Στο Μέτωπο της Θεσσαλονίκης κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο δεν υπήρχαν ποτέ αιχμάλωτοι σε αριθμούς παρόμοιους με εκείνους στο Ανατολικό Μέτωπο.

Οι περισσότεροι αιχμάλωτοι των Κεντρικών Αυτοκρατοριών το πρώτο διάστημα του πολέμου ήταν μέλη των ελληνικών και σερβικών κοινοτήτων της Βουλγαρίας και της Νέας Σερβίας που είχαν επιστρατευθεί στο βουλγαρικό στρατό παρά τη θέλησή τους και διέφυγαν.

Επειτα από τη φθινοπωρινή επίθεση της Entente, το 1916, άρχισε η αύξηση του αριθμού των αιχμαλώτων Βούλγαρων και Γερμανών και μετά την ανακωχή της Βουλγαρίας ανήλθαν σε εκατοντάδες χιλιάδες άτομα.

Ο αριθμός των αιχμαλώτων στο Μέτωπο της Θεσσαλονίκης, η κατάσταση στα στρατόπεδα αιχμαλώτων στην περιοχή, τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν, οι μεταξύ τους σχέσεις και η τύχη τους μετά τη λήξη των εχθροπραξιών είναι αντικείμενο επιστημονικής έρευνας του επίκουρου καθηγητή του Τμήματος Βαλκανικών Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Βλάση Βλασίδη.

Τα πρώτα χρόνια του πολέμου (Οκτώβριος 1915 - άνοιξη 1916), οι περισσότεροι αιχμάλωτοι των Κεντρικών Αυτοκρατοριών ήταν Έλληνες αιχμάλωτοι, μέλη των ελληνικών κοινοτήτων στις πόλεις της Βουλγαρίας, Βάρνα, Μπουργκάς, Σωζόπολη, Αχτοπόλ και Πλόβντιβ και των πόλεων Σκόπια, Μπίτολα, Στρώμνιτσα της Νέας Σερβίας που κατέλαβαν οι Βούλγαροι τον Οκτώβριο του 1915, επισημαίνει ο κ. Βλασίδης.

Δεν υπάρχουν συγκεντρωτικά στοιχεία για τον αριθμό αιχμαλώτων από τις δυνάμεις της Entente, αλλά μέχρι την κατάληψη του Μοναστηριού ο αριθμός Βούλγαρων και Γερμανών αιχμαλώτων ήταν μικρός.

Μετά τις επιτυχείς πολεμικές επιχειρήσεις της Entente, τη διάρρηξη του Μετώπου και την υπογραφή της ανακωχής του βουλγαρικού στρατού ο αριθμός των αιχμαλώτων ξεπέρασε κατά πολύ τους 100.000 ανθρώπους.

Περίπου 20.000 ήταν οι Γερμανοί κρατούμενοι σε στρατόπεδα της Μακεδονίας στα τέλη του 1919 και οι Βούλγαροι κρατούμενοι μόνο στο στρατόπεδο του Ζεϊτινλίκ στις αρχές του 1919 ανέρχονταν σε 9.000.

Η τελική επίθεση και η νίκη των δυνάμεων της Entente, τον Σεπτέμβριο του 1918 είχε ως αποτέλεσμα την αιχμαλωσία περισσότερων από 70.000 Βούλγαρων, οι περισσότεροι εκ των οποίων κρατούνταν σε στρατόπεδα στα μετόπισθεν σε όλη τη γραμμή του Μετώπου, είτε μεταφέρονταν στη Δυτική Ευρώπη.

Μετά το 1917, όταν η Ελλάδα εισήλθε στον πόλεμο, οι αιχμάλωτοι μεταφέρθηκαν σε όλη την ελληνική επικράτεια, ακόμη και στη Μικρά Ασία.
Σύμφωνα με τον επίκουρο καθηγητή του Τμήματος Βαλκανικών Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών, οι Βούλγαροι και οι υπόλοιποι αιχμάλωτοι που παρέμεναν σε στρατόπεδα αιχμαλώτων του Μακεδονικού Μετώπου χρησιμοποιήθηκαν ως εργατικό δυναμικό, στην κατασκευή έργων υποδομών, σε ορυχεία, στην εκφόρτωση πλοίων στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης και στην κατασκευή οχυρωματικών έργων.

Οι αντεκδικήσεις και οι αυθαιρεσίες απέναντι σε τραυματίες και αιχμαλώτους ήταν συχνά φαινόμενα, κυρίως στα πεδία των μαχών. Τα προβλήματα ήταν πιο έντονα μεταξύ Σέρβων, Βούλγαρων και Ελλήνων λόγω της εχθρότητας από τους Βαλκανικούς Πολέμους, αναφέρει ο κ. Βλασίδης.

Όσον αφορά το κεντρικό πρόβλημα στα στρατόπεδα αιχμαλώτων της Μακεδονίας, υπογραμμίζει ότι ήταν η υγεία. Το χειμώνα το κρύο ήταν ανυπόφορο για τους κρατούμενους και το καλοκαίρι ήταν εκτεθειμένοι στην ελονοσία.

Συχνές, αναμεταδίδει το Αθηναϊκό Πρακτορείο, ήταν και οι αποδράσεις από στρατόπεδα αιχμαλώτων στο Μέτωπο της Μακεδονίας, λόγω της αύξησης του αριθμού τους.

Όταν έληξαν οι εχθροπραξίες οι δυνάμεις της Entente κρατούσαν εκατοντάδες χιλιάδες αιχμαλώτους, τους οποίους δεν είχαν τη δυνατότητα να συντηρήσουν. Οι περισσότεροι, εκτός από τους Βούλγαρους, απελευθερώθηκαν στα τέλη του 1919.

Το θέμα της απελευθέρωσης των Βούλγαρων αποτέλεσε θέμα διαμάχης μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας. Η απελευθέρωση των Βούλγαρων ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του 1921.

Όσοι ασχολήθηκαν με τη μνήμη του Μεγάλου Πολέμου, τόσο τα πρώτα χρόνια μετά τη λήξη του, όσο και στη σύγχρονη εποχή δεν επικεντρώθηκαν στο θέμα των αιχμαλώτων πολέμου στο Μακεδονικό Μέτωπο, συνεπώς δεν υπάρχουν μελέτες διαπιστώνει ο κ. Βλασίδης.

Η εισήγηση "Αιχμάλωτοι πολέμου στο Μακεδονικό Μέτωπο. Μια πρώτη προσέγγιση" του κ. Βλασίδη παρουσιάστηκε στο διεθνές επιστημονικό συμπόσιο "Το θέατρο επιχειρήσεων της Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου", που διοργάνωσαν το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου με την ενεργό συμμετοχή του Γενικού Προξενείου της Γαλλίας στη Θεσσαλονίκη.