Πέθανε ο καθηγητής Εμμανουήλ Κριαράς

Πέθανε χθες στο σπίτι του στη Θεσσαλονίκη, πλήρης ημερών, πλήρης ιδεών, φρονημάτων, οραμάτων, προσφοράς, πλήρης έρωτα και γνώσης και συνείδησης και παραγωγής ο καθηγητής Εμμανουήλ Κριαράς - η γηραιότερη εν ζωή (μέχρι σήμερα) προσωπικότητα της χώρας.

"Δεν ήλπιζα τόσο μακρά ζωή... Θυμάμαι -ξέρετε- τον κομήτη του Χάλεϊ, την εμφάνιση του Βενιζέλου, παρέστην - μικρό παιδί- σε ένοπλο συλλαλητήριο στην Κρήτη...».

Πέρασαν 108 χρόνια από το Νοέμβριο του 1906 οπότε γεννιόταν στον Πειραιά ο Εμμανουηλ Κριαράς, πέρασαν περί τα 100 από την παιδική του ζωή στη Μήλο, την εφηβική αργότερα στην Κρήτη (τόπο καταγωγής των γονιών του), την Αθήνα ύστερα για σπουδές στη Φιλοσοφική σχολή και για εργασία (επί 20 συνεχή χρόνια στο Μεσαιωνικό Αρχείο της Ακαδημίας Αθηνών). Μεσολάβησε το Μόναχο και το Παρίσι κι ύστερα "ανέβηκε" στη Θεσσαλονίκη (Από το 1950 οπότε εκλέχτηκε στη θέση του τακτικού καθηγητή της μεσαιωνικής ελληνικής φιλολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της). Μέχρι το 1968 δίδασκε κυρίως μεσαιωνική φιλολογία. Ηταν τότε που τον εξώθησε σε παραίτηση - συνταξιοδότηση η Χούντα. Έκτοτε, ήταν... ομότιμος καθηγητής (συνταξιούχος) επί 45 χρόνια.

Απολύθηκε απ’ τη Χούντα αλλά, συνέχισε. Με τη σύνταξη του Λεξικού της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας, με τη μαχητική στήριξη της δημοτικής και του μονοτονικού συστήματος (πρόεδρος της επιτροπής για το μονοτονικό το 1981), με τη συγγραφή και τις εκδόσεις και ένα μήνα πριν τα 103 του χρόνια τοποθετήθηκε στην τελευταία -τιμητική- θέση του ψηφοδελτίου Επικρατείας του ΠΑΣΟΚ.

«Είμαστε τραγικές μορφές. Το γεγονός ότι έχουμε συνείδηση δεν νομίζω ότι είναι στοιχείο ουσιαστικής ευτυχίας. Ο άνθρωπος ζει πιο ευτυχισμένα όταν δεν έχει συνείδηση της τραγικότητας της ζωής του. Εγώ - δυστυχώς - την έχω. Επιθυμία μου είναι πλέον να μη ζήσω. Είναι βάρος πια η ζωή μου» μου έλεγε προ εξαετίας - μόλις που είχε «κατακτήσει» το «Αιωνόβιος.

Άλλαξε σύντομα γνώμη. Δυο-τρία χρόνια μετά δήλωνε «Όχι δε φοβάμαι το θάνατο. Δεν θέλω όμως να πεθάνω αμέσως... Θέλω να ολοκληρώσω τις εκκρεμότητες των κειμένων μου"...

"... Βλέπω τη ζωή του ανθρώπου στη γή ως ένα τραγικό γεγονός. Διότι δεν δίδει η ζωή ευτυχία. Ο άνθρωπος είναι τραγική μορφή στη γή. Το γεγονός ότι έχει συνείδηση δεν νομίζω ότι είναι στοιχείο ουσιαστικής ευτυχίας.

Και πρόσφατα (στα τέλη του 2011 - μεσούσης της οικονομικής κρίσης) ο... σοφός καθηγητής δήλωνε: "Στην υπερεκατονταετή ζωή μου δεν θυμάμαι ποτέ αντίστοιχη περίοδο με ανάλογα πολιτικά και κυρίως - οικονομικά αδιέξοδα. Θα ήθελα να είχα πεθάνει, να μην είμαι αναγκασμένος να βιώνω αυτές τις καταστάσεις στον τόπο μου.

Φταίμε κι εμείς. Λειτουργήσαμε όλοι - κυβέρνηση και πολίτες κατά το χειρότερο δυνατό τρόπο. Βολευόμασταν - στην καλύτερη περίπτωση - στο καθεστώς της υποκρισίας, της κλεψιάς, της απάτης. Όταν παίρνει κανείς δανεικά είτε είναι κράτος είτε πολίτης πρέπει να είναι όσα μπορεί να επιστρέψει… Όχι περισσότερα.

Βρισκόμαστε πλέον στον πάτο και ελπίζω να μην έχει χειρότερα. Βέβαια ο φασισμός μπορεί να έχει σήμερα άλλο πρόσωπο… Μέσα στο αστικό καθεστώς που ζούμε, η λύση, είναι ένας σοσιαλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο. Παγκοσμίως. Αυτή είναι η λύτρωση του κόσμου. Η Αριστερά όμως στην Ελλάδα δεν βλέπω ότι έχει δυνατότητες...".

Ο καθηγητής Κριαράς πέθανε χθες ήρεμα και "κανονικά" - όπως του άρεσε να λέει περιγράφοντας τη ζωή του - στο σπίτι του στη Θεσσαλονίκη. Στο ίδιο σπίτι, της οδού Αγγελάκη, που τα τελευταία χρόνια λειτουργούσε ως βιβλιοθήκη και αναγνωστήριο για τους μεταπτυχιακούς φοιτητές του, εκεί όπου δεχόταν τους πρωθυπουργούς, υπουργούς, συνεργάτες του.

Η σύζυγος του - Αικατερίνη Στριφτού, καθηγήτρια ψυχοτεχνικής στο πανεπιστήμιο Μακεδονίας - με την οποία είχαν παντρευτεί το 1936- είχε πεθάνει την πρωτομαγιά του 2000. Δεν είχαν κάνει παιδιά.

"Φεύγοντας" ο καθηγητής Εμμανουήλ Κριαράς αφήνει πίσω του (για τους μελετητές και φοιτητές του) εκατοντάδες τόμους με πραγματείες, μελέτες, επιστολές, κείμενα, 14 τόμους του μνημειώδους έργου "Λεξικό της Βυζαντινής Γραμματείας". Τη συνέχεια ανέλαβε το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας . Ηδη έχει τυπωθεί και κυκλοφορεί ο 18ος τόμος...

Για τους υπόλοιπους; Τον αγώνα του για το Δημοτικισμό, τη σοφία και τη διαύγεια του πνεύματος του - όπως αυτές "έλαμψαν" σε σειρά συνεντεύξεων που έδωσε -ειδικά μετά τη συμπλήρωση των 100 "πρώτων" χρόνων της ζωής του.

"Διδασκαλία του ήθους δεν υπάρχει. Μαθαίνουμε την τεχνική. Πώς να μεταδώσουμε τις γνώσεις. Αλλά πώς να βελτιώσουμε το ήθος του ανθρώπου δεν το μάθαμε... Η έξαρση είναι το σημαντικότερο πράγμα στη ζωή. Να εξαρθείς πάνω από τον εαυτό σου. Από τα πάθη σου. Σπάνια εξαίρονται οι άνθρωποι. Η ζωή όλων βέβαια ενέχει στιγμές έξαρσης. Όταν λες την αλήθεια -ακόμα κι όταν σε θίγει, σε πειράζει - είναι έξαρση. Η θυσία για τον άλλο, ο έρωτας, η φιλία, η αφοσίωση είναι έξαρση...".

"Ανυψώνει τον άνθρωπο ο Έρωτας. Ο πραγματικός, ο αληθινός έρωτας. Ο έρωτας είναι το αντίδοτο του θανάτου. Είναι ίσως η ίδια η ζωή. Μόνο όταν είσαι ερωτευμένος ζεις. Ειδάλλως είσαι… πέτρα…».

Η κηδεία του Εμμανουήλ Κριαρά θα πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα.

Ευάγγελος Βενιζέλος: Απέκτησε εμβληματικές διαστάσεις

Ο Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, Ευάγγελος Βενιζέλος, αναφερόμενος στο θάνατο του Εμμανουήλ Κριαρά, έκανε την ακόλουθη δήλωση:

Αποχαιρετούμε με βαθύ σεβασμό τον Εμμανουήλ Κριαρά, που έφυγε πλήρης ημερών όντας πάντα ενεργός πολίτης, προοδευτικός διανοούμενος, αυθεντικός δάσκαλος και ακαταπόνητος ερευνητής. Η γλώσσα, η παιδεία και η ελευθερία ήταν η πνευματική επικράτεια του Κριαρά που και μόνο το Λεξικό του φτάνει να τον καταγράψει ανεξίτηλα στην Ιστορία του Έθνους.

Ας μου επιτραπεί να πω σε προσωπικό τόνο πως ήταν για μένα μοναδική εμπειρία μαθητείας η συνεργασία μας, πριν τριάντα περίπου χρόνια, στην μεταφορά του κειμένου του Κανονισμού της Βουλής των Ελλήνων στη δημοτική.

Ο Εμμανουήλ Κριαράς είχε αποκτήσει εδώ και πολλά χρόνια εμβληματικές διαστάσεις που δεν μπόρεσαν ευτυχώς να κρύψουν την ανθρωπιά και την τρυφερότητα του που ανέβλυζαν μέσα από την γοητευτική αφήγηση της μακράς και πολυκύμαντης ζωής του.

ΠΗΓΗ: ΑΠΕ-ΜΠΕ