Η δική της προγιαγιά -λέει- ήρθε από τον Πόντο με τα ...πόδια στη Θεσσαλονίκη. Έχασε τον μικρό της αδελφό στο λιμάνι της Τραπεζούντας ...Τον αναζητούσε για χρόνια, μέσω του Ερυθρού Σταυρού. Είχε μαζί της ένα μπογαλάκι ρούχα...

Σαν τα γλυπτά μπογαλάκια από γύψο, έργα που εκτίθενται μαζί με ακουαρέλες που αναπαριστούν πρόσωπα, μια ηχητική εγκατάσταση με αποσπάσματα από "αναζητήσεις μέσω του Ερυθρού Σταυρού", κείμενα λογοτεχνών και ιστορικών (από το Στρατή Μυριβήλη και τις ακτές της Μυτιλήνης με τις κόκκινες παπαρούνες του πολέμου και των ξένων φαντάρων, τον Σαλονικάι - εβραίο Αλμπέρτο Ναρ ως τον Μαρκ Μαζάουερ και τη "Θεσσαλονίκη-πόλη των φαντασμάτων" του).

"Εσύ τι θα έπαιρνες μαζί σου; Ξεριζωμός | Βorders" τιτλοφορείται η έκθεση - εγκατάσταση της ...πολυκαλλιτέχνη (είναι γιατρός, γράφει θεατρικά έργα, ερμηνεύει τους ρόλους της, ζωγραφίζει, "πλάθει" γλυπτά ) Μαρίας Μπελιβάνη, που αναπτύσσεται από σήμερα στο Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας-Θράκης στη Θεσσαλονίκη.

"Σύγχρονοι Αλβανοί φίλοι - οικονομικοί μετανάστες που ρώτησα, μού είπαν ... "το κινητό μου, λίγες φωτογραφίες ...Διάβασα πως Σύροι πρόσφυγες κρατούν μαζί τους τα ...κλειδιά του σπιτιού τους... Να γυρίσουν κάποτε, να ξεκλειδώσουν και να μπουν. Δεν είναι συγκλονιστικό;" λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Μαρία Μπελιβάνη, ετοιμάζοντας την έκθεση.

Η έκθεση, που οργανώθηκε στο πλαίσιο της Περιοδικής Έκθεσης του ΛΕΜΜ-Θ "Θεσσαλονίκη, πόλις εύξεινος - πολύξενoς", αναφέρεται στη δραματική μετακίνηση και τον ξεριζωμό των ανθρώπων, που διαμόρφωσαν την ταυτότητα της Θεσσαλονίκης κατά τον 20ο αιώνα• στους Μικρασιάτες, Πόντιους και Αρμένιους, που έφτασαν στην πόλη πρόσφυγες, στον μουσουλμανικό πληθυσμό που αποχώρησε κατά την ανταλλαγή των πληθυσμών μετά το 1922 αλλά και στους Εβραίους που εκτοπίστηκαν και θανατώθηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα το 1943.

Προσωπογραφίες αφανών πρωταγωνιστών με ακουαρέλα, χάρτες με μετωνυμίες, επιστολές με κείμενα στα ποντιακά, αρμένικα, λαντίνο, τουρκικά, τα μπογαλάκια των προσφύγων σε γύψινα γλυπτά, ηχητική εγκατάσταση και τέλος το ερώτημα, το οποίο το κοινό καλείται να σκεφτεί και να αποτυπώσει γραπτά ή ζωγραφίζοντας την απάντηση:

Εάν, σήμερα, έπρεπε ξαφνικά να αφήσεις τον τόπο διαμονής σου, εσύ τι θα έπαιρνες μαζί σου; Χρυσαφικά, χειρόγραφα γράμματα, φωτογραφίες, μνήμες, εικόνες;

Στο ερώτημα καλούνται να απαντήσουν - γραπτώς(!) και οι επισκέπτες της έκθεσης. Στους τοίχους του Λαογραφικού Μουσείου έχει αναρτηθεί -μέρος κι αυτό των καλλιτεχνημάτων που συνθέτουν την εγκατάσταση- ένα μεγάλο ρολό χαρτιού, στο οποίο οι σύγχρονοι πολίτες της Θεσσαλονίκης καλούνται να δώσουν τη δική τους απάντηση.

"Ουδείς άπολις, μέχρις αν η των Θεσσαλονικέων η πόλις" (Κανένας δεν μπορεί να είναι άπολις, ανέστιος, χωρίς πατρίδα, όσο υπάρχει η Θεσσαλονίκη) - υπενθυμίζεται εξάλλου από τους διοργανωτές (μέσω της ρήσης του Θεσσαλονικιού λόγιου του 14ου αιώνα Νικηφόρου Χούμνου) στο εισαγωγικό κείμενο της έκθεσης.

Η έκθεση-εγκατάσταση συνδέει το πολύπαθο παρελθόν της Θεσσαλονίκης με τη σημερινή προσφυγική κρίση, διερευνά το ψυχικό και πολιτιστικό κενό που αφήνει ο ξεριζωμός ανθρώπων από έναν τόπο και καταγράφει το αποτύπωμά τους μέσα στα μονοπάτια της ιστορίας.

("... κι έχω στη βιβλιοθήκη δυο πολύ όμορφες ξύλινες ζωγραφιστές εικόνες, μία του Αϊ- Γιώργη του Μεγαλομάρτυρα και Τροπαιοφόρου και μία της Παναγιάς της Κασσοπίτρας, που τις κληρονόμησα απ τη μάνα μου και αυτή από τη γιαγιά της, που ήταν Ηπειρώτισσα- τους εκδίωξε ο Αλή Πασάς και κατέφυγαν στα Τρίκαλα...

...Μαζί τους όμως δεν διατηρώ καμιά ιδιαίτερη σχέση, όπως τουλάχιστον είχε ο παππούς, που το 1922 ήρθε από τα Κοτύωρα του Πόντου, κουβαλώντας μαζί του παραμάσχαλα μόνο δυο εικόνες, ξύλινες και αυτές, πολύ παλιές, αρκετά σαρακοφαγωμένες: τον άγιο Γεώργιο με φουστανέλα (τον νεομάρτυρα των Ιωαννίνων κι όχι τον άλλον, τον Μεγαλομάρτυρα, που σκοτώνει έφιππος τον δράκο...) και την Παναγιά τη Βρεφοκρατούσα. Τίποτα άλλο, μόνο αυτές προσπάθησε να σώσει, και τις γλίτωσε τελικά, περνώντας φοβερές κακουχίες και περιπέτειες).

Το παραπάνω απόσπασμα είναι από το διήγημα με τίτλο "Ούτε ένα κουβά νερό", ένα από τα 33 που συμπεριλαμβάνονται στη συλλογή με τίτλο "Νοέμβριος", τού συγγραφέα Γιώργου Σκαμπαρδώνη...