορές για τον Κούντερα ένα εξαρχής αδειανό δοχείο, μια έλλειψη συνυφασμένη ενδεχομένως με την ίδια την ανθρώπινη φύση.

Η στάση αυτή μοιάζει να εδραιώνεται στο καινούργιο του μυθιστόρημα, που κυκλοφόρησε πρόσφατα σε μετάφραση Γιάννη Η. Χάρη από την Εστία, με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Η γιορτή της ασημαντότητας».

Κούντερα: Ο ακούραστος συγγραφέας

Βαθιά ώριμος και ταυτοχρόνως εξαιρετικά παιγνιώδης, ο Κούντερα θα κατορθώσει μέσα σε αυτό το ολιγοσέλιδο βιβλίο όχι να χλευάσει τους πρωταγωνιστές του, αλλά να δείξει το ασύνδετο (κάποτε και το παράλογο) του καθημερινού τους βίου, εγγράφοντας όλες τις κινήσεις τους σε μιαν έκκεντρη τροχιά, που ξεκινάει και ολοκληρώνεται χωρίς προγραμματικούς σκοπούς και στόχους, αφημένη στη συγκυρία και το τυχαίο.

Πρόκειται για μια πορεία δίχως πάγιους κανόνες και καθορισμένη ταυτότητα, που αποτυπώνει τη ρευστότητα του κόσμου εντός του οποίου έχουμε κληθεί (είτε μας αρέσει είτε όχι) να μεγαλώσουμε και να ζήσουμε.

Ο Αλαίν, ο Ραμόν, ο Σάρλ, ο Κάλιμπαν, ο Ντ’ Αρντελό και ο Κακλίκ, η παρέα που θα αναλάβει δράση στη «Γιορτή της ασημαντότητας», εκπροσωπούν έξι υπάρξεις χωρίς ιδιαίτερο βάθος και βάρος, που μετακινούνται περίπου στα τυφλά, αποφεύγοντας να πάρουν στα σοβαρά τον εαυτό τους και τους άλλους.
 
Ο Αλαίν λατρεύει μια μητέρα που προσπάθησε πάση θυσία να μη γεννηθεί, αδιαφορώντας για τον πατέρα του ο οποίος χρεώθηκε το έργο της ανατροφής του.

Ο Ντ’ Αρντελό πείθει τους πάντες ότι πάσχει από καρκίνο ενώ είναι υγιέστατος. Ο Σαρλ και ο Κάλιμπαν στήνουν από τη μεριά τους μια γλωσσική σκευωρία, χρησιμοποιώντας ως όχημα της φάρσας τους τα πακιστανικά.

Ο Κακλίκ, πάλι, γοητεύει τις γυναίκες λέγοντας τις πιο αυτονόητες κοινοτοπίες. Όσο για τον Ραμόν, θα διακηρύξει για λογαριασμό ολόκληρης της συντροφιάς την ανυπαρξία οποιασδήποτε αξίας.

Κι όλα αυτά ενόσω επί σκηνής θα εμφανιστεί και ο Στάλιν, επιτρέποντας στον Κούντερα να προχωρήσει σε μια πολιτική παρωδία ολκής, όπου η σοβιετική ηγεσία θα βγάλει αφρούς απέναντι στην αυθαιρεσία, τον αυταρχισμό και τη μόνιμη αίσθηση παντοδυναμίας του αρχηγού της ενώ εκείνος θα διασκεδάσει με το μίσος όλων προς το πρόσωπό του.

Η «Γιορτή της ασημαντότητας» δεν οδηγεί σε κανένα εύκολο και ασφαλές συμπέρασμα. Οι χαρακτήρες του Κούντερα είναι εσκεμμένα ατελείς, με επαμφοτερίζουσα ψυχολογία και αμφίβολη διαύγεια.
 
Και όσα έρχονται, εντούτοις, να συμβούν στη ζωή τους δεν θα είναι λιγότερο απροσδιόριστα και συγκεχυμένα. Αυτό, όμως, ίσως είναι το μήνυμα που επιδιώκει ο συγγραφέας να στείλει προς πάσα κατεύθυνση (αν όντως επιδιώκει να στείλει κάποιο μήνυμα): ο περίγυρός μας δεν συνιστά ένα πεδίο που μπορούμε να καταγράψουμε και να γνωρίσουμε συστηματικά, αλλά μιαν εξυπαρχής υπονομευμένη και διασαλευμένη πραγματικότητα.

Μια πραγματικότητα την οποία θα κατανοήσουμε καλύτερα μόνο αν χαμογελάσουμε στραβά με τους ανθρώπους της. Ένα τέτοιο χαμόγελο, πάντως, θα λειτουργήσει ως μια πράξη απελευθέρωσης από τις αυταπάτες και τις ψευδαισθήσεις μας. Δεν είναι λίγο.

ΠΗΓΗ: ΑΠΕ-ΜΠΕ