"Δίνονται κίνητρα και bonus σε ανθρώπους που θεωρούν τον μισθό τους ανεπαρκή λόγο για να σηκωθούν κάθε πρωί από το κρεβάτι τους", έγραψε πρόσφατα το ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters, σε ένα σκωπτικό σχόλιο για τις αμοιβές των στελεχών.

Η πολιτική των αμοιβών, άλλωστε, αναδεικνύεται ουσιώδες ζήτημα για την αλλαγή των κανόνων λειτουργίας του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος. Η έως τώρα πορεία των χρηματοοικονομικών ομίλων δικαιολογεί την κατακραυγή των στελεχών που είχαν αφενός υψηλές αμοιβές αφετέρου bonus και επιπλέον δεν έκαναν καλά τη δουλειά τους, με αποτέλεσμα κολοσσοί να χρεοκοπήσουν, διαχέοντας το πρόβλημα σε όλη την οικονομία.

Το συγκεκριμένο θέμα φανερώνει για μία ακόμα φορά τη διάσταση απόψεων αφενός των ισχυρών χωρών της Γηραιάς Ηπείρου αφετέρου και του άξονα ΗΠΑ - Βρετανίας. Και η διάσταση αυτή αποτυπώνεται και στους τρόπους αντιμετώπισης του ζητήματος. Οι Ευρωπαίοι αναζητούν λύση από τις κυβερνήσεις, η άλλη πλευρά από τους μετόχους.

Ο διεθνής Τύπος βρίθει σκωπτικών σχολίων για τη σπουδή δέκα τραπεζικών ομίλων των ΗΠΑ (Goldman Sachs, JP Morgan, American Express, Morgan Stanley, Capital One Financial, Bank of New York Mellon, Northern Trust, State street Corporation, U.S. Bancorp και BB& T Corporation) να επιστρέψουν τα κονδύλια της κρατικής αρωγής.

Οι δηκτικές αναφορές οφείλονται στο ότι ένας λόγος που, κατά πολλούς αναλυτές, βάρυνε ιδιαίτερα την εσπευσμένη επιστροφή είναι η επικείμενη θέσπιση κανόνων σχετικά με το ύψος των αποδοχών των στελεχών σε εταιρείες οι οποίες έλαβαν κρατικά χρήματα.

Πολύ απλά, τα στελέχη δεν θέλουν να χάσουν τα bonus τους. Μάλιστα, τράπεζες όπως η Citigroup, η Credit Suisse, η HSBC και η Deutsche Bank αρχίζουν να δίνουν υψηλές αμοιβές προκειμένου να προσελκύσουν νέα ικανά στελέχη.

Επιτυχία με... ονοματεπώνυμο

Κι όμως, αυτό που προκαλεί έκπληξη στον μέσο Ευρωπαίο πολίτη θεωρείται πολύ εύλογο επιχείρημα των Αγγλοσαξώνων, οι οποίοι πιστεύουν ότι η επιτυχία μιας επιχείρησης έχει ονοματεπώνυμο και στηρίζεται στα στελέχη της. Είναι χαρακτηριστικό πως σε έρευνα των Financial Times - Harris μόλις των 35% των Βρετανών ζητά τα bonus των στελεχών να περιοριστούν.

Στις ΗΠΑ το αντίστοιχο ποσοστό πλησίασε το 40%. Αυτά όμως παραμένουν μικρά μπροστά στα υψηλά ποσοστά (από 65% έως 79%) που συγκέντρωσε το σχετικό αίτημα στη Γερμανία, στη Γαλλία, στην Ιταλία και στην Ισπανία. Αυτό που επισημαίνουν οι αναλυτές είναι ότι οι Αγγλοσάξωνες προσωποποιούν την κακή πορεία της εταιρείας αποδίδοντας την ευθύνη στο εκάστοτε διοικητικό συμβούλιο, όμως θεωρούν πως οι καλές υπηρεσίες πρέπει να αμείβονται καλά.

Ζήτημα ηθικής

Οι διαστάσεις του θέματος, όμως, δεν περιορίζονται μόνο στην πολιτική των επιχειρήσεων ως προς την ανάληψη ευθυνών (π.χ. με αποπομπή στελεχών) ή με την επιβράβευση επιτευγμάτων (π.χ. με υψηλά bonus). Πλέον αυτό που προκαλεί είναι ότι τα ίδια τα στελέχη των χρηματοοικονομικών ομίλων έδειξαν προκλητική στάση ως προς τις απολαβές τους, με αποτέλεσμα η πλειονότητα των Αμερικανών και Ευρωπαίων πολιτών να θεωρεί τη συμπεριφορά τους ανήθικη.

Υπενθυμίζεται πως έρευνα που έγινε στις αρχές του 2009 από την εταιρεία eFinancialCareers.com έδειξε ότι τέσσερα στα πέντε στελέχη (ακριβές ποσοστό 79%) έλαβαν μεγάλα bonus για τις υπηρεσίες τους το «καταστροφικό» 2008. Μάλιστα, το 46% των στελεχών πήρε μεγαλύτερη αμοιβή σε σχέση με το 2007, ενώ επίσης το 46% δήλωσε δυσαρεστημένο αφού πίστευε ότι έπρεπε να αμειφθεί υψηλότερα.

Εύλογα, ένα επιχείρημα γι’ αυτό το 46% των στελεχών που εξοργίζει με τη... δυσαρέσκειά του είναι ότι κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει τις υπηρεσίες που πρόσφεραν στις επιχειρήσεις τους τα συγκεκριμένα δυσαρεστημένα στελέχη. Άλλωστε, ακριβώς αυτό το επιχείρημα θέτουν οι Αγγλοσάξονες που έχουν συνδέσει τις απολαβές των στελεχών με την πορεία της μετοχής (ενδεικτικά, ο μισθός των ανώτατων εταιρειών του δείκτη FTSE 100 αντιστοιχεί στο 1/4 - 1/3 των συνολικών απολαβών τους).

Έτσι, είναι η σειρά των μετόχων να αναλάβουν δράση, αλλιώς τον λόγο θα έχουν οι ρυθμιστικές αρχές και οι κυβερνήσεις, όπως ζητούν (σε ποσοστό 75%) οι Ευρωπαίοι αλλά και οι Αμερικανοί οι οποίοι συμμετείχαν στην έρευνα των Financial Times - Harris. «Και σε αυτήν την περίπτωση χαμένοι θα είναι οι επιχειρήσεις και οι επενδυτές», όπως αναφέρουν οι «Financial Times».

ΟΙ ΜΕΤΟΧΟΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΟΥΝ, ΑΛΛΑ ΤΑ ΣΤΕΛΕΧΗ ΕΧΟΥΝ ΤΟΝ ΤΕΛΙΚΟ ΛΟΓΟ

Κατά την πρόσφατη γενική συνέλευση της Hypo Real Estate απαγορεύτηκε στους μετόχους να έχουν αναψυκτικά και φρούτα εντός του συνεδριακού κέντρου, υπό τον φόβο των... εκτοξεύσεων κατά των στελεχών της εταιρείας.

Σε αντίστοιχη συνεδρίαση των μετόχων της Royal Dutch Shell στην Ολλανδία καταψηφίστηκε εν μέσω οργισμένων σχολίων η πρόταση για το πακέτο αμοιβών των στελεχών του πετρελαϊκού ομίλου.

Οι μέτοχοι αρχίζουν να αντιδρούν. Όμως, το σύστημα δείχνει προς το παρόν θωρακισμένο και χρειάζεται πολιτικές αποφάσεις για να αλλάξει η κατάσταση, παρότι οι αντιδράσεις από συλλόγους μετόχων είναι έντονες καθώς αυτοί ζητούν να αναλάβουν πιο αποφασιστικό ρόλο στις αποφάσεις των εταιρειών.

Ειδικότερα, σε πολύ λίγες χώρες του δυτικού κόσμου οι μέτοχοι έχουν αποφασιστική ψήφο για τα τεκταινόμενα της εταιρείας στην οποία έχουν επενδύσει. Μεταξύ αυτών είναι η Ολλανδία και η Σουηδία, όπου το μάρμαρο αναγκάστηκαν να το πληρώσουν τα στελέχη της Royal Dutch Shell, ενώ και η Ericsson και η Philips (στη Σουηδία και στην Ολλανδία αντίστοιχα) επανεξέτασαν την πολιτική αμοιβών έπειτα από αντιδράσεις των μετόχων τους. Επίσης, ο επικεφαλής του συμβουλευτικού ομίλου σε θέματα προστασίας των μετόχων RiskMetrics, κ. Νικολά Καπράς, δήλωσε πως σε αρκετές άλλες επιχειρήσεις, όπως η Volvo, η Heineken και η Carrefour, οι αντιδράσεις των μετόχων οδήγησαν σε αλλαγή πολιτικής ως προς τις αμοιβές των στελεχών.

Όμως, ποιο είναι το μερίδιο των εταιρειών αυτών στην πρόσφατη καταστροφή; Στην πηγή του κακού, και κυρίως στον χρηματοοικονομικό τομέα, η κατάσταση είναι διαφορετική.
Συγκεκριμένα, μόλις πρόσφατα, και αφού έχουν υπάρξει μακροχρόνιες συζητήσεις επί του θέματος σε ανύποπτο ακόμη χρόνο, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ προωθεί μέτρα ενίσχυσης της θέσης των μετόχων.

Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτιμά την παροχή κατευθύνσεων ως προς τις αμοιβές των στελεχών, αφήνοντας τις εθνικές κυβερνήσεις να πάρουν τις αποφάσεις. Στη Βρετανία, επίσης, η ψήφος των μετόχων έχει συμβουλευτικό χαρακτήρα, με αποτέλεσμα να ενισχύονται οι πιέσεις για ριζικές ανατροπές.

* Αναδημοσίευση από το 588ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας "ΜΕΤΟΧΟΣ& ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ", 26 - 30 Ιουνίου 2009.