Πρόδρομο μοντέλο κοινωνικής οικονομίας αποτέλεσε για τη μετεμφυλιακή Βλάστη Κοζάνης κέντρο υφαντουργίας που ιδρύθηκε το 1963 από μία σουηδική οργάνωση, εγκαταλείφθηκε 25 χρόνια αργότερα και παραμένει μέχρι τώρα "αλώβητο", με τους αργαλειούς εν λειτουργία και γεμάτο νήματα, ζητώντας μια δεύτερη ευκαιρία!

Το "σουηδικό", όπως είναι γνωστό στους κατοίκους της περιοχής, είναι ένα κτίριο που βρίσκεται στις παρυφές του χωριού και χτίστηκε το 1965 από τη σουηδική ανθρωπιστική οργάνωση ΙΜ (Individuell Människohjälp) προκειμένου να φιλοξενήσει το Κέντρο υφαντουργίας που είχαν ιδρύσει το 1963 στη Βλάστη, θέλοντας να αξιοποιήσουν την πλούσια υφαντική της παράδοση αλλά και να προσφέρουν δουλειά στις γυναίκες.

"Όλα ξεκίνησαν όταν μία Ολλανδέζα κοινωνική λειτουργός, η Φράνκι Χάμιλτον, που εργαζόταν αρκετά χρόνια στην Ελλάδα για τον βρετανικό οργανισμό ανθρωπιστικής βοήθειας OXFAM, επεσήμανε στην ΙΜ τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες του χωριού.

Έτσι, η ΙΜ, αποφάσισε να επενδύσει στην χειροτεχνία και την παραδοσιακή γνώση της υφαντικής που κατείχαν οι γυναίκες της Βλάστης" λέει στο Αθηναϊκό Πρακτορείο ο Σταύρος Υφαντής, ο οποίος διοργανώνει από το 2001 στη Βλάστη τις "Γιορτές της Γης".

Αναζητώντας πληροφορίες για το "σουηδικό", ο κ. Υφαντής, μαζί με τη Μαρία Παναγιωτοπούλου, επισκέφθηκαν τη Σουηδία, ήρθαν σε επαφή με την ανθρωπιστική οργάνωση και πήραν πολύτιμο ιστορικό υλικό, το οποίο θα παρουσιάσουν στη φετινή διοργάνωση των "Γιορτών της Γης", από τις 10 έως τις 13 Ιουλίου.

Αντλώντας στοιχεία από το βιβλίο του Όκε Ουλάουσον "ΙΜ στην υπηρεσία της φιλανθρωπίας", ο κ. Υφαντής αναφέρει ότι η ΙΜ δημιούργησε μια σχολή υφαντουργίας, παράγοντας υφαντά με τα παραδοσιακά βλατσιώτικα σχέδια, που διοχετεύονταν στη σουηδική αγορά, μέσα από το δίκτυο καταστημάτων της οργάνωσης.

"Όλες οι γυναίκες της Βλάστης εργάζονταν και αμείβονταν με πολύ αξιοπρεπή μισθό, γεγονός σπάνιο για την εποχή, ενώ είναι ενδεικτικό ότι, από τις περίπου 125 οικογένειες που ζούσαν στη Βλάστη, ελάχιστες ήταν όσες δεν είχαν κανένα μέλος τους να συμμετέχει στο πρόγραμμα της ΙΜ" σημειώνει.

Τα στάδια της παραγωγής του νήματος γίνονταν με τους παλιούς παραδοσιακούς τρόπους. Μετά το κούρεμα των αρνιών έπλεναν το μαλλί με ζεματιστό νερό και στη συνέχεια το μετέφεραν στα παγωμένα ρυάκια και το ξέπλεναν.

Στη συνέχεια το άπλωναν για να στεγνώσει, το έβαφαν με φυσικά χρώματα και ακολουθούσε όλη η τυπική διαδικασία: το ύγραμα, το γνέσιμο, το τύλιγμα, το ίδιασμα και τέλος το κουβάριασμα για να αρχίσει μετά η ύφανση.
 
Η αναγέννηση της υφαντικής τέχνης είχε τόσο μεγάλη ανάπτυξη που κάποια στιγμή μάλιστα έφτασαν να επεξεργάζονται και 6 τόνους μαλλί το χρόνο!

Η παραγωγή περιλάμβανε ταπετσαρίες, τσάντες, τραπεζομάντιλα, παντόφλες, υφάσματα για κουρτίνες και έπιπλα, δαντέλες και πλεκτές κάλτσες. Ράβανε επίσης φούστες και φορέματα.

Επί χούντας, όπως μετέδωσε το Αθηναϊκό Πρακτορείο, ζητήθηκε από την οργάνωση να αποχωρήσει από την Ελλάδα, κάτι που όμως τελικά δεν έγινε και τα υφαντά συνέχισαν να παράγονται.

Ωστόσο, στόχος της ΙΜ ήταν η πρωτοβουλία να περάσει στα χέρια των γυναικών της Βλάστης που θα οργανώνονταν σε αυτοδιαχειριζόμενο συνεταιρισμό.

Όμως οι γυναίκες φαίνεται πώς εκείνη την εποχή δεν ήταν έτοιμες να αναλάβουν την αυτοδιαχείριση της προσπάθειας και τελικά, μετά από 25 χρόνια παρουσίας, η ΙΜ αποφάσισε ότι οι συνθήκες πλέον της επέτρεπαν να αποχωρήσει.

"Η Ελλάδα ήταν μέλος της ΕΟΚ και η Βλάστη δεν ήταν πλέον ένα φτωχό χωριό. Είχε αποκτήσει τουρισμό και πολλοί από τους κατοίκους που είχαν μετακομίσει ανοικοδόμησαν τα σπίτια τους και τα καλοκαίρια επέστρεφαν" λέει ο κ. Υφαντής.

Στις 31 Μαρτίου του 1988 παραχωρήθηκε επίσημα το κέντρο υφαντουργίας στον πρόεδρο της κοινότητας Βλάστης Κώστας Τζούμαρη, μαζί με πολλά έτοιμα υφαντά αλλά και σημαντική ποσότητα πρώτων υλών με την ελπίδα να συνεχίσει η προσπάθεια.

Παρόλα αυτά, αν και η Βλάστη είχε κατορθώσει να επιβιώσει τα δύσκολα χρόνια με την υφαντουργία, οι αργαλειοί δεν ξαναλειτούργησαν από τότε.

"Σ' ένα κατεξοχήν κτηνοτροφικό χωριό,όπως ήταν η Βλάστη,δόθηκε στις γυναίκες ευκαιρία να αποκτήσουν τα δικά τους χρήματα και να μην είναι εξαρτημένες από το.... χαρτζιλίκι των πεθερών τους αφού οι άνδρες τους λείπανε δουλεύοντας με τα ζώα" εξηγεί ο κ. Τζούμαρης η μητέρα του οποίου εργάζονταν στο "σουηδικό".

Πεποίθηση του ιδίου ο οποίος διετέλεσε κοινοτάρχης από το 1986 έως το 2006, είναι πώς το υφαντουργικό κέντρο θα πρέπει να αξιοποιηθεί, όχι ως τουριστικό κατάλυμα ή εστιατόριο αλλά συνεχίζοντας την αρχική του κατεύθυνση.

"Η πρώτη ύλη υπάρχει ακόμα και τα μηχανήματα δουλεύουν. Μήπως ήρθε ο καιρός να ξαναλειτουργήσει;" αναρωτιέται από την πλευρά του ο Σταύρος Υφαντής ο οποίος, στο πλαίσιο των Γιορτών της Γης διοργανώνει έκθεση φωτογραφίας από την περίοδο λειτουργίας του και σειρά επισκέψεων σε όλους τους χώρους του ξύλινου κτιρίου που οι ντόπιοι βάπτισαν "σουηδικό".