Μια προσπάθεια διάσωσης του γλωσσικού θησαυρού που έχει τις ρίζες του στα βάθη των προηγούμενων αιώνων αποτελεί το "Λεξικό Αρωμανικής (Βλαχικής) Γλώσσας" των βλαχόφωνων Ελλήνων των Μεγάλων Λιβαδιών Πάικου Κιλκίς της δασκάλας Κούλας Λέντζιου-Τρίκου.

Στις περίπου χίλιες σελίδες του εμπεριέχει πρωτογενές υλικό με λέξεις που έχουν εκλείψει από το βλάχικο λεξιλόγιο.

H κ. Λέντζιου- Τρίκου ολοκλήρωσε αυτό το "πόνημα καρδιάς" σε 10 χρόνια, με στόχο να αφήσει τις γνώσεις της για τη γλώσσα του τόπου καταγωγής των γονιών της και των παππούδων της, παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές.

"Η γενιά η δικά μου είναι η τελευταία που ξέρει τα βλάχικα και από τη γενιά τη δικιά μου λίγοι μπορούν να τα γράψουν", δήλωσε στο Αθηναϊκό Πρακτορείο η κ. Λέντζιου-Τρίκου.

Η ίδια πρόσθεσε ότι η βλάχικη γλώσσα είναι προφορική και είναι δύσκολη η απόδοσή της στον προφορικό λόγο, ωστόσο φρόντισε να πλησιάσει όσο το δυνατόν πιο κοντά στη γλώσσα των γερόντων, όπως την άκουγε από τους παππούδες και τους γονείς της.

Υπογράμμισε, εξάλλου, ότι δεν είναι ειδικός επιστήμονας και κατέγραψε τη γλώσσα του τόπου της, βασισμένη στα βιώματά της και τις μαρτυρίες των δικών της ανθρώπων.

Καθοριστική ήταν η συμβολή του πατέρα της Μιχάλη Λέντζιου, ο οποίος ήταν βαθύς γνώστης της βλάχικης γλώσσας και είχε τη δική του συμμετοχή με διορθώσεις, συγκρίσεις, λαογραφικές παρεμβάσεις, πληθώρα παραδειγμάτων και βιωματικές εκφράσεις ντοπιολαλιάς των Μ. Λιβαδιών.

Κατά τη διάρκεια της έρευνάς της ανακάλυψε ότι η ιδιαιτερότητα της γλώσσας των Μεγάλων Λιβαδιών (Livaetzi ή Kalivi στα βλάχικα), έγκειται στο γεγονός ότι παρέμεινε αναλλοίωτη, ακριβώς όπως την έφεραν από τον τόπο καταγωγής τους, την Πίνδο (περίπου το 1790), καθ' όλη την περίοδο ακμής του χωριού (μέχρι πριν την καταστροφή του από τους Γερμανούς το 1944).

Αυτό οφείλεται κυρίως σε δύο παράγοντες: οι διευθυντές και οι δάσκαλοι των σχολείων ήταν Βλάχοι Μεγαλολιβαδιώτες και μιλούσαν το ιδίωμα του χωριού, ενώ στον τόπο δεν δίδαξαν άνθρωποι με ευρωπαϊκές σπουδές ώστε να επηρεάσουν την κοινωνία, την εκπαίδευση και τελικά τη γλώσσα.

Το Λεξικό περιέχει πάνω από 3.500 λήμματα με τα παράγωγά τους και, όπως επισήμανε η κ. Λέντζιου-Τρίκου, η ερμηνεία παρατίθεται στα ελληνικά και στο λατινικό αλφάβητο.

Υπάρχουν πολλά παραδείγματα, τα οποία, σύμφωνα με την ίδια τη συγγραφέα, διευκόλυναν πολύ όσους έχουν ήδη προμηθευτεί το λεξικό.

Στο δεύτερο μέρος καταγράφονται στοιχεία της γραμματικής και πάλι με πολλά παραδείγματα και διευκρινίσεις και στο τρίτο ομαδοποιημένο λεξιλόγιο που σχετίζεται π.χ. με το σώμα, τα φυσικά φαινόμενα, την ώρα, ευχές, κατάρες, κλπ.

Οι περισσότεροι κάτοικοι των Μεγάλων Λιβαδιών έφτασαν εκεί γύρω στα 1790 από την Γραμμούστα της Πίνδου (τον σημερινό Γράμμο). Το χωριό ήταν πολύ πλούσιο και αποτελούσε τη θερινή κατοικία των τσελιγκάδων. 

Έως  το 1930 είχε γύρω στις 5.000 κατοίκους και 200.000 αιγοπρόβατα. Τον Μάιο του 1944 πυρπολήθηκε από τους Γερμανούς. Μετά το 1950 βοσκοί και καλλιεργητές πατάτας ξεκίνησαν να το ξαναχτίζουν.

Η αίγλη του χωριού είναι πλέον παρελθόν ωστόσο αναλλοίωτη παραμένει η ομορφιά της φύσης πλαισιωμένη από από τις αμέτρητες πηγές, απ' όπου κυλάει γάργαρο νερό.

Το Λεξικό είναι προσωπική έκδοση και όποιος ενδιαφέρεται για περισσότερες πληροφορίες μπορεί να επικοινωνήσει με τη συγγραφέα στο e-mail [email protected].