Δύο δεκαετίες (1939-1958), τετρακόσια χρονογραφήματα. Αυτό είναι το περιεχόμενο του τόμου «Αττικά», που κυκλοφόρησε πρόσφατα με κείμενα του Κώστα Βάρναλη από τις εκδόσεις Αρχείο σε επιμέλεια του συγγραφέα Νίκου Σαραντάκου.

Γιατί, όμως, «Αττικά»; Όπως λέει ο επιμελητής, ο ποιητής μιλάει στα χρονογραφήματά του για την Αθήνα του 1940, αλλά και για μιαν άλλη πρωτεύουσα την πόλη των παιδικών του χρόνων, όταν φτάνει στην πόλη από τη Βουλγαρία, το 1905:

«Κάνει συγκρίσεις ανάμεσα στις δύο Αθήνες, όπως κι εμείς έχουμε την ευκαιρία να συγκρίνουμε τη σημερινή Αθήνα με τις δύο δικές του». Δεν πρόκειται, ωστόσο, μόνο για την πρωτεύουσα, αλλά και για τις εξοχές της:

«Ο Βάρναλης ήταν μανιώδης εκδρομέας. Ο ίδιος περπατούσε πολύ, όπως όλοι οι παλαιότεροι. Δεν το είχε τίποτε να πεταχτεί μέχρι το Μενίδι ή την Πεντέλη με τα πόδια. Στα χρονογραφήματά του αναφέρεται συχνά σε φίλους του που κατάπιναν χιλιόμετρα. Και γράφει όχι μόνο για τον Σαρωνικό, όπου παραθέριζε, για την Αίγινα, το Αγκίστρι, την Πάχη και τα Μέγαρα (εκεί διετέλεσε σχολάρχης), αλλά και για τον Ωρωπό και τον Κάλαμο».

Θα μπορούσαμε με βάση όλα τα παραπάνω να ονομάσουμε τον ποιητή αθηναιογράφο;

«Μα, βέβαια, συνομιλεί, άλλωστε, συστηματικά με την παράδοση της αθηναιογραφίας. Τον απασχολεί οτιδήποτε έχει σχέση με την πόλη: η ιστορία της, τα κτίρια και η πολεοδομία της, η καθημερινή ζωή, οι θαλασσινές εξορμήσεις, ο καιρός, οι φοινικιές, που δεν τις χωνεύει, τα καινούργια επαγγέλματα, ακόμα κι οι γάτες και τα σκυλιά, που πλήττονται στη δεκαετία του 1950 από τη λύσσα. Κάνει επίσης πολλές παρατηρήσεις για τα πάρκα και τον Βασιλικό Κήπο. Έμενε στη Δημοχάρους, στο Κολωνάκι, και κατεβαίνοντας στο κέντρο για τις δουλειές του περνούσε από τον Κήπο επί καθημερινής βάσεως».

Πώς ακριβώς υπηρετεί ο Βάρναλης το χρονογράφημα ως είδος; «Το χρονογράφημα είναι ο ορισμός του εφήμερου», τονίζει ο Ν. Σαραντάκος: «Στη δημοσιογραφία και στις εφημερίδες ο Βάρναλης στράφηκε μετά το 1926, όταν απομακρύνθηκε από την εκπαίδευση λόγω του μεταρρυθμιστικού πνεύματος που σηματοδότησαν τα "Μαρασλειακά". Με την πάροδο του χρόνου, εντούτοις, το πάρεργο έγινε έργο και ο Βάρναλης κατέληξε να συνταξιοδοτηθεί ως δημοσιογράφος. Οι εφημερίδες, πάντως, μοιάζει να ανέστειλαν το λογοτεχνικό του έργο. Έτσι διοχέτευσε στο χρονογράφημα τις δημιουργικές του δυνατότητες, κάτι το οποίο δίνει σήμερα σε αυτά τα κείμενα ξεχωριστή σημασία. Κι αν τα βάλουμε κάτω, θα καταλάβουμε αμέσως το γιατί: γερή φιλολογική εξάρτυση, παραθέματα από μνήμης, ενσωμάτωση ποιημάτων δικών του (δεν ήθελε να τα αποκαλύπτει) και άλλων, ευρυμάθεια».

ΠΗΓΗ: ΑΠΕ-ΜΠΕ